Хаплогрупа J (Y-ДНК)

Хаплогрупа J-M304
Можно време на потекло	42,900 години
Старост на спојувањето	31,600 години
Можно место на потекло	Западна Азија, Кавказ
Предок	IJ
Потомци	J-M172, J-M267
Својствени мутации	M304/Page16/PF4609, 12f2.1
Најголеми честоти	Ингуши, Чеченци, Авари, Даргини, Арапи, Асирци, Евреи, Грци, Грузијци, Арамејци, Мелкити, Мандејци, Италијанци

Хаплогрупа J-M304, позната и како Ј,^{[Филогенетика 1]} — хаплогрупа на ДНК на човечки Y-хромозом. Се верува дека еволуирала во Западна Азија. Кладот се проширил од таму за време на неолитот, првенствено во Северна Африка, Рогот на Африка, Архипелагот Сокотра, Кавказ, Европа, Анадолија, Средна Азија, Јужна Азија и Југоисточна Азија.

Хаплогрупа J-M304 е поделена на две главни поткладови (гранки), J-M267 и J-M172.

Потекло

Се верува дека хаплогрупата J-M304 се одвоила од хаплогрупата I-M170 пред приближно 43.000 години во Западна Азија,^[1] бидејќи и двете лози претставуваат поткладови на хаплогрупата IJ. Хаплогрупата IJ и хаплогрупата К произлегуваат од хаплогрупата IJK, и единствено на ова ниво на класификација, хаплогрупата IJK се придружува на хаплогрупата G-M201 и хаплогрупата H како непосредни потомци на хаплогрупата F-M89. J-M304 (Транскавкаско потекло) се дефинира со генетскиот маркер M304 или еквивалентниот маркер 12f2.1. Главните денешни подгрупи J-M267 (потекло на висорамнините на Ерменија) и J-M172 (потекло на планините Загрос), кои денес ги сочинуваат меѓу нив речиси сите потомци на хаплогрупата, се верува дека и двете се појавиле многу рано, пред најмалку 10.000 години. Сепак, Y-хромозомите F-M89* и IJ-M429* биле забележани на иранското плато (Гругни и неговите соработници, 2012).

Од друга страна, се смета дека различни епизоди на движење на населението влијаеле на југоисточна Европа, како и улогата на Балканот како долгогодишен коридор кон Европа од Блискиот Исток е прикажана со филогенетското обединување на Hgs I и J од базалната M429 мутација. Овој доказ за заедничко потекло сугерира дека предците Hgs IJ-M429* веројатно влегле во Европа преку балканската патека некаде пред LGM. Тие потоа се поделиле на Hg J и Hg I на Блискиот Исток и Европа во типична дисјунктивна филогеографска шема. Таква географска сала претставува склон на дополнителни последователни текови на гени, вклучувајќи ги и градинарските доселеници. Освен тоа, обединувањето на хаплогрупите IJK создава еволутивно растојание од делегатите на F-H, како и поддршка на заклучокот дека и IJ-M429 и KT-M9 настанале поблиску до Блискиот Исток отколку Централна или Источна Азија.

Хаплогрупата Ј, исто така, била пронајдена меѓу две древни египетски мумии ископани на археолошкото наоѓалиште Абусир ел-Мелек во Египет, кои датираат од периодот помеѓу доцното Ново Кралство и римскиот период.^[2]

Распространетост

Хаплогрупата J-M267 се наоѓа во најголема концентрација на Арапскиот Полуостров. Надвор од овој регион, хаплогрупата J-M304 има значително присуство во други делови на Блискиот Исток, како и во Северна Африка, Африканскиот Рог и Кавказ. Исто така, има умерена појава во Јужна Европа, особено во централна и јужна Италија, Малта, Грција и Албанија. Поткладот J-M410 е претежно распространет во Анадолија, Грција и јужна Италија. Дополнително, J-M304 е забележана во Средна Азија и Јужна Азија, особено во облик на неговиот потклад J-M172. J-12f2 и J-P19 се наоѓаат и кај Хереро (8%).^[3]

