Філіпінская рэвалюцыя
Філіпінская рэвалюцыя 1896—1898 гадоў (ісп.: Revolución Filipina) — узброены канфлікт на Філіпінах паміж іспанскімі каланіяльнымі ўладамі і паўстанцамі (у прыватнасці, арганізацыяй Катыпунан), у выніку якой Філіпіны сталі незалежнай рэспублікай (гл. першая Філіпінская Рэспубліка). ПерадумовыУ другой палове XIX стагоддзя на Філіпінах сталі з’яўляцца патрыятычныя рэвалюцыйныя арганізацыі, якія ставілі сваёй мэтай вызваленне Філіпін ад Іспаніі. У 1892 годзе Хасэ Рысаль заснаваў філіпінскую лігу, але пасля таго, як 6 ліпеня Рысаль быў арыштаваны іспанскімі ўладамі, ліга фактычна перастала дзейнічаць і раскалолася на два напрамкі — умераны і радыкальны (Андрэс Баніфасіа, Ладыслаа Дзіва, Тэадора Плата). 7 ліпеня 1892 года прыхільнікі Баніфасіа заснавалі Катыпунан (Вярхоўны і шаноўны саюз сыноў народа). РэвалюцыяПачатак паўстання У жніўні 1896 года Катыпунан падняў антыкаланіяльнае паўстанне. Першая істотная бітва паміж паўсталымі і каланіяльнай арміяй адбылася ля горада Сан-Хасэ-дэль-Монтэ; спачатку прыхільнікі Катыпунана атрымалі перамогу, але неўзабаве пасля гэтага былі разгромленыя новымі часцямі арміі Іспаніі. Хоць самы вядомы дзеяч вызвольнага руху Хасэ Рысаль добраахвотна адплыў на службу ў якасці ўрача на Кубу і публічна адмежаваўся ад паўстання як заўчаснага, іспанскія ўлады адаслалі яго назад у Манілу, дзе ваенны трыбунал прысудзіў яго да расстрэлу, прыведзенага ў выкананне 30 снежня 1896 года. Гэты суд лічылі фарсам нават многія з іспанцаў; у выніку, генерал-губернатар Рамон Бланка, які да некаторай ступені спачуваў Малялю, быў адхілены ад улады 13 снежня пад ціскам кансерватыўных сіл. На яго месца быў прызначаны Камілья дэ Палаўеха. Адным з цэнтраў рэвалюцыі стала правінцыя Кавітэ, дзе сілы паўстанцаў узначаліў малады генерал Эміліа Агінальда, якому, у адрозненне ад Баніфасіа, удалося дамагчыся поспеху на поле бою. Неўзабаве кіраўніцтва паўстанцаў падзялілася на дзве групоўкі, адна з якіх патрабавала прызнаць лідарам Баніфасіа, а другая — Агінальда; раскол дайшоў да таго, што прыхільнікі Баніфасіа і Агінальда перасталі аказваць дапамогу адзін аднаму. 31 снежня 1896 года адбыўся сход, мэтай якога было пакласці канец спрэчцы аб лідарстве, але яно скончылася безвынікова. 22 сакавіка 1897 года на сходзе ў горадзе Тэхерас была абвешчаная незалежная Філіпінская Рэспубліка і адбыліся выбары ў рэвалюцыйны ўрад, якія пагоршылі канфлікт паміж двума фракцыямі. Прэзідэнтам быў абраны Агінальда; Баніфасіа, як відаць, упэўнены ва ўласнай перамозе, спачатку падтрымаў выбары, але пасля таго, як былі абвешчаныя вынікі, прызнаў іх несапраўднымі. Ён паспрабаваў стварыць свой уласны рэвалюцыйны ўрад, але пацярпеў паразу і быў арыштаваны прыхільнікамі Агінальда. 