ХЕК „Југохром“

Хемиско-електрометалуршки комбинат „Југохром“ (скратено и само како „Југохром“) — еден од најголемите комбинати во индустријата на Македонија. Во периодот 1985-1988 година имал околу 7.000 вработени,^[1] а пред затворањето во ноември 2016 година имал околу 1.000 вработени.

Првпат била приватизирана во 2000 година кога работела под името Силмак, за подоцна да смени повеќе сопственици.

Главни проблеми со кои се соочил комбинатот било снабдувањето со електрична енергија и еколошките проблеми. Комбинатот бил затворен во ноември 2016 година поради неисполнети услови за добивање еколошка дозвола.^[2]

Комбинатот бил основан со одлука на Владата на Народна Република Македонија во 1952 година како Фабрика за хромни производи и феролегури со цел да врши експлоатација на хромна руда од љуботенскиот серпентински масив со користење на електрична енергија од штотуку изградените мавровски хидроцентрали.^[1]

Изградбата започнала од 1953 година, а производството од 1957 година со изградбата на 4 електролачни печки, иако во погонот „Хемија“ се произведувале хромни соли уште во 1950 година.^[1]

Во периодот 1960-1965 година започнува производството и на калциумкарбид и калциумцијанамид.^[1]

Комбинатот постојано се гради и се проширува до 1990-тите години, кога почнува да се прекинува производството во повеќе погони, а дел од нив се издвоени и работат како самостојни единки.^[1]

По повеќе трансформации, во 2000 година продолжува успешно да работи под името Силмак со доминантна сопственост на странски капитал.^[1]

Основно проблем за комбинатот било снабдувањето со електрична енергија, која била сѐ подефицитарна и сѐ поскапа, а производството на феролегури во електролачни печки е еден од најголемите потрошувачи на електрична енергија.^[1]

Основни погони и производи се:^[1]

• Електрометалургија (од 1957 г.)
  • ферохром, феросилициум, силикохром и технички силициум, фероманган и други, сите со повеќе концентрации и квалитет во однос на содржината на јаглерод;
• Хемија (од 1950 г.)
  • бихромат и други
• Рудници и сепарација за хром „Радуша“
• „Неметали“ од Тетово (од 1955 г.)
• „Стогово“ од Кичево (од 1975 г.)
• Индустрија за градежни елементи „Вратница“ (од 1976 г.)
• Медицинска пластика од Тетово (од 1982 г.)

Во склоп на комбинатот постои и железничката станица „Јегуновце Фабрика“.

Комбинатот „Југохром“ ги подигнал хотелите „Славија“ и „Попова Шапка“ во скијачкиот центар Попова Шапка, хотелот „Неда“ во Галичник, хотелот „Ривиера“ во Охрид и други.^[2]

Производството на хромни соли е прекинато поради штетното дејство на шествалентниот хром, кој и денес претставуваат закана за загадување на водите во подрачјето на планината Жеден, од каде што потекнува и изворот Рашче.^[1] Во 2020 година бил претставен план за чистење на депонијата каде има отпадни материјали на шествалентниот хром, но поради законски пречки истиот не започнал да се реализира.^[3]

• 
  Влезот во комбинатот
• 
  Поглед на фабриката од селото Подбреге
• 
  Поглед на фабриката
• 
  Бензинската станица „Макпетрол“ на влезот

• Јегуновце