Земја-регион	Примерок	N	J-M267	J-M172	Вкупно J	Проучување
Алжир	Оран	102	22,5	4,9	27,4	Робино 2008
Албанија	Тирана	30			20.0	Боѓ 2006
Албанија		55			23.64	Батаља 2008
Босна	Срби	81			9.9	Sampling 2008
Кавказ	Чеченци	330	20,9	56,7	77,6	Балановски 2011
Кавказ	Ингуши	143	2,8	88,8	91,6	Балановски 2011
Кина	Ујгури	50	0	34.0	34.0	Шу 2010
Кина	Узбекистанци	23	0	30,4	34,7	Шу 2010
Кина	Таџакистанци	31	0	16.1	16.1	Шу 2010
Кина	Хански	30		10	10	Xue 2006
Кипар		164	9.6	12.9	22.5	ел-Сибај 2009^[4]
Египет		124	19.8	7.6	27.4	ел-Сибај 2009
Грција	Крит/Хераклион	104	1,9	44,2	46,1	Мартинез 2007
Грција	Крит	143	3,5	35	38,5	Ел-Сибај 2009
Грција		154	1.9	18.1	20	Ел-Сибај 2009
Индија	Сунити и Шиити	112	32	43.2	75.2	Ел-Сибај 2009
Иран		92	3.2	25	28.2	Ел-Сибај 2009
Ирак	Арапи и Асирци	117	33,1	25,1	58,2	Ел-Сибај 2009
Израел	Арапи	101	39,2	18,6	57,8	Ел-Сибај 2009
Италија		699	2	20	22	Капели 2007
Италија	Централна Марке	59	5.1	35.6	40.7	Капели 2007
Италија	Западна Калабрија	57	3.5	35.1	38.6	Капели 2007
Италија	Сицилија	212	5.2	22.6	27.8	Ел-Сибаи 2009
Италија	Сардинија	81	4.9	9.9	14.8	Ел-Сибај 2009
Јордан		273	35,5	14,6	50,1	Ел-Сибај 2009
Косово	Албанци	114			16.67	Периќ 2005
Кувајт		42	33,3	9,5	42,8	Ел-Сибај 2009
Либан		951	17	29,4	46,4	Ел-Сибај 2009
Малта		90	7.8	21.1	28.9	Ел-Сибај 2009
Мароко		316	1	0.2	1.2	Ел-Сибај 2009
Мароко	Жители на Италија	51	19,6	0	19,6	Онофри 2008
Португалија	Португалија	303	4.3	6.9	11.2	Ел-Сибај 2009
Катар	Катар	72	58,3	8,3	66,6	Ел-Сибај 2009
Саудиска Арабија		157	40.13	15.92	57.96	Абу-Амеро 2009
Србија	Белград	113			8	Периќ 2005
Србија		179			5.6	Мирабал 2010
Шпанија	Кадис	28	3.6	14.3	17.9	Ел-Сибај 2009
Шпанија	Кантабрија	70	2.9	2.9	5.8	Ел-Сибај 2009
Шпанија	Кастиља	21	0	9,5	9,5	Ел-Сибај 2009
Шпанија	Кордоба	27	0	14,7	14,7	Ел-Сибај 2009
Шпанија	Галиција	19	5.3	0	5.3	Ел-Сибај 2009
Шпанија	Хуелва	22	0	13,7	13,7	Ел-Сибај 2009
Шпанија	Ибица	54	0	3.7	3.7	Ел-Сибај 2009
Шпанија	Леон	60	1.7	5	6.7	Ел-Сибај 2009
Шпанија	Малага	26	0	15,4	15,4	Ел-Сибај 2009
Шпанија	Мајорка	62	1.6	8	9.7	Ел-Сибај 2009
Шпанија	Севиља	155	3.2	7.8	11	Ел-Сибај 2009
Шпанија	Валенсија	31	2.7	5.5	8.2	Ел-Сибај 2009
Сирија	Арапи и Асирци	554	33,6	20,8	54,4	Ел-Сибај 2009
Тунис		62	0	8	8	Ел-Сибај 2009
Тунис		52	34,6	3,8	38,4	Онофри 2008
Тунис	Сус	220	25.9	8.2	34.1	Fadhlaoui-Zid 2014
Тунис	Тунис	148	32,4	3,4	35,8	Ареди 2004
Турција		523	9.1	24.2	33.3	Ел-Сибај 2009
ОАЕ		164	34,7	10,3	45	Ел-Сибај 2009
Јемен		62	72,5	9,6	82,1	Ел-Сибај 2009

Распространетост на поткладот

J-M304*

Парагрупата J-M304* ги вклучува сите J-M304 освен J-M267, J-M172 и нивните поткладови. J-M304* ретко се наоѓа надвор од островот Сокотра, кој припаѓа на Јемен, каде што е исклучително чест со 71,4% и j1-267 за останатите без j2 ^[5] Хаплогрупата J-M304* исто така била пронајдена со пониски честота во Оман, Ашкенашки Евреи,^[6] Саудиска Арабија, Грција, Чешка, Ујгури и кај неколку Турци ^[7]^[8]

YFull ^[1] и FTDNA ^[9] сепак не успеале да пронајдат J* луѓе никаде во светот иако има 2 J2-Y130506 лица и 1 J1 лице од Соќотра. Но, проучувбањето на Черни од 2009 година открило 9 J1 лица во Соќотра/Сокотра и мнозинство од J* и нема J2, хипотетизирајќи го ефектот на основачот на J1 во Сокотра.

Следното дава резиме на повеќето проучувања кои конкретно тестирале за J-M267 и J-M172, покажувајќи ја неговата распространетост во Европа, Северна Африка, Блискиот Исток и Средна Азија.

J-M267

Хаплогрупата J-M267 е дефинирана од M267 SNP е во современи времиња најчеста на Арапскиот Полуостров: Јемен (до 76%), Саудиска Арабија (до 64%), Катар (58 %),^[10] и Дагестан (до 56%). J-M267 е генерално честа меѓу арапските бедуини (62%),^[11] Ашкеназите Евреи (20%), Алжир (до 35%), Ирак (28%), Тунис (до 31%),^[12] Сирија (до 30%), Египет (до 20%) и Синајскиот Полуостров. До одреден степен, честотата на хаплогрупата J-M267 пропаѓа на границите на арапските / семитските територии со главно неарапски/семитски територии, како што се Турција (9%), Иран (5%), сунитските индиски муслимани (2,3%) и северноиндиски шиити (11%). Некои бројки погоре имаат тенденција да бидат поголемите добиени во некои студии, додека помалите бројки добиени во други студии се испуштени. Исто така е многу честа кај Евреите, особено линијата Кохани (46%).

