Хількавічы (Чавускі раён)
Хі́лькавічы[1] (трансліт.: Chiĺkavičy, руск.: Хильковичи) — вёска ў Чавускім раёне Магілёўскай вобласці. Уваходзіць у склад Каменскага сельсавета. ЭтымалогіяПа адной з версіі назву маглі даць старцы, якія з спрадвечных часоў хадзілі па вёсках. Сустракалі іх па-рознаму: у суседнім аграгарадку Сласцёны не проста частавалі гасцей з усёй шчодрасцю, але і выстаўлялі салодкія бліны, адсюль і Сласцёны. У Харошках, кармілі добра, хораша. А тут сталы накрывалі бедныя, "хілыя", адсюль і Хількавічы.[2] Геаграфічнае становішчаЗнаходзіцца за 24 км на паўночны захад ад Чавусаў, за 32 км ад Магілёва, за 29 км ад чыгуначнай станцыі Чавусы на лініі Магілёў-Крычаў. Рэльеф раўнінна-ўзгорысты. На паўночным усходзе працякае р. Бася (прыток ракі Проні). Транспартныя сувязі па шашы Магілёў-Мсціслаў, якая праходзіць праз вёску. ГісторыяРанняя гісторыяАрхеолагам Вячаславам Фёдаравічам Капыціным была адкрыта і абследавана стаянка каменнага веку на першай надаболаннай тэрасе правага берага р. Бася, за 1 км на ўсход ад вёскі Хількавічы, за 0,2 км на паўночны ўсход ад вясковых могілак. На ўзараным полі 25х75 м. сабраны крэмневы інвентар: нуклеусы, пласціны, адшчэпы, канцавыя скрабкі, рэтушные разцы. Гэта сведчыць аб засяленні гэтых месцаў яшчэ ў глыбокай старажытнасці.[3] У складзе Рэчы ПаспалітайПа пісьмовых крыніцах вядома ў ВКЛ у 1604 годзе як сяльцо Хількі з 16 дварамі ў Бардзілаўскім войтаўстве Магілёўскай эканоміі Аршанскага павета Віцебскага ваяводства. Дзяржаўная ўласнасць. У 1742 годзе 19 двароў, меліся млын, карчма.[4] У складзе Расійскай імперыіПасля першага падзелу Рэчы Паспалітай у 1772 годзе сяльцо знаходзілася ў складзе Расійскай імперыі. У 1777 годзе згадваецца як сяльцо Фількавічы ў Чавускім павеце Магілёўскай губерніі. У 1785 годзе 22 двары, 208 жыхароў, меліся млын, сукнавальня. Уласнасць памешчыка. У 1897 годзе ў Гладкоўскай воласці Чавускага павета Магілёўскай губерніі. 31 двор, 202 жыхары. У 1909 годзе 32 двары, 281 жыхар.[4] Міжваенны перыядУ 1918 годзе адкрыта працоўная школа 1-й ступені навучання, якая знаходзілася ў нацыяналізаваным будынку. У 1925 годзе 106 вучняў. Тут працавала настаўніцай Алейнікава Ніна Сцяпанаўна, арыштаваная 12 кастрычніка 1937 года за "ўдзел у к/р кулацкай арганізацыі" (рэабілітаваная 25 лістапада 1937 года)[5]. 21 жніўня 1925 года Пілешчынскі сельсавет(у які ўваходзіла вёска) перайменаваны ў Макрадскі, адміністрацыйны цэнтр перанесены ў вёску Макрадка.[6] 13 кастрычніка 1930 года арганізаваны калгас імя 13-га кастрычніка, які ў 1932 годзе аб'ядноўваў 13 гаспадарак, у 1933 г. абслугоўваўся Паўлавіцкай МТС. У 1940 годзе 63 двары, 258 жыхароў. У Вялікай Айчыннай вайне з ліпеня 1941 па 24 чэрвеня 1944 акупаваная нямецка-фашысцкімі захопнікамі. У чэрвені 1944 г. вёска была цалкам знішчана (63 пабудовы), забіта 8 жыхароў. 23 чэрвеня 1944 года прамым трапленнем бомбы падарваная пераправа праз р. Басю ў раёне вёскі Хількавічы. Танк, які знаходзіўся ў гэты час на ёй, патануў. Фотаздымак і пацвярджэнне наземных частак аднавілі карціну гэтага гераічнага вылету Аляксандра Мікалаевіча Яфімава. У выніку прыземнага палёту было выраблена 5 заходаў на пераправу і потым 3 па назапашаных у пераправы войскам, аўтамашынам, бензацыстернам. Ўспыхнулі пажары, немцы ў паніцы кідаліся на беразе і многія з іх былі ўражаны кулямётна-гарматным агнём адважных штурмавікоў.