Индоариски јазици

Индоариски јазици
Индски
Географска распространетост:	јужна Азија
Класификација:	индоевропски индоиранско индоариски јазици
Прајазик:	ведско
Гранки:	северозападно подрачје северно подрачје централно подрачје источно подрачје јужно подрачје островски
ISO 639-2 и 639-5:	inc
Географска распределба на најважните индоариски јазици (урду не е прикажан бидејќи претежно е лингва франка и не е ничиј прв јазик. Вон картата треба да се споменат ромскиот, домскиот и ломавренскиот, кои се традиционално преселнички јазици). Црвена = централни; Виолетова = северни, Сина = северозападни; Жолта = источни; Светлосина = јужни; Зелена = островски.

Индоариските јазици (наречени и индски јазици) се доминантно јазично семејство на северниот дел од Индискиот Потконтинент. Претставуваат гранка на индоиранските јазици, кои се пак подгрупа на поголемото индоевропско семејство. Говорниците на индоариските јазици по сочинуваат половина од вкупниот број на индоевропски говорници (1,5 од 3 милијарди).

Најголеми јазици во групата по бројот на говорници се хиндустанскиот (хинду-урду) (240 милиони), бенгалскиот (230 милиони), пенџапскиот (90 милиони), маратски (70 милиони), гуџаратскиот (45 милиони), одиски (30 милиони), синдски (20 милиони), сераичкиот (18 милиони), непалскиот (14 милиони), читагонскиот (14 милиони), синхалскиот (16 милиони) и асамскиот (13 милиони). Вкупно овие јазици имаат преку 900 милиони говорници.

Најраните сведоштва за групата доаѓаат од ведскиот јазик (ведски санскрит). Ова е јазикот на зачуваните древни ракописи наречени „веди“, кои претставуваат канонски темел за хинзуизмот. Со слична старост како Ригведата е индоарискиот суперстрат на Mитани (и речиси е истоветен), но единствените наоди се состојат од низа заемки.

Околу IV век п.н.е., граматичарот Панини го кодификувал и стандаризирал ведскиот јазик во облик кој денес се нарекува „класичен санскрит“.

Вон учената сфера на санскритот, народните говори (пракрити) продолжиле да се развиваат и менуваат. Најстари прарити за кои имаме сведоштва се будистичкиот канонски јазик пали и џаинскиот верски јазик ардамадаги. Во средновековието, пракритите се видоизмениле и разграниле во разни средноиндски дијалекти. Преодните говори, збирно наречени „апабранша“, претставуваат мост помеѓу старите и помладите индоариски јазици во периодот од VI до XIII век. Некои од овие дијалекти доживеале значаен процут на книжевноста: делото Шравакачара (930-ти н.е.) денес се смета за првата книга напишана на хинди.

Двата најголеми јазика што ја сочинувале групата апабранша биле бенгалскиот и хинди-урду. Другите биле гуџаратскиот, одиски, маратски и пенџапскиот.

Индските јазици на северна Индија (каде спаѓа и Асамската Долина со асамскиот) и Пакистан образуваат дијалектен континуум. Она што се нарекува „хинди“ во Индија најчесто е литературниот (стандарден) хинди, санскритизирана варијанта на народниот хиндустански говор во подрачјето на Делхи од времето на Могулите до денес. Меѓутоа, поимот хинди може да се употреби и за сите централни индски говори од Бихар до Раџастан. Индоариските пракрити also gave rise to languages like гуџаратскиот, асамскиот, бенгалскиот, одискиот, непалскиот, маратскиот и пенџапскиот — кои не се сметаат за хинди, иако се дел од целината на дијалектниот конинуум.

Бидејќи не секогаш постојат јасни граници помеѓу јазиците, индоариските јазици немаат точно одредена класификација. Најчесто се делат вака:

• дардски јазици, како што е кашмирскиот (иако досега не е утврдено каде се наоѓаат во индоариските, иранските и нуристанските јазици).
• северни: непалски, кумаонски, гарвалски
• северозападни, како што се ланда, синдскиот и западнопахарските јазици
• централни, како што се пенџапски, хинди, гуџаратскиот, раџастанскиот, авади
• источни (магадски), како што се асамскиот, бенгалскиот, одиски, мајтилски и боџпури
• јужни, како што се малдивскиот (дивехи), конканскииот, маратски, синхалскиот и можеби дакинскиот

• Индоирански јазици
• Јазици на Индија
• Список на индоевропски јазици
• Дравидски јазици

• John Beames, A comparative grammar of the modern Aryan languages of India: to wit, Hindi, Panjabi, Sindhi, Gujarati, Marathi, Oriya, and Bangali. Londinii: Trübner, 1872-1879. 3 тома.
• Cardona, George; Jain, Dhanesh, уред. (2003), The Indo-Aryan Languages, Routledge, ISBN 978-0-415-77294-5.
• Madhav Deshpande (1979). Sociolinguistic attitudes in India: An historical reconstruction. Ann Arbor: Karoma Publishers. ISBN 0-89720-007-1, ISBN 0-89720-008-X (pbk).
• Chakrabarti, Byomkes (1994). A comparative study of Santali and Bengali. Calcutta: K.P. Bagchi & Co. ISBN 81-7074-128-9
• Erdosy, George. (1995). The Indo-Aryans of ancient South Asia: Language, material culture and ethnicity. Berlin: Walter de Gruyter. ISBN 3-11-014447-6.
• Kobayashi, Masato.; & George Cardona (2004). Historical phonology of old Indo-Aryan consonants. Tokyo: Research Institute for Languages and Cultures of Asia and Africa, Tokyo University of Foreign Studies. ISBN 4-87297-894-3.
• Masica, Colin (1991), The Indo-Aryan Languages, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-29944-2.
• Misra, Satya Swarup. (1980). Fresh light on Indo-European classification and chronology. Varanasi: Ashutosh Prakashan Sansthan.
• Misra, Satya Swarup. (1991–1993). The Old-Indo-Aryan, a historical & comparative grammar (Vols. 1-2). Varanasi: Ashutosh Prakashan Sansthan.
• Sen, Sukumar. (1995). Syntactic studies of Indo-Aryan languages. Tokyo: Institute for the Study of Languages and Foreign Cultures of Asia and Africa, Tokyo University of Foreign Studies.
• Vacek, Jaroslav. (1976). The sibilants in Old Indo-Aryan: A contribution to the history of a linguistic area. Prague: Charles University.

„Индоариски јазици“ на Ризницата ?

• Индоариски јазици (2009) (англиски)
• Транслитерација на индиските јазици и писма Архивирано на 14 април 2016 г. од Ентони Стоун (англиски)
• Преглед на синтаксата на современите индоариски јазици од Раџеш Бат (2003) (англиски)

п р у Службени јазици на Индија Федерални хинди англиски Во сој. држави/ територии англиски асамски бенгалски бодо гаро гуџаратски догрански канадски каси кашмирски кокборок конкански мајтилски малајалски манипури маратски мизо непалски одиски пенџапски раџастански санскрит сантали синдски тамилски телушки урду хинди чатисгарски