ISOGG наведува дека J-M267 потекнува од Блискиот Исток. Се среќава во делови од Блискиот Исток, Анадолија и Северна Африка, со многу поретка распространетост во јужното медитеранско крило на Европа и во Етиопија.

Но, не сите иследувања се согласуваат за точката на потекло. Левант е предложен, но едно проучување од 2010 година заклучило дека хаплогрупата има посеверно потекло, веројатно Анадолија .

Потеклото на поткладот J-P58 е веројатно кај посеверните населенија, а потоа се шири кон југ во Арапскиот Полуостров. Високата Y-STR варијанса на J-P58 во етничките групи во Турција, како и во северните региони во Сирија и Ирак, го поддржува заклучокот за потеклото на J-P58 во блиската источна Анадолија. Покрај тоа, мрежната анализа на хаплотиповите J-P58 покажува дека некои од населенијата со мала разновидност, како што се бедуините од Израел, Катар, Судан и Обединетите Арапски Емирати, се цврсто групирани во близина на хаплотипови со висока честота. Ова сугерира дека втемелувачките ефекти со експанзијата на ѕвездите во Арапската пустина.

J-M172

Хаплогрупата J-M172 се наоѓа во највисоки концентрации во Кавказ и Плодната Полумесечина / Ирак и се наоѓа низ Медитеранот (вклучувајќи ги италијанските, балканските, анадолскиот и пиринејскиот полуостров и Северна Африка).

Највисоката досега пријавена концентрација на J-M172 била 72% во Североисточна Грузија. Други високи извештаи вклучуваат Ингуши 32%, Кипарци 30-37%, Либанци 30%, Асирци, Мандејски и Арапски Ирачани 29,7%, Сиријци и Асирици 22,5%, Курди 24%-28%, Паштуни 20-30%,^[13] Иранци 23%, Ашкенази Евреи 24%, Палестински Арапи 16,8%-25%, Сефардци Евреи 29% ^[14] и северноиндиски шиити муслимани 18%, Чеченци 26%, Балкари 24%, Јагноби 32%, Ерменци 21-24%, а Азери 24%-48%.

Во Јужна Азија, J2-M172 се покажала дека е значително повисока помеѓу дравидските касти со 19% отколку кај индоевропските касти со 11%. J2-M172 и J-M410 се наоѓаат 21% кај дравидските средни касти, проследени со горните касти, 18,6%, и долните касти 14%..^[15] Поткладовите на M172 како што се M67 и M92 не биле пронајдени ниту во индиските ниту во пакистанските примероци што исто така може да укажуваат на делумно заедничко потекло.^[15]

Според едно генетско иследување во Кина од Шу и неговите соработници, J2-M172 е пронајдена со висока честота кај Ујгурите (17/50 = 34%) и Узбеците (7/23 = 30,4%), со умерена честота кај Памирите (5/31 = 16,1%), а исто така е пронајдена J-M172 кај кинескиот Хан (10%) ^[16] и ниска честота кај Југурите (2/32 = 6,3%) и Монгуорите (1/50 = 2,0%). Авторите го пронашле и J-M304 (xJ2-M172) со мала честота кај Русите (1/19 = 5,3%), Узбеците (1/23 = 4,3%), Сибе (1/32 = 3,1%), Донгксиангите ( 1/35 = 2,9%) и Казаците (1/41 = 2,4%) во северозападна Кина. Само далечните северозападни етнички малцинства имале хаплогрупа Ј во Ксинџијанг, Кина. Узбеците во примерокот имале 30,4% J2-M172, а Таџиците од Ксинџијанг и Ујгурите исто така го имале.^[17]{

Филогенетика

Во филогенетиката на Y-хромозомот, поткладовите претставуваат гранки на хаплогрупите. Овие поткладови се дефинирани и со полиморфизми на единечни нуклеотиди (SNP) или уникатни полиморфизми на настани (UEPs).

Филогенетска историја

Пред 2002 година, во академската литература постоеле најмалку седум системи за именување на филогенетското дрво на Y-хромозомот. Ова довело до значителна конфузија. Во 2002 година, главните истражувачки групи се собрале и го образувале Y-хромозомот конзорциум (YCC). Тие објавиле заеднички труд кој создал единствено ново дрво кое сите се согласиле да го користат. Подоцна, група граѓански научници со интерес за популациската генетика и генетската генеалогија образувале работна група за да се создаде аматерско дрво со цел да биде пред сè навремено. Табелата подолу ги обединува сите овие дела на точката на знаменитото дрво на YCC од 2002 година. Ова му овозможува на истражувачот што прегледува постара објавена литература брзо да се движи помеѓу номенклатурите.

