Узброеныя сілы Гамбіі

Узброеныя сілы Гамбіі
Гамбійскія вайскоўцы ў казармах Фалахар, 2011 год.
Дата заснавання	1958 (Палявыя сілы)
У сучасным выглядзе з	1985 (Нацыянальныя ўзброеныя сілы)
Падраздзяленні	Нацыянальная армія Ваенна-марскія сілы Рэспубліканская нацыянальная гвардыя
Занятыя ў войску	4000 чалавек (2019)[1]
Працэнт ВУП	0.8% (2020)[2]
Замежныя пастаўшчыкі	Тайвань Індыя Пакістан ПАР

Узброеныя сілы Гамбіі (англ.: Gambia Armed Forces) — ваенная арганізацыя Рэспублікі Гамбія, прызначаная для абароны тэрытарыяльнай цэласнасці і незалежнасці дзяржавы.

Кіраўніком нацыянальных узброеных сіл з’яўляецца начальнік штаба абароны.

У 1901 годзе, калі краіна была калоніяй Вялікабрытаніі, створана гамбійская рота ў складзе сьералеонскага палка Пагранічных заходнеафрыканскіх войск. Дадзенае фарміраванне ўдзельнічала ў Першай і Другой сусветных войнах (у апошняй як полк).

У 1958 годзе сфарміраваны так званыя «палявыя сілы» («Field Force»). Яны ўяўлялі сабой ваенізаванае падраздзяленне паліцыі, якое ў пачатковы перыяд незалежнасці (пасля 1965 года) налічвалі прыкладна 140 чалавек, а ў 1980 годзе — 500^[3].

Паўнавартасныя ўзброеныя сілы ў краіне з’явіліся толькі ў 1985 годзе, пасля прыняцця адпаведнага закона. Стварэнне ўласных войск было прадугледжана Каурскім пагадненнем, якое аформіла Канфедэрацыю Сенегамбія. Першапачаткова ў іх склад уваходзілі Нацыянальная армія і Нацыянальная жандармерыя. Першая структура складалася з навабранцаў і рэшткаў палявых сіл, вайскоўцы праходзілі навучанне ў брытанцаў. Жандармерыя вучылася ў Сенегале па французскім узоры. Паралельна была сфарміравана Канфедэральная армія Сенегамбіі, якая на дзве траціны складалася з сенегальцаў і на адну трэць з гамбійцаў. Характэрна, што ў нацыянальнай арміі заробкі былі большыя, чым у канфедэральнай, што выклікала незадаволенасць. Акрамя таго, востра стаяла праблема карупцыі і кумаўства. Іншай праблемай з’яўляліся ўзаемаадносіны Гамбіі і Сенегала: сенегальцы мелі большую вагу ў войску і вылучалі больш рэсурсаў, ахоўвалі аэрадром і порт Банжула, гамбійскай сталіцы^[3].

У 1990-х у нацыянальным ваенным будаўніцтве адбыліся змены. Па-першае, да навучання асабістага складу прыцягнуты вайскоўцы з Нігерыі. Па-другое, была распушчана жандармерыя. У перыяд праўлення ваеннай хунты (1994—1996) і Яя Джамэ (1996—2017) павялічаны заробак, палепшыліся ўмовы ў казармах, вайскоўцы атрымалі сацыяльныя прэферэнцыі, як, напрыклад, крэдыты на льготных умовах і дапамога ў атрыманні адукацыі. Акрамя гэтага, пашырана структура Узброеных Сіл. У 1997 годзе сфарміраваны ваенна-марскія сілы, а ў 2008 — Нацыянальная гвардыя, у склад якой увайшлі некалькі спецыялізаваных падраздзяленняў^[3].

Узброеныя сілы Гамбіі прымалі ўдзел у спробе перавароту GSRP на чале з Кукоі Самба Саньянгам (29 — 30 ліпеня 1981 года), групе назіральнікаў ЭКАМОГ у Ліберыі (1990—1999), Афіцэрскім перавароце (22 ліпеня 1994 года) і супрацьстаянні з войскамі ЭКАВАС у 2017 годзе, хоць у гэты час, па загадзе генерала Усмана Баджыра, большая частка арміі склала зброю і адмовілася падтрымліваць рэжым Яя Джамэ.

На 1985 год колькасць ваеннай арганізацыі складала 480 чалавек, на 1989 — 2000, 1992 — 1000, 1995 — 800, 2007 — 1000, 2009 — 800, 2017 — 1000, 2018 — 4000^[4].

Ва ўзброеныя сілы Гамбіі ўваходзяць наступныя структуры:

• Сухапутныя войскі (нацыянальная армія). На 2018 год у склад уваходзілі два пяхотныя батальёны, адзін інжынерны эскадрон і рота прэзідэнцкай гвардыі. Армія мае казармы ў Фахары, Юндуме, Куданге і Фарафені^[5]. Мела восемь браневікоў Ferret, чатыры M8 Greyhound^[6] і як мінімум адну гаўбіцу M101^[7].
• Ваенна-марскія сілы. Колькасць ацэньваецца прыкладна ў 500 чалавек^[8]. Станам на 2015 год у распараджэнні было 10 судоў^[9].
• Рэспубліканская Нацыянальная гвардыя. Налічвае прыкладна 50 чалавек і складаецца з падраздзялення дзяржаўнай гвардыі, падраздзялення спецназа і падраздзялення прэзідэнцкай гвардыі.

Існуюць таксама незалежныя фарміраванні, да якіх адносяцца:

• Аркестр Нацыянальнай арміі. Заснаваны ў 1998 годзе маёрам Мамаду Дыбай. Гэта пераемнік былога аркестра Сіл абароны Гамбіі^[10]. У яго склад уваходзяць 15 салдат. У ліпені 2001 года аркестр выпусціў альбом пад назвай Afingjang, запісаны на студыі Ndaabi^[11].
• Аддзел абароны дзяцей. Заснаваны ў 2007 годзе і адказвае за забеспячэнне абароны дзяцей вайскоўцамі. Супрацоўнічае са службамі абароны дзяцей краін ЭКАВАС^[12].
• Аб’яднаная афіцэрская сталовая.^[13]

У пачатку 2000-х улады таксама планавалі стварыць ваенна-паветраныя сілы. У 2002 годзе на навучанне ва Украіну накіравана група пілотаў, а ў 2003 годзе ў Грузіі набыты Су-25. Аднак урад не змог да канца рэалізаваць праграму, таму стварэнне гамбійскай авіяцыі было адменена^[14].

Па даных SIPRI, Гамбія прадаставіла ваеннаслужачых для шэрагу міратворчых аперацый, уключаючы Сьера-Леонэ, Косава, Усходні Тымор, Эфіопія/Эрытрэя, Ліберыя, Кот-д’Івуар, Судан, Бурундзі, Афганістан, Непал і Чад. За 2003—2004 гады ў замежныя камандзіроўкі ў рамках кампаній ААН адпраўляліся больш за 100 чалавек, а за 2008—2010 — больш за 200; у місіях Афрыканскага саюза ў 2005—2007 гадах удзельнічала больш за 200 гамбійцаў; для аперацый ЭКАВАС у 2003 годзе выдзелена больш за 150 вайскоўцаў^[15].