Храналогія (Рымша)

Храналогія
першая старонка
Аўтар	Андрэй Рымша
Мова арыгінала	старабеларуская мова
Дата першай публікацыі	5 мая 1581
Выдавецтва	Іван Фёдараў
Месца публікацыі	Астрог
Тэкст твора ў Вікікрыніцах

«Храналогія» (Которого сѧ м(е)с(я)ца што за старыхъ вековъ дѣело короткое описанїе) — вершаваны твор вялікалітоўскага паэта другой паловы XVI стагоддзя Андрэя Рымшы. Надрукаваны Іванам Фёдаравым у Астрогу 5 мая 1581 года. Гэта аднааркушнае выданне, у якім дзве старонкі тэксту надрукаваны на адным баку^[1].

Гэты паэтычны твор складаецца з дванаццаці невялікіх тэкстаў, якія ўключаюць загалоўкі, двухрадкоўі пра падзеі біблейскай гісторыі і ўказанні дня месяца (па юліянскім календары з абазначэннем кніжнага/лацінскага варыянту назвы месяца). У загалоўках спачатку прыводзіцца лацінская назва месяца, затым старажытнаяўрэйская («погебреіску») і далей — славянская («просто»): «М(е)с(я)ца сентебра, по гебреиску елюль, просто вресень»^[1].

Трыяды назваў месяцаў наступныя^[1]:

• сентебра — елюль — вресень,
• октоврїа — тышри — паздерникъ
• ноемврїѧ — марге оусамъ — грудень,
• декаврїа — хашлеу — просинецъ,
• генуара — тебет — стычень,
• февралѧ — себат — лютый,
• марта — адаръ — марец,
• априлѧ — нисан — кветень,
• мая — іѧръ — маи,
• іюнѧ — сыванъ — чырвецъ,
• іюлѧ — тамус — липецъ,
• августа — аовъ либо авъ — серпень.

Назвы трох славянскіх месяцаў прыводзяцца ў польскай транскрыпцыі (вресень, стычень, марец). «Паздерник» захоўваецца ў назве кастрычніка месяца ў сучаснай польскай мове (październik). «Просинец» — старажытнаруская назва месяца, вядомая па многіх ранніх крыніцах, пачынаючы з Астрамірава і Галіцкага Евангелля^[1].

Захаваўся толькі адзін экзэмпляр гэтага ўнікальнага твора, што захоўваецца ў Расійскай нацыянальнай бібліятэцы ў Санкт-Пецярбургу^[2].