YCC 2002/2008	(α)	(β)	(γ)	(δ)	(ε)	(ζ)	(η)	YCC 2002	YCC 2005	YCC 2008	YCC 2010r	ISOGG 2006	ISOGG 2007	ISOGG 2008	ISOGG 2009	ISOGG 2010	ISOGG 2011	ISOGG 2012
J-12f2a	9	VI	Med	23	Eu10	H4	B	J*	J	J	J	-	-	-	-	-	-	J
J-M62	9	VI	Med	23	Eu10	H4	B	J1	J1a	J1a	J1a	-	-	-	-	-	-	приватна
J-M172	9	VI	Med	24	Eu9	H4	B	J2*	J2	J2	J2	-	-	-	-	-	-	J2
J-M47	9	VI	Med	24	Eu9	H4	B	J2a	J2a	J2a1	J2a4a	-	-	-	-	-	-	J2a1a
J-M68	9	VI	Med	24	Eu9	H4	B	J2b	J2b	J2a3	J2a4c	-	-	-	-	-	-	J2a1c
J-M137	9	VI	Med	24	Eu9	H4	B	J2c	J2c	J2a4	J2a4h2a1	-	-	-	-	-	-	J2a1h2a1a
J-M158	9	VI	Med	24	Eu9	H4	B	J2d	J2d	J2a5	J2a4h1	-	-	-	-	-	-	J2a1h1
J-M12	9	VI	Med	24	Eu9	H4	B	J2e*	J2e	J2b	J2b	-	-	-	-	-	-	J2b
J-M102	9	VI	Med	24	Eu9	H4	B	J2e1*	J2e1	J2b	J2b	-	-	-	-	-	-	J2b
J-M99	9	VI	Med	24	Eu9	H4	B	J2e1a	J2e1a	J2b2a	J2b2a	-	-	-	-	-	-	Private
J-M67	9	VI	Med	24	Eu9	H4	B	J2f*	J2f	J2a2	J2a4b	-	-	-	-	-	-	J2a1b
J-M92	9	VI	Med	24	Eu9	H4	B	J2f1	J2f1	J2a2a	J2a4b1	-	-	-	-	-	-	J2a1b1
J-M163	9	VI	Med	24	Eu9	H4	B	J2f2	J2f2	J2a2b	J2a4b2	-	-	-	-	-	-	приватна

Истражувачки публикации

Следниве истражувачки тимови по нивните публикации биле претставени во создавањето на дрвото.

α Џоблинг и Тајлер-Смит 2000 и Калаџиева 2001
β Ундерхил 2000
γ Хамер 2001
δ Карафет 2001
ε Семино 2000
ζ Су 1999
η Капели 2001

Филогенетски дрвја

Постојат неколку потврдени и предложени филогенетски дрвја достапни за хаплогрупата J-M304. Научно прифатен е Конзорциумот на Y-хромозомот (YCC) објавен во 2008 година и последователно ажуриран. Нацрт-дрвото што ја покажува науката во подем е обезбедено од Томас Кран од Центарот за геномски истражувања во Хјустон, Тексас. Меѓународното здружение за генетска генеалогија (ISOGG), исто така, обезбедува аматерско дрво.

Нацрт дрвото на Центарот за геномски истражувања

Следува нацрт-дрвото на Томас Кран од Центарот за геномски истражувања Предложено дрво за хаплогрупата J-P209 Krahn & FTDNA 2013. За краткост, прикажани се само првите три нивоа на поткладови.

J-M304 12f2a, 12f2.1, M304, P209, L60, L134
- M267, L255, L321, L765, L814, L827, L1030
  - М62
  - M365.1
  - L136, L572, L620
    - М390
    - P56
    - P58, L815, L828
    - L256
  - Z1828, Z1829, Z1832, Z1833, Z1834, Z1836, Z1839, Z1840, Z1841, Z1843, Z1844
    - Z1842
    - L972
- M172, L228
  - M410, L152, L212, L505, L532, L559
    - М289
    - L26, L27, L927
    - L581
  - M12, M102, M221, M314, L282
    - М205
    - М241

Дрвото на конзорциумот Y-хромозом

Ова е официјалното научно дрво направено од Y-хромозомот конзорциум (YCC). Последното големо ажурирање било во 2008 година. Последователните ажурирања биле тримесечни и двегодишни.

Истакнати членови на Ј

Бен Афлек ^[18]
Каџарска династија ^[19]
Петтата династија на Египет ^[20]
Хабиб Нурмагомедов ^[18]
Куќата на Сауд ^[19]
Винсент ван Гог ^[19]^[21]
Семејство Ротшилд ^[18]
Дастин Хофман ^[19]
Бернард Монтгомери ^[18]
Џон Стамос ^[18]
Берни Сандерс ^[18]
Џохар Дудаев ^[18]
Адам Сендлер ^[18]

