Кралство Србија

Кралство Србија Краљевина Србија Kraljevina Srbija
1882–1918
Flag Coat of arms
Химна: Bože Pravde
Кралството Србија во 1914
Главен град	Белград
Official languages	Српски
Уредување	Уставна монархија
Крал
• 1882–1889	Милан Обреновиќ IV
• 1889–1903	Александар Обреновиќ
• 1903–1918	Петар I Караѓорѓевиќ
Премиер
• 1882–1883	Милан Пироќанец (прв)
• 1912–1918	Никола Пашиќ (последен)
Историја
• Основана	6 март 1882
• Се приклучила кон Југославија	1 декември 1918
Валута	Српски динар
Претходници Наследници Кнежевство Србија Кралство Југославија

Кралството Србија била држава која егзистирала на Балканот од 1882 од 1918 година. Била признаена како Кнежевство Србија според Берлинскиот конгрес од 1878 година.

На 6 март 1882 година, кнежевството Србија е прогласено за кралство, а кнез Милан Обреновиќ станува првиот крал на Србија, под името крал Милан I. Ова следи по стекнувањето на независност од Османлиската Империја на Берлинскиот конгрес (1878), кога Србија добива меѓународно признание и територијално проширување (регионите Ниш, Пирот, Врање и Топлица).

Владеењето на крал Милан е обележано со политичка нестабилност и борба меѓу три главни партии: Либералната партија, Напредната партија (која ја поддржува кралот) и Радикалната партија, предводена од Никола Пашиќ, која добива голема популарност поради своите демократски идеи. Милан се потпира на поддршка од Австро-Унгарија, што предизвикува незадоволство кај дел од населението, особено кај радикалите, кои се наклонети кон Русија.

По обединувањето на Бугарија со Источна Румелија, Србија, под притисок на Австро-Унгарија и во обид да го зачува балансот на моќ на Балканот, објавува војна на Бугарија. Војната завршува со пораз на Србија во Битката кај Сливница и со мировен договор во Букурешт (1886), без територијални промени. Оваа војна го ослабува угледот на Милан.

Под притисок на Радикалната партија, Милан го воведува Уставот од 1888 година, кој е еден од најдемократските во Европа во тоа време. Тој гарантира слобода на говор, печат и собирање, и го ограничува влијанието на кралот врз законодавството. Поради лични и политички проблеми, вклучително и скандали поврзани со неговата сопруга Наталија и незадоволството од неговата проавстриска политика, Милан абдицира во март 1889 година во корист на неговиот син Александар Обреновиќ.

Бидејќи Александар бил малолетен, земјата била управувана од регентство до 1893 година. Во 1893 година, Александар, на 16-годишна возраст, извршува државен удар, прогласувајќи се за полнолетен и преземајќи ја власта. Неговото владеење е обележано со авторитарен стил и чести уставни промени.

Александар продолжува со проавстриската политика на неговиот татко, но односите со Русија се влошуваат. Неговиот брак со Драга Машин, поранешна дворска дама со сомнителен углед, предизвикува големо незадоволство меѓу народот и војската.

Во јуни 1903 година, група офицери, предводени од Драгутин Димитријевиќ-Апис, го извршува Мајскиот преврат. Александар и Драга се брутално убиени, а династијата Караѓорѓевиќ се враќа на тронот со изборот на Петар I Караѓорѓевиќ за крал. Овој настан го означува крајот на династијата Обреновиќ и почетокот на нов период во српската историја.

По Мајскиот преврат, Петар I, син на Александар Караѓорѓевиќ, беше избран за крал. Тој го врати уставот од 1888, зајакнувајќи ја парламентарната демократија. Радикалната партија на Никола Пашиќ стана доминантна политичка сила.

Под Петар I, Србија се ориентираше кон Русија и Франција, оддалечувајќи се од Австро-Унгарија. Ова доведе до:

• Царинска војна (1906–1911): Австро-Унгарија воведе економска блокада на Србија поради нејзината независна политика. Србија успеа да се справи со кризата преку извоз во други земји, што ја зајакна нејзината економија.
• Анексијата на Босна (1908): Австро-унгарската анексија на Босна и Херцеговина предизвика криза во Србија, каде што јавноста бараше војна, но владата, под притисок од големите сили, се повлече.

Во Првата балканска војна, започната во октомври 1912 година, Србија била дел од Балканскиот сојуз заедно со Бугарија, Грција и Црна Гора, обединети против Отоманската Империја. Дипломатски, Србија успеала да склучи сојузи, особено со Бугарија, иако споровите околу поделбата на Македонија подоцна создале тензии. Поддршката од Русија била важна за нејзините планови. Воените успеси биле импресивни: српската армија, предводена од Радомир Путник, ја поразила отоманската војска кај Куманово, овозможувајќи напредување кон Косово и Македонија. Српските сили стигнале и до Јадран, заземајќи делови од денешна Албанија, вклучително и Драч. Србија им помогнала и на сојузниците во други битки, како опсадата на Одрин. Со Лондонскиот договор од мај 1913 година, Србија ги добила Косово, делови од Санџак и северните делови на Македонија, но големите сили, пред сè Австро-Унгарија, го спречиле нејзиниот пристап до морето преку создавање на независна Албанија.

Втората балканска војна избувнала во јуни 1913 година поради несогласувања за поделбата на Македонија. Бугарија, незадоволна од распределбата, ја нападнала Србија, но српската војска, иако исцрпена, победила во битката кај Брегалница. Со поддршка од Грција, Црна Гора, па дури и од Романија и Отоманската Империја, Србија извојувала победа. Букурешкиот договор од август 1913 година ѝ доделил дополнителни делови од Македонија, зацврстувајќи ја нејзината позиција.

