ဒုက္ခာနုပဿနာဉာဏ်[၁] ဆိုသည်မှာ ဘုံသုံးပါး (တေဘူမက)၌ ဖြစ်ကုန်သော သင်္ခါရတရား (ရုပ်နာမ်တရား) တို့ကို "ဤတရားတို့သည် ဆင်းရဲခြင်းသဘောသာတည်း" (ဒုက္ခ) ဟု အဖန်ဖန် ရှုဆင်ခြင်တတ်သော ဝိပဿနာဉာဏ် ဖြစ်ပါသည်။ ဤဉာဏ်သည် အနုပဿနာဉာဏ် (၇) ပါးတွင် တစ်ပါး၊[၂] မဟာဝိပဿနာဉာဏ် (၈) ပါး[၃] တွင် တစ်ပါး အပါအဝင် ဖြစ်သည်။[၄]
ဒုက္ခာနုပဿနာဉာဏ်၏ အကျိုးကျေးဇူး
- ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂပါဠိတော်၌ "ဒုက္ခာနုပဿနဉာဏံ သုခတော အဘိနိဝေသာ မုစ္စတိ" ဟု လာရှိသည့်အတိုင်း၊ ဒုက္ခာနုပဿနာဉာဏ်ကို ပွားများခြင်းဖြင့် သင်္ခါရတရားတို့ကို သုခ (ချမ်းသာ) ဟု စွဲလမ်းမှုမှ လွတ်မြောက်စေသည်။
- "ဒုက္ခာနုပဿနာ ဘာဝိတာ လီကတာ နိဗ္ဗေဓိကပညံ ပရိပူရေတိ" ဟု ဆိုသည့်အတိုင်း၊ ဒုက္ခာနုပဿနာကို ပွားများခြင်းသည် ထိုးထွင်းသိတတ်သော ပညာ (နိဗ္ဗေဓိကပညာ) ကို ပြည့်စုံစေသည်။ (ဤ၌ "လီကတာ" ဟူသော စကားရပ်၏ အဓိပ္ပာယ်ကို ဆင်ခြင်ရန်ရှိသော်လည်း အဓိကအားဖြင့် ထိုးထွင်းဉာဏ်ကို ဖြစ်စေသည်ဟု မှတ်ယူနိုင်ပါသည်။)
- ဒုက္ခာနုပဿနာသည် နိဗ္ဗိဒါဉာဏ် (ငြီးငွေ့သောဉာဏ်) ၏ ရှေ့သွားအဖြစ်ဖြင့် နိဗ္ဗာန်သို့ မျက်မှောက်ပြုရန် လမ်းစ ဖြစ်သည်။
ဒုက္ခဟု ရှုပုံအကျယ် (အချက် ၁၂၅ ပါး)
ဒုက္ခာနုပဿနာဉာဏ်သည် ခန္ဓာတစ်ပါးစီကို ဒုက္ခ၏ အခြင်းအရာ (၂၅) ပါးဖြင့် ရှုမြင်သုံးသပ်ရာ၊ ခန္ဓာငါးပါး၌ အခြင်းအရာပေါင်း (၁၂၅) ပါးဖြင့် ရှုမြင်သုံးသပ်ခြင်း ဖြစ်သည်။ ရုပ်ခန္ဓာကို ဒုက္ခဟု ရှုသော အခြင်းအရာ (၂၅) ပါးမှာ ဥပမာအားဖြင့် အောက်ပါအတိုင်း ဖြစ်သည်-[၅]
- ဒုက္ခ: ဆင်းရဲခြင်း။
- ရောဂ: မူလရောဂါ (ရပ်စောက်နာ) နှင့်တူခြင်း။
- ဂဏ္ဍ: အိုင်းအမာ၊ အဖုအကျိတ်နှင့်တူခြင်း။
- သလ္လ: မြားငြောင့်စူးဝင်နေသကဲ့သို့ဖြစ်ခြင်း။
- အဃ: အစီးအပွားမဲ့ကိုသာ ဆောင်တတ်သော ဆင်းရဲခြင်း။
- အာဗာဓ: အခြားသော အနာရောဂါနှင့်တူခြင်း။
- ဤတိ: သက်ရောက်လာသော ဘေးရန်။
- ဥပဒ္ဒဝ: ရုတ်တရက် ကပ်ရောက်နှိပ်စက်တတ်သော ဘေး။
- ဘယ: ကြောက်မက်ဖွယ်ဘေး။
- ဥပသဂ္ဂ: ကပ်ငြိတတ်သော ဘေးရန်။
- အတာဏ: ဘေးကို မကာကွယ်နိုင်၊ မစောင့်ရှောက်နိုင်ခြင်း။
- အလေဏ: ပုန်းအောင်းခိုလှုံရာ မဟုတ်ခြင်း။
- အသရဏ: ကိုးကွယ်ရာ မဟုတ်ခြင်း။
- အာဒီနဝ: အပြစ်၊ ချို့ယွင်းချက်။
- အဃမူလ: မကောင်းမှု၊ ဆင်းရဲမှု၏ အကြောင်းရင်း။
- ဝဓက: သတ်ဖြတ်တတ်သော သူသတ်ယောက်ျားနှင့်တူခြင်း။
- သာသဝ: အာသဝေါတရားတို့၏ အာရုံဖြစ်ခြင်း။
- မာရာမိသ: မာရ်မင်း (မစ္စုမာရ်၊ ကိလေသမာရ်) တို့၏ အစာဖြစ်