Наводи

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 „J YTree“. Архивирано од изворникот 23 May 2018. Посетено на 8 April 2018. Грешка во наводот: Неважечка ознака <ref>; називот „J YTree“ е зададен повеќепати со различна содржина.
↑ Schuenemann, Verena J.; и др. (2017). „Ancient Egyptian mummy genomes suggest an increase of Sub-Saharan African ancestry in post-Roman periods“. Nature Communications. 8: 15694. Bibcode:2017NatCo...815694S. doi:10.1038/ncomms15694. PMC 5459999. PMID 28556824.
↑ Wood, Elizabeth T.; и др. (2005). „Contrasting patterns of Y chromosome and mtDNA variation in Africa: evidence for sex-biased demographic processes“ (PDF). European Journal of Human Genetics. 13 (7): 867–876. doi:10.1038/sj.ejhg.5201408. PMID 15856073. Архивирано од изворникот (PDF) на 24 September 2016. Посетено на 24 September 2016.
↑ El-Sibai 2009 пријавени резултати од неколку студии: Ди Џакомо 2003, ел-Захери 2003, Флорес 2004, Џиниоглу 2004, {{harvnb|Капели|2005} }, Гонкалвес 2005, Залуа 2008, Каденас 2008
↑ Černý 2009: J-12f2(xM267, M172)(45/63) Černý, Viktor; и др. (2009). „Out of Arabia—the settlement of island Socotra as revealed by mitochondrial and Y chromosome genetic diversity“ (PDF). American Journal of Physical Anthropology. 138 (4): 439–447. doi:10.1002/ajpa.20960. PMID 19012329. Архивирано од изворникот (PDF) на 6 October 2016. Посетено на 12 June 2016.
↑ Shen 2004: Haplogroup J-M304(xM267, M172) in 1/20 Ashkenazi Jews.
↑ Zhong et al (2011), Mol Biol Evol January 1, 2011 vol.
↑ Yunusbaev 2006:Stats are for combined Dagestan ethnic groups see the Dagestan article for details.
↑ „FamilyTreeDNA - Y-DNA J Haplogroup Project“. Архивирано од изворникот на 12 February 2020. Посетено на 28 September 2019.
↑ Cadenas 2008: 42/72=58.3% J-M267
↑ Nebel 2001: 21/32
↑ 31% is based on Combined Data
↑ Haber, Marc; Platt, Daniel E.; Ashrafian Bonab, Maziar; Youhanna, Sonia C.; Soria-Hernanz, David F.; Martínez-Cruz, Begoña; Douaihy, Bouchra; Ghassibe-Sabbagh, Michella; Rafatpanah, Hoshang (2012). „Afghanistan's Ethnic Groups Share a Y-Chromosomal Heritage Structured by Historical Events“. PLOS ONE. 7 (3): e34288. Bibcode:2012PLoSO...734288H. doi:10.1371/journal.pone.0034288. PMC 3314501. PMID 22470552.
↑ „Volume 69“ (PDF). Архивирано од изворникот (PDF) на 31 January 2017. Посетено на 11 May 2020.
↑ ^15,0 ^15,1 Sengupta, S; Zhivotovsky, LA; King, R; и др. (February 2006). „Polarity and temporality of high-resolution y-chromosome distributions in India identify both indigenous and exogenous expansions and reveal minor genetic influence of Central Asian pastoralists“. Am. J. Hum. Genet. 78 (2): 202–21. doi:10.1086/499411. PMC 1380230. PMID 16400607.
↑ Xue 2006
↑ Shou, Wei-Hua; Qiao, Wn-Fa; Wei, Chuan-Yu; Dong, Yong-Li; Tan, Si-Jie; Shi, Hong; Tang, Wen-Ru; Xiao, Chun-Jie (2010). „Y-chromosome distributions among populations in Northwest China identify significant contribution from Central Asian pastoralists and lesser influence of western Eurasians“. J Hum Genet. 55 (5): 314–322. doi:10.1038/jhg.2010.30. PMID 20414255.
↑ ^18,0 ^18,1 ^18,2 ^18,3 ^18,4 ^18,5 ^18,6 ^18,7 Maciamo. „Eupedia“. Eupedia (англиски). Посетено на 2022-08-06.
↑ ^19,0 ^19,1 ^19,2 ^19,3 Maciamo. „Eupedia“. Eupedia (англиски). Посетено на 2022-08-06.
↑ Schuenemann, V. J.; Peltzer, A.; Welte, B.; Van Pelt, W. P.; Molak, M.; Wang, C. C.; Furtwängler, A.; Urban, C.; Reiter, E. (2017). „Ancient Egyptian mummy genomes suggest an increase of Sub-Saharan African ancestry in post-Roman periods“. Nature Communications. 8: 15694. Bibcode:2017NatCo...815694S. doi:10.1038/ncomms15694. PMC 5459999. PMID 28556824.
↑ „Welcome to FamilyTreeDNA Discover (Beta)“. FamilyTreeDNA Discover (Beta) (англиски). Посетено на 2023-05-06.

