Кнежевство Србија
Кнежевството Србија (српски: Кнежевина Србија / Kneževina Srbija) било полунезависна држава на Балканот која била создадена со Српската револуција, која траела меѓу 1804 и 1817. Неговото создавање било договорено прво преку непишан договор меѓу Милош Обреновиќ, водачот на Второто српско востание и Марашли паша. Со Хатишериф во 1830 година било признато и од Портата. Со Берлинскиот конгрес од 1878, кнежевството добило и меѓународно признавање. Кнежевството Србија постоело до 1882 кога било прогласено за кралство. ИсторијаВторото српско востание По поразот на Прво српско востание во 1813 година, српскиот народ се соочи со сурова одмазда од Османлиите, но желбата за слобода остана силна. Во 1815 година, во Таково, Милош Обреновиќ го предводеше Второто српско востание. Ова востание, за разлика од првото, беше подобро организирано и имаше јасна цел – не само ослободување, туку и постигнување автономија во рамките на Османлиската Империја. Милош, вешт дипломат и стратег, успеа да ги искористи внатрешните слабости на империјата и меѓународните притисоци, особено од Русија, за да обезбеди успех. До крајот на 1815 година, востаниците постигнаа значајни победи, а преговорите со османлиските власти доведоа до делумно признавање на српската автономија. Милош Обреновиќ стана првиот кнез на Србија, а неговата власт беше формализирана преку низа договори со Портата. Во 1830 година, султанот издаде хатишериф со кој се признаваше наследното кнежевство на Милош и се гарантираше ограничена автономија. Ова беше клучен момент, бидејќи Србија доби право на сопствена администрација, судство и собирање даноци, иако остана под османлиски суверенитет. Милош работеше на зајакнување на државните структури, но неговото автократско владеење предизвика незадоволство кај дел од населението и елитата, поставувајќи ги темелите за идни конфликти. Уставните борби и падот на Милош Обреновиќ Како што Србија се развиваше, растеше и потребата за модернизација и правна рамка. Милош, иако успешен во воспоставувањето на автономијата, владееше авторитарно, што доведе до тензии со српската елита. Во 1835 година, под притисок на внатрешните и надворешните сили, беше донесен првиот устав, познат како „Сретењски устав“. Овој документ, инспириран од европските либерални идеи, предвидуваше ограничување на кнежевската власт и создавање на државен совет. Сепак, Портата и големите сили, особено Русија и Австрија, го сметаа уставот за премногу радикален, па тој беше суспендиран по само неколку месеци. Незадоволството од владеењето на Милош кулминираше во 1838 година, кога беше донесен нов устав, познат како „Турски устав“, под покровителство на Османлиите. Овој устав ја ограничи моќта на кнезот и воведе совет од 17 членови, составен од угледни личности. Милош, чувствувајќи се загрозен, одби да го прифати и во 1839 година абдицира, напуштајќи ја Србија. Неговиот син, Милан Обреновиќ II, го наследи престолот, но почина набргу потоа, а власта премина на неговиот помлад син, Михајло Обреновиќ. Меѓутоа, Михајло беше млад и неискусен, па власта реално ја презедоа уставобранителите, група влијателни политичари предводени од Тома Вучиќ Перишиќ. Овој период беше обележан со внатрешни борби и нестабилност, додека уставобранителите ја зајакнуваа својата моќ. Првото владеење на Михајло и династичките промениМихајло Обреновиќ, иако млад, се обиде да ја модернизира Србија, но неговото владеење беше краткотрајно. Уставобранителите, кои имаа силна поддршка од Портата и Русија, го принудија да абдицира во 1842 година. На престолот беше доведен Александар Караѓорѓевиќ, син на Караѓорѓе, водачот на Првото српско востание. Оваа промена ја означи првата смена на династиите Обреновиќ и Караѓорѓевиќ, што ќе стане карактеристика на српската политика во XIX век. Владеењето на Александар Караѓорѓевиќ (1842–1858) беше период на релативна стабилност, но и на бавен напредок. Александар се стремеше да ја модернизира државата, особено преку реформи во образованието и администрацијата. Во 1844 година беше