10 мая Баніфасіа і яго брат Пракопа Баніфасіа былі прысуджаныя ваенным саветам да смяротнага пакарання за мяцеж і зраду. Біяк-на-Бата Тым часам іспанскія войскі, якія атрымалі падмацавання, змаглі вярнуць пад свой кантроль частку Кавітэ; армія Агінальда адступіла на поўнач, да горада Біяк-на-Бата, дзе паўстала Рэспубліка Біяк-на-Бата; 1 лістапада была прынята канстытуцыя рэспублікі, заснаваная на першай канстытуцыі Кубы. Новы іспанскі генерал-губернатар, Фернанда Прыма-дэ-Рывера, вырашыў пайсці на перамовы з Агінальда, у выніку якіх 14-15 снежня 1897 года быў падпісаны дагавор Біяк-на-Бата. Агінальда і 25 іншых лідараў рэвалюцыйнага ўрада атрымалі 400000 песа і абяцанні рэформ, у абмен на што яны спынілі барацьбу і былі высланы ў Ганконг. Асноўная частка рэвалюцыйнай арміі склала зброю (у абмен на што атрымала ад Іспаніі яшчэ 200 000 песа), але асобныя групоўкі паўстанцаў працягвалі супраціўляцца. Адзін з іх лідараў, генерал Франсіска Макабулас, сфармаваў Часовы ўрад — Цэнтральны Выканаўчы камітэт. Умяшанне ЗШАПасля пачатку іспана-амерыканскай вайны ЗША паспрабавалі выкарыстоўваць рэвалюцыйны рух на Філіпінах у сваю карысць. 1 мая 1898 года амерыканскі флот пад камандаваннем адмірала Джорджа Дзьюі прыбыў у Манілу, дзе сутыкнуўся з іспанскім флотам адмірала Патрысіа Мантоя; праз некалькі гадзін флот Мантоя быў знішчаны. Дзьюі накіраваў паслоў на перамовы з Агінальда, які пагадзіўся вярнуцца на Філіпіны і ўзначаліць рэвалюцыю. 17 мая Агінальда прыбыў у Кавітэ; неўзабаве пад кантролем паўстанцаў апынуўся ўвесь востраў Лусон, за выключэннем Манілы. 24 мая 1898 года Агінальда быў абвешчаны дыктатарам, а 12 чэрвеня у яго доме ў горадзе Кавіт (Кавітэ) філіпінскія рэвалюцыянеры апублікавалі на іспанскай мове тэкст Дэкларацыі незалежнасці Філіпін, які абвяшчаў стварэнне незалежнай філіпінскай дзяржавы[1]. Тым не менш, адзін з рэвалюцыйных лідараў і саветнікаў Агінальда, Апалінарыа Мабіні, пачаў выступаць супраць аўтарытарнай улады Агінальда. 15 верасня у горадзе Малалас быў скліканы кангрэс (Устаноўчы сход), які выпрацаваў праект канстытуцыі новай рэспублікі, канчаткова прынятай 21 студзеня 1899 года. Яна атрымала назву «Малалаская Канстытуцыя»[2][3]. Рознагалоссі паміж Агінальда і Мабіні былі ліквідаваны і Мабіні атрымаў пасаду прэм’ер-міністра. Згодна з указамі ад 20 мая і 18 чэрвеня 1898 года на Філіпінах прадпісвалася ў сціснутыя тэрміны рэарганізаваць сістэмы правінцыйнай і муніцыпальнай улады[4]. Малаласкі Устаноўчы сход прыняў таксама важны закон аб прадастаўленні ўраду крэдытаў, каб збалансаваць вялікія выдаткі філіпінскай Рэспублікі. Тым не менш, Філіпінская Рэспубліка не была прызнана ЗША, якія пачалі вайну з Філіпінамі. У 1902 годзе асноўныя сілы філіпінскіх партызан былі разгромленыя і ЗША ўсталявалі кантроль над астравамі. Толькі праз 14 гадоў ЗША абвясцілі курс на паступовае прадастаўленне незалежнасці Філіпінам. Крыніцы
Літаратура
Спасылкі
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Portal di Ensiklopedia Dunia
.svg){kind=link}