Извори

Списанија

Y Chromosome Consortium "YCC" (2002). „A Nomenclature System for the Tree of Human Y-Chromosomal Binary Haplogroups“. Genome Research. 12 (2): 339–48. doi:10.1101/gr.217602. PMC 155271. PMID 11827954.
Abu-Amero, Khaled K; Hellani, Ali; González, Ana M; Larruga, Jose M; Cabrera, Vicente M; Underhill, Peter A (2009). „Saudi Arabian Y-Chromosome diversity and its relationship with nearby regions“. BMC Genetics. 10: 59. doi:10.1186/1471-2156-10-59. PMC 2759955. PMID 19772609.
Al-Zahery, N.; Semino, O.; Benuzzi, G.; Magri, C.; Passarino, G.; Torroni, A.; Santachiara-Benerecetti, A.S. (September 2003). „Y-chromosome and mtDNA polymorphisms in Iraq, a crossroad of the early human dispersal and of post-Neolithic migrations“. Molecular Phylogenetics and Evolution. 28 (3): 458–472. doi:10.1016/S1055-7903(03)00039-3. PMID 12927131.
Alshamali, Farida; Pereira, Luísa; Budowle, Bruce; Poloni, Estella S.; Currat, Mathias (2009). „Local Population Structure in Arabian Peninsula Revealed by Y-STR diversity“. Human Heredity. 68 (1): 45–54. doi:10.1159/000210448. PMID 19339785.
Arredi, B; Poloni, E; Paracchini, S; Zerjal, T; Fathallah, D; Makrelouf, M; Pascali, V; Novelletto, A; Tyler-Smith, C (2004). „A predominantly neolithic origin for Y-chromosomal DNA variation in North Africa“. American Journal of Human Genetics. 75 (2): 338–45. doi:10.1086/423147. PMC 1216069. PMID 15202071.
Balanovsky, O.; Dibirova, K.; Dybo, A.; Mudrak, O.; Frolova, S.; Pocheshkhova, E.; Haber, M.; Platt, D.; и др. (2011). „Parallel evolution of genes and languages in the Caucasus region“. Molecular Biology and Evolution. 28 (10): 2905–20. doi:10.1093/molbev/msr126. PMC 3355373. PMID 21571925.
Battaglia, Vincenza; Fornarino, Simona; Al-Zahery, Nadia; Olivieri, Anna; Pala, Maria; Myres, Natalie M; King, Roy J; Rootsi, Siiri; и др. (2009). „Y-chromosomal evidence of the cultural diffusion of agriculture in southeast Europe“. European Journal of Human Genetics. 17 (6): 820–30. doi:10.1038/ejhg.2008.249. PMC 2947100. PMID 19107149.
Bosch, E.; Calafell, F.; Gonzalez-Neira, A.; Flaiz, C.; Mateu, E.; Scheil, H.-G.; Huckenbeck, W.; Efremovska, L.; Mikerezi, I.; Xirotiris, N.; Grasa, C.; Schmidt, H.; Comas, D. (July 2006). „Paternal and maternal lineages in the Balkans show a homogeneous landscape over linguistic barriers, except for the isolated Aromuns“. Annals of Human Genetics. 70 (4): 459–487. doi:10.1111/j.1469-1809.2005.00251.x. PMID 16759179. S2CID 23156886.
Cadenas, Alicia M; Zhivotovsky, Lev A; Cavalli-Sforza, Luca L; Underhill, Peter A; Herrera, Rene J (2008). „Y-chromosome diversity characterizes the Gulf of Oman“. European Journal of Human Genetics. 16 (3): 374–86. doi:10.1038/sj.ejhg.5201934. PMID 17928816.
Capelli, C.; Redhead, N.; Romano, V.; Cali, F.; Lefranc, G.; Delague, V.; Megarbane, A.; Felice, A. E.; Pascali, V. L.; Neophytou, P. I.; Poulli, Z.; Novelletto, A.; Malaspina, P.; Terrenato, L.; Berebbi, A.; Fellous, M.; Thomas, M. G.; Goldstein, D. B. (March 2006). „Population Structure in the Mediterranean Basin: A Y Chromosome Perspective“. Annals of Human Genetics. 70 (2): 207–225. doi:10.1111/j.1529-8817.2005.00224.x. hdl:2108/37090. PMID 16626331. S2CID 25536759.
Capelli, Cristian; Brisighelli, Francesca; Scarnicci, Francesca; Arredi, Barbara; Caglia’, Alessandra; Vetrugno, Giuseppe; Tofanelli, Sergio; Onofri, Valerio; Tagliabracci, Adriano; Paoli, Giorgio; Pascali, Vincenzo L. (July 2007). „Y chromosome genetic variation in the Italian peninsula is clinal and supports an admixture model for the Mesolithic–Neolithic encounter“. Molecular Phylogenetics and Evolution. 44 (1): 228–239. doi:10.1016/j.ympev.2006.11.030. PMID 17275346.
Chiaroni, Jacques; King, Roy J; Myres, Natalie M; Henn, Brenna M; Ducourneau, Axel; Mitchell, Michael J; Boetsch, Gilles; Sheikha, Issa; и др. (2009). „The emergence of Y-chromosome haplogroup J1e among Arabic-speaking populations“. European Journal of Human Genetics. 18 (3): 348–53. doi:10.1038/ejhg.2009.166. PMC 2987219. PMID 19826455.