донесен Граѓански законик, кој воведе правна рамка за граѓанските односи. Сепак, неговото владеење беше критикувано поради зависноста од уставобранителите и недостатокот на решителност во надворешната политика. Во исто време, Србија се соочуваше со економски предизвици, бидејќи земјата сè уште беше претежно земјоделска, со слабо развиена индустрија. Револуциите од 1848 година во Европа имаа одек и во Србија. Иако земјата не беше директно погодена, револуционерните идеи ги инспирираа српските интелектуалци, особено во Војводина, каде Србите бараа автономија во рамките на Хабсбуршката Монархија. Александар, плашејќи се од конфликт со Австрија, остана воздржан, што предизвика незадоволство кај националистите. Во 1858 година, под притисок на народот и политичките елити, Александар беше принуден да абдицира, а Милош Обреновиќ се врати на престолот. Второто владеење на Милош и Михајло ОбреновиќВраќањето на Милош во 1858 година беше дочекано со ентузијазам, бидејќи многумина го гледаа како симбол на српската борба за слобода. Сепак, Милош беше стар и болен, па неговото второ владеење траеше кратко, до неговата смрт во 1860 година. Него го наследи Михаило Обреновиќ, кој се врати на престолот со поголемо искуство и амбиција да ја ослободи Србија од османлиското влијание. Михаило го започна своето второ владеење (1860–1868) со решителни реформи. Тој ја зајакна војската, го модернизира образованието и ги прошири дипломатските односи со европските сили. Неговата главна цел беше целосно ослободување од османлиската власт. Во 1862 година, по инцидентот со бомбардирањето на Белград од страна на османлиските сили, Михаило успеа да ги искористи меѓународните притисоци за да обезбеди повлекување на османлиските гарнизони од српските градови. Во 1867 година, последните османлиски војници ги напуштија Белград и другите тврдини, што беше огромен успех за српската автономија. Михаило, исто така, работеше на создавање сојуз со другите балкански народи против Османлиите. Неговите планови за балканска коалиција беа прекинати со неговото убиство во 1868 година, што предизвика шок во земјата. Смртта на Михаило остана неразјаснета, но се смета дека зад атентатот стоеле политички противници, возможно поврзани со династијата Караѓорѓевиќ. Подемот на Милан Обреновиќ и прогласувањето на кралствотоПо смртта на Михаило, на престолот дојде неговиот внук Милан Обреновиќ, кој во тоа време беше малолетен. Власта ја презеде намесништво, а земјата влезе во период на политичка нестабилност. Милан, кој ја презеде власта во 1872 година, се покажа како сложена личност. Неговото владеење беше обележано со надворешни и внатрешни предизвици, но и со значајни успеси.  Во 1876 година, Србија се вклучи во војна против Османлиската Империја, поддржувајќи го востанието во Босна и Херцеговина. Иако војната заврши со пораз, таа ја истакна храброста на српската војска и ја зајакна националната свест. Поради интервенцијата на големите сили, особено Русија, во Руско-турската војна (1877–1878), Србија доби значителни територијални проширувања со Берлинскиот конгрес во 1878 година. Областите Ниш, Пирот, Врање и Лесковац беа приклучени кон Србија, а земјата доби меѓународно признавање на својата независност. Во 1882 година, Милан Обреновиќ ја прогласи Србија за кралство, станувајќи нејзин прв крал. Овој чин го означи крајот на Кнежевството и почетокот на ново поглавје во српската историја. Прогласувањето на кралството беше симбол на напредокот и амбициите на Србија да стане рамноправен член на европското семејство на нации. Култура Во овој период е основана првата гимназија во Србија, во Крагуевац во 1833, потоа и првиот театар, Кнежевско-српскиот театар во 1835. Во 1838, бил основан Лицеј. Неговото прераснување во Велика школа во 1863 година е претходник на Белградскиот универзитет. Великата школа била сместена во Зградата на капетанот Миша која ја поклонил Миша Анастасиевиќ на „својата татковина“. Кнезови
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.svg)
Portal di Ensiklopedia Dunia