[7] 23 чэрвеня 1944 года кіраваным у складзе 4 самалётаў Іл-2 пад прыкрыццём нашых знішчальнікаў атрымаў задачу знішчыць жывую сілу і тэхніку ў раёне пунктаў Шастакі, Хонькавічы, Жакаўка. З вышыні 850 м з пікіраваннем да 200 м група чацвёркі атакавала дарогу Хонькавічы-Хількавічы, у выніку штурмавых дзеянняў знішчана да 4-х аўтамашын, да 20 чалавек жывой сілы праціўніка, запалена да 4-х дамоў. Група без страт вярнулася на свой аэрадром. 24 чэрвеня 1944 года ў складзе групы з 8 самалётаў Іл-2 кіраваным першай пары ў першай чацвёрцы лётаў на знішчэнне войскаў праціўніка па грунтавай дарозе Хількавічы-Сухары, Хількавічы-Бардзілы і разбурэнне пераправы праз раку Бася. Нягледзячы на тое, што дадзены раён патрулявалі два ФВ-190 і дзейнічала зенітная артылерыя праціўніка, група дакладна выйшла на зададзеную ёй мэта і штурмавымі дзеяннямі знішчыла да 3-х танкаў, 9 аўтамашын, да 30 чалавек жывой сілы праціўніка і задушыла агонь адной батарэі зенітнай артылерыі праціўніка ў раёне пункта Сухары. У вылетах актыўна ўдзельнічаў малодшы лейтэнант Лунькоў Мікалай Аляксеевіч.[8] 24 чэрвеня 1944 года лейтэнант Нікалаеў, будучы кіраваным пары Іл-2 падчас нанясення штурмавога ўдару па нямецкай аўтакалоне на дарозе Прыданцы – Хількавічы, нягледзячы на люты агонь зенітнай артылерыі «... паказваючы высокія ўзоры ўмення манеўраваць, зрабіў раптоўны заход на цэль, у выніку чаго пасля двух нападаў было знішчана і пашкоджана: да 10 аўтамашын, адно зенітнае прыладу, да 30 чалавек жывой сілы праціўніка і ў вёсцы Хількавічы спалена 2 дамы.[9] У брацкай магіле на мясцовых могілках пахаваныя 89 воінаў, у тым ліку і салдаты 199-й і 290-й стралковых дывізій, якія загінулі ў 1943-44 гадах на рацэ Проня. Пасляваенны перыядПасля вайны вёску адбудавалі. 16 ліпеня 1954 года Макрадскі сельсавет перайменаваны ў Варварынскі, адміністрацыйны цэнтр перанесены ў Варварына.[10] 16 мая 1960 года скасаваны Варварынскі сельсавет. Вёска ўвайшла ў склад Сухарэўскага сельсавета.[11] У 1958 годзе вёска радыёфікавана, у 1964 — электрыфікавана. 25 снежня 1964 года вёска ўвайшла ў склад Цемравіцкага сельсавета. У 1975 годзе на брацкай магіле ўсталяваны помнік. У 1990 годзе 47 дамоў, 94 жыхары. У складзе калгаса «50 гадоў БССР» (цэнтр - вёска Сласцёны). Знаходзіліся ферма буйных рагатых жывёл, ветэрынарны ўчастак, фельчарска-акушэрскі пункт. У 2007 годзе 42 жыхары. Да 23 снежня 2009 года вёска ўваходзіла ў склад Цемравіцкага сельсавета, пасля перайменаваны ў Сласцёнаўскі, адміністрацыйны цэнтр - вёска Сласцёны.[12] У 2010 годзе 34 жыхары. 23 снежня 2013 года Сласцёнаўскі сельсавет скасаваны, Хількавічы ўвайшла ў склад Каменскага сельсавета.[12] ПланіроўкаПланіровачна складаецца з зігзагападобнай вуліцы блізкай да шыротнай арыентацыі, забудаванай двухбакова, шчыльна, пераважна драўлянымі дамамі сядзібнага тыпу. Насельніцтва
Крыніцы
Спасылкі
|
Portal di Ensiklopedia Dunia