Chiaroni, Jacques; King, Roy J; Myres, Natalie M; Henn, Brenna M; Ducourneau, Axel; Mitchell, Michael J; Boetsch, Gilles; Sheikha, Issa; и др. (2010). „The emergence of Y-chromosome haplogroup J1e among Arabic-speaking populations“. European Journal of Human Genetics. 18 (3): 348–53. doi:10.1038/ejhg.2009.166. PMC 2987219. PMID 19826455.
Cinnioglu, Cengiz; King, Roy; Kivisild, Toomas; Kalfoglu, Ersi; Atasoy, Sevil; Cavalleri, Gianpiero L.; Lillie, Anita S.; Roseman, Charles C.; и др. (2004). „Excavating Y-chromosome haplotype strata in Anatolia“. Human Genetics. 114 (2): 127–48. doi:10.1007/s00439-003-1031-4. PMID 14586639. S2CID 10763736.
Di Giacomo, F.; Luca, F.; Anagnou, N.; Ciavarella, G.; Corbo, R.M.; Cresta, M.; Cucci, F.; Di Stasi, L.; и др. (2003). „Clinal patterns of human Y chromosomal diversity in continental Italy and Greece are dominated by drift and founder effects“. Molecular Phylogenetics and Evolution. 28 (3): 387–95. doi:10.1016/S1055-7903(03)00016-2. PMID 12927125.
Di Giacomo, F.; Luca, F.; Popa, L. O.; Akar, N.; Anagnou, N.; Banyko, J.; Brdicka, R.; Barbujani, G.; и др. (2004). „Y chromosomal haplogroup J as a signature of the post-neolithic colonization of Europe“. Human Genetics. 115 (5): 357–71. doi:10.1007/s00439-004-1168-9. PMID 15322918. S2CID 18482536.
Eaaswarkhanth, Muthukrishnan; Haque, Ikramul; Ravesh, Zeinab; Romero, Irene Gallego; Meganathan, Poorlin Ramakodi; Dubey, Bhawna; Khan, Faizan Ahmed; Chaubey, Gyaneshwer; Kivisild, Toomas; Tyler-Smith, Chris; Singh, Lalji; Thangaraj, Kumarasamy (March 2010). „Traces of sub-Saharan and Middle Eastern lineages in Indian Muslim populations“. European Journal of Human Genetics. 18 (3): 354–363. doi:10.1038/ejhg.2009.168. PMC 2859343. PMID 19809480.
El-Sibai, M.; Platt, D. E.; Haber, M.; Xue, Y.; Youhanna, S. C.; Wells, R. S.; Izaabel, H.; Sanyoura, M. F.; Harmanani, H.; Bonab, M. A.; Behbehani, J.; Hashwa, F.; Tyler-Smith, C.; Zalloua, P. A.; Genographic, Consortium (2009). „Geographical Structure of the Y-chromosomal Genetic Landscape of the Levant: A coastal-inland contrast“. Annals of Human Genetics. 73 (6): 568–81. doi:10.1111/j.1469-1809.2009.00538.x. PMC 3312577. PMID 19686289.
Fadhlaoui-Zid, Karima (2014). „Sousse: extreme genetic heterogeneity in North Africa“. Journal of Human Genetics. 60 (1): 41–49. doi:10.1038/jhg.2014.99. PMID 25471516. S2CID 25186140.
Flores, Carlos; Maca-Meyer, Nicole; González, Ana M; Oefner, Peter J; Shen, Peidong; Pérez, Jose A; Rojas, Antonio; Larruga, Jose M; Underhill, Peter A (October 2004). „Reduced genetic structure of the Iberian peninsula revealed by Y-chromosome analysis: implications for population demography“. European Journal of Human Genetics. 12 (10): 855–863. doi:10.1038/sj.ejhg.5201225. PMID 15280900. S2CID 16765118.
Gonçalves, Rita; Freitas, Ana; Branco, Marta; Rosa, Alexandra; Fernandes, Ana T.; Zhivotovsky, Lev A.; Underhill, Peter A.; Kivisild, Toomas; Brehm, Antonio (2005). „Y-chromosome lineages from Portugal, Madeira and Açores record elements of Sephardim and Berber ancestry“. Annals of Human Genetics. 69 (Pt 4): 443–454. doi:10.1111/j.1529-8817.2005.00161.x. hdl:10400.13/3018. PMID 15996172. S2CID 3229760.
Hammer, Michael F.; Behar, Doron M.; Karafet, Tatiana M.; Mendez, Fernando L.; Hallmark, Brian; Erez, Tamar; Zhivotovsky, Lev A.; Rosset, Saharon; Skorecki, Karl (2009). „Extended Y chromosome haplotypes resolve multiple and unique lineages of the Jewish priesthood“. Human Genetics. 126 (5): 707–17. doi:10.1007/s00439-009-0727-5. PMC 2771134. PMID 19669163.
Jobling, Mark A.; Tyler-Smith, Chris (2000). „New uses for new haplotypes“. Trends in Genetics. 16 (8): 356–62. doi:10.1016/S0168-9525(00)02057-6. PMID 10904265.
Karafet, T. M.; Mendez, F. L.; Meilerman, M. B.; Underhill, P. A.; Zegura, S. L.; Hammer, M. F. (2008). „New binary polymorphisms reshape and increase resolution of the human Y chromosomal haplogroup tree“. Genome Research. 18 (5): 830–8. doi:10.1101/gr.7172008. PMC 2336805. PMID 18385274.
Luca, F.; Di Giacomo, F.; Benincasa, T.; Popa, L.O.; Banyko, J.; Kracmarova, A.; Malaspina, P.; Novelletto, A.; Brdicka, R. (2007). „Y-chromosomal variation in the Czech Republic“. American Journal of Physical Anthropology. 132 (1): 132–9. doi:10.1002/ajpa.20500. hdl:2108/35058. PMID 17078035.
Luis, J; Rowold, D; Regueiro, M; Caeiro, B; Cinnioglu, C; Roseman, C; Underhill, P; Cavallisforza, L; Herrera, R (2004). „The Levant versus the Horn of Africa: Evidence for Bidirectional Corridors of Human Migrations“. The American Journal of Human Genetics. 74 (3): 532–44. doi:10.1086/382286. PMC 1182266. PMID 14973781.
Martinez, Laisel; Underhill, Peter A; Zhivotovsky, Lev A; Gayden, Tenzin; Moschonas, Nicholas K; Chow, Cheryl-Emiliane T; Conti, Simon; Mamolini, Elisabetta; Cavalli-Sforza, L Luca; Herrera, Rene J (April 2007). „Paleolithic Y-haplogroup heritage predominates in a Cretan highland plateau“. European Journal of Human Genetics. 15 (4): 485–493. doi:10.1038/sj.ejhg.5201769. PMID 17264870. S2CID 9847088.
Mirabal S, Varljen T, Gayden T, и др. (July 2010). „Human Y-chromosome short tandem repeats: A tale of acculturation and migrations as mechanisms for the diffusion of agriculture in the Balkan Peninsula“. American Journal of Physical Anthropology. 142 (3): 380–390. doi:10.1002/ajpa.21235. PMID 20091845.
Nasidze, I.; Ling, E. Y. S.; Quinque, D.; Dupanloup, I.; Cordaux, R.; Rychkov, S.; Naumova, O.; Zhukova, O.; и др. (2004). „Mitochondrial DNA and Y-Chromosome Variation in the Caucasus“. Annals of Human Genetics. 68 (3): 205–21. doi:10.1046/j.1529-8817.2004.00092.x. PMID 15180701. S2CID 27204150.
Nebel, Almut; Filon, Dvora; Brinkmann, Bernd; Majumder, Partha P.; Faerman, Marina; Oppenheim, Ariella (November 2001). „The Y Chromosome Pool of Jews as Part of the Genetic Landscape of the Middle East“. The American Journal of Human Genetics. 69 (5): 1095–1112. doi:10.1086/324070. PMC 1274378. PMID 11573163.
Onofri, Valerio; Alessandrini, Federica; Turchi, Chiara; Pesaresi, Mauro; Tagliabracci, Adriano (2008). „Y-chromosome markers distribution in Northern Africa: High-resolution SNP and STR analysis in Tunisia and Morocco populations“. Forensic Science International: Genetics Supplement Series. 1: 235–236. doi:10.1016/j.fsigss.2007.10.173.
Pericić M, Lauc LB, Klarić IM, и др. (October 2005). „High-resolution phylogenetic analysis of southeastern Europe traces major episodes of paternal gene flow among Slavic populations“. Mol. Biol. Evol. 22 (10): 1964–75. doi:10.1093/molbev/msi185. PMID 15944443.
Robino, C.; Crobu, F.; Di Gaetano, C.; Bekada, A.; Benhamamouch, S.; Cerutti, N.; Piazza, A.; Inturri, S.; Torre, C. (2008). „Analysis of Y-chromosomal SNP haplogroups and STR haplotypes in an Algerian population sample“. International Journal of Legal Medicine. 122 (3): 251–255. doi:10.1007/s00414-007-0203-5. PMID 17909833. S2CID 11556974.
Semino, Ornella; Magri, Chiara; Benuzzi, Giorgia; Lin, Alice A.; Al-Zahery, Nadia; Battaglia, Vincenza; Maccioni, Liliana; Triantaphyllidis, Costas; и др. (2004). „Origin, diffusion, and differentiation of Y-chromosome haplogroups E and J: inferences on the neolithization of Europe and later migratory events in the Mediterranean area“. American Journal of Human Genetics. 74 (5): 1023–1034. doi:10.1086/386295. PMC 1181965. PMID 15069642.
Shen, Peidong; Lavi, Tal; Kivisild, Toomas; Chou, Vivian; Sengun, Deniz; Gefel, Dov; Shpirer, Issac; Woolf, Eilon; и др. (2004). „Reconstruction of patrilineages and matrilineages of Samaritans and other Israeli populations from Y-Chromosome and mitochondrial DNA sequence Variation“. Human Mutation. 24 (3): 248–60. doi:10.1002/humu.20077. PMID 15300852. S2CID 1571356.
Xue, Yali; Zerjal, Tatiana; Bao, Weidong; Zhu, Suling; Shu, Qunfang; Xu, Jiujin; Du, Ruofu; Fu, Songbin; Li, Pu; Hurles, Matthew E; Yang, Huanming; Tyler-Smith, Chris (1 April 2006). „Male Demography in East Asia: A North–South Contrast in Human Population Expansion Times“. Genetics. 172 (4): 2431–2439. doi:10.1534/genetics.105.054270. PMC 1456369. PMID 16489223.
Zalloua, Pierre A.; Platt, Daniel E.; El Sibai, Mirvat; Khalife, Jade; Makhoul, Nadine; Haber, Marc; Xue, Yali; Izaabel, Hassan; и др. (2008). „Identifying Genetic Traces of Historical Expansions: Phoenician Footprints in the Mediterranean“. American Journal of Human Genetics. 83 (5): 633–642. doi:10.1016/j.ajhg.2008.10.012. PMC 2668035. PMID 18976729.