Уільям Роўэн Гамільтан

Уільям Роўэн Гамільтан
Уільям Роўэн Гамільтан
	William Rowan Hamilton
	; Уільям Роўэн Гамільтан
Дата нараджэння	4 жніўня 1805[…]
Месца нараджэння	Дублін, графства Дублін[d], Ленстэр, Ірландыя[d], Злучанае каралеўства Вялікабрытаніі і Ірландыі;
Дата смерці	2 верасня 1865[…] (60 гадоў)
Месца смерці	Дублін, графства Дублін[d], Ленстэр, Ірландыя[d], Злучанае каралеўства Вялікабрытаніі і Ірландыі;
Месца пахавання	Mount Jerome Cemetery[d];
Грамадзянства	Злучанае каралеўства Вялікабрытаніі і Ірландыі;
Бацька	Archibald Rowan-Hamilton[d]
Жонка	Helen Maria Bayly[d]
Дзеці	William Edwin Hamilton[d]
Род дзейнасці	матэматык, фізік, астраном, навуковы работнік, выкладчык універсітэта, фізік-тэарэтык
Навуковая сфера	матэматыка, фізіка, механіка
Навуковая ступень	бакалаўр мастацтваў[d] (1827) і магістр мастацтваў[d] (1837)
Альма-матар	Трыніці-каледж[d]; школа Вестмінстэр[d]; Дублінскі ўніверсітэт;
Член у	Лонданскае каралеўскае таварыства; Нацыянальная акадэмія навук ЗША; Пецярбургская акадэмія навук; Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук; Ірландская каралеўская акадэмія[d]; Пруская акадэмія навук; Турынская акадэмія навук[d]; Расійская акадэмія навук;
Узнагароды	Каралеўскі медаль[d] (1835) член Амерыканскай акадэміі мастацтваў і навук (1864) Cunningham Medal[d] (1834, 1848)
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Уільям Роўэн Гамільтан (англ. William Rowan Hamilton; 4 жніўня 1805 — 2 верасня 1865) — выдатны ірландскі матэматык і фізік XIX стагоддзя.

Біяграфія

Гамільтан нарадзіўся ў Дубліне, у сям’і юрыста. З-за фінансавых цяжкасцей з трох гадоў яго выхоўваў дзядзька па бацьку, Джэймс Гамільтан, вікарый і настаўнік у горадзе Трым.

Ужо ў дзяцінстве хлопчык выявіў незвычайныя здольнасці. У 7 гадоў ён ведаў старажытнаяўрэйскую мову, у 12 — пад кіраўніцтвам дзядзькі Джэймса, добрага лінгвіста, ведаў ужо 12 моў і сярод іх фарсі, арабская і санскрыт. У 13 гадоў ён напісаў кіраўніцтва па сірыйскай граматыцы.

Пасля моў надышла пара захаплення матэматыкай. Двума гадамі раней Гамільтану трапіўся лацінскі пераклад «Пачаткаў» Еўкліда, і ён дэталёва вывучыў гэта сачыненне; ў 13 гадоў ён прачытаў «Універсальную арыфметыку» Ньютана, у 16 гадоў — большую частку «Матэматычных пачаткаў натуральнай філасофіі» Ньютана, у 17 гадоў — пачаў вывучэнне «Нябеснай механікі» Лапласа.

1823: паступіў у Трыніці-каледж у Дубліне. Ён паказаў бліскучыя здольнасці, і ў 1827 годзе, яшчэ студэнтам, быў прызначаны прафесарам астраноміі ў Дублінскім універсітэце і каралеўскім астраномам Ірландыі, пост Каралеўскага астранома Ірландыі займаў на працягу 38 гадоў — даўжэй, за астатніх, каго прызначалі на гэту пасаду. Публікуе шэраг работ па геаметрычнай оптыцы.

1833: жэніцца з Хелен Бэйлі. Шлюб аказаўся не вельмі ўдалым, і Гамільтан пачаў злоўжываць алкаголем.

1834—1835: класічныя працы па гамільтанавай механіцы.

1835: віцэ-кароль Ірландыі ўзвёў Гамільтана ў баранеты.

1837: абраны прэзідэнтам Каралеўскай ірландскай акадэміі і членам-карэспандэнтам Пецярбургскай акадэміі навук.

1843: адкрывае кватэрніёны і паглыбляецца ў іх даследаванне.

У канцы жыцця Гамільтан пакутваў ад душэўнага разладу.