Атентатот на Франц Фердинанд во Сараево (28 јуни 1914) од страна на Гаврило Принцип, член на „Црна рака“, доведе до ултиматум од Австро-Унгарија. Србија делумно го прифати, но Австро-Унгарија објави војна. Српската војска, предводена од војводи како Радомир Путник, постигна значајни победи во битките кај Цер (1914) и Колубара (1914), одбивајќи ги австро-унгарските офанзиви.

Во 1915 година, комбинираната офанзива на Австро-Унгарија, Германија и Бугарија ја принуди српската војска на повлекување преку Албанија. Ова беше еден од најтрагичните моменти во српската историја, со огромни загуби поради студ, глад и борби. По реорганизацијата на Крф, српската војска, со поддршка од сојузниците, учествуваше во пробивот на Солунскиот фронт во септември 1918 година, што доведе до ослободување на Србија.

По победата во Првата светска војна, на 1 декември 1918 година, Кралството Србија се обедини со Државата на Словенците, Хрватите и Србите и други територии за да го формира Кралството на Србите, Хрватите и Словенците (подоцна Кралство Југославија).

Во 1890 Србија била поделена на 15 окрузи, кои понатаму биле поделени на срезови. Градовите Белград и Ниш имале специјален управен статус. Окрузите биле: Ваљевски, Врањски, Крагуевачки, Краински, Крушевачки, Моравски, Пиротски, Подрински, Подунавски, Пожаревачки, Руднички, Тимочки, Топлички, Ужички и Црноречки.

п р у Времеслед на југословенската државност
	Пред 1918	1918–1929	1929–1945	1941–1945	1943–1946	1946–1963	1963–1992	1991/1992–2003	2003–2006	2006–2008	2008–
Словенија	Дел од Австроунгарија вклучувајќи го и Которскиот залив Поврзано Кралство Хрватска и Славонија 1868–1918 Кралство Далмација 1815–1918 Кондоминиум Босна и Херцеговина 1878–1918	Кралство на Србите, Хрватите и Словенците (1918–1929) Кралство Југославија (1929–1943) Поврзано Држава на Словенците, Хрватите и Србите 1918 Република Прекмурје 1919 Банат, Бачка и Барања 1918–1919 Слободна Држава Риека 1920–1924 1924–1947		Анексирана одa Фашистичка Италија и Трет Тајх	Демократска Федеративна Југославија 1943–1946 Федеративна Народна Република Југославија 1946–1963 Социјалистичка Федеративна Република Југославија 1963–1992 Составена од Социјалистичките Републики Словенија (1944–1991) Хрватска (1943–1991) Босна и Херцеговина (1943–1992) Србија (1943–1992) (со вклучени автономни покраини Војводина и Косово) Црна Гора (1943–1992) Македонија (1944–1991)			Република Словенија Десетдневна војна
Далмација				Независна Држава Хрватска 1941–1945 Марионетска држава на Трет Рајх. Делови анексирани од Фашистичка Италија. Меѓимурје и Барања анексирани од Унгарија.				Република Хрватскаb Хрватска војна за независност
Славонија
Хрватска
Босна								Босна и Херцеговинаc Восанска војна Составена од Федерацијата Босна и Херцеговина (1995–денес), Република Српска (1995–денес) и Округот Брчко (2000–денес).
Херцеговина
Војводина	Дел од Делвидек регионот на Унгарија			Автономен Банатd (дел од германската територија на Воената управа во Србија)				Сојузна Република Југославија Составена од Република Србија (1990–2006) и Република Црна Гора (1992–2006)	Државна Заедница Србија и Црна Гора	Република Србија Со вклучени автономни покраини Војводина и Косово и Метохија под Управа на ООН	Република Србија Со вклучена автономна покраина Војводина
Србија	Кралство Србија 1882–1918			Територија на Воената управа во Србија 1941–1944 e
Косово	Дел од Кралството Србија 1912–1918			Во најголем дел анексирани од Албанија 1941–1944 заедно со западна Македонија и југоисточна Црна Гора							Република Косовоg
Метохија	Кралство Црна Гора 1910–1918 Метохија контролирана од Австроунгарија 1915–1918
Црна Гора				Протекторатf 1941–1944						Црна Гора
Македонија	Дел од Кралството Србија 1912–1918			Анексирана од Царството Бугарија 1941–1944				'' Република Македонија
a Прекмурје анексирано од Унгарија. b Поврзано САО Книнска Краина (1990) → САО Краина (1990–1991); и САО Источна Славонија, Барања и Западен Срем (1990–1991), САО Западна Славонија (1990–1991) и Република Српска Краина (1990–1995), сите заменети со Преодната управа за Источна Славонија, Барања и Западен Срем на ОН (1996–1998). c Поврзано Република Босна и Херцеговина; Хрватска Република Херцег-Босна; и Српски Автономни Области (САОи) Босанска Краина, Северо-Источна Босна, Романија и Херцеговина (1991–1992), кои заедно ја формираа Српска Република Босна и Херцеговина (1992–1995). d Бачка беше реанексирана од Унгарија (1941–1944), додека Срем беше анексиран од Независната Држава Хрватска (1941–1944).							e Поврзано Ужичка Република. f Анексирана од фашистичка Италија (1941–1943) и Третиот Рајх (1943–1944). Помал дел анексиран од Независната Држава Хрватска (1941–1944). g Косово е предмет на територијален спор помеѓу Република Србија и Република Косово. Како странски протекторат, Косово прогласило независност на 17 февруари 2008 г, но Србија и понатаму не го признава и тврди дека е нејзина суверена територија. Независноста на Косово не е целосно признаена од меѓународната заедница. Досега го признале 113 од вкупно 193 земји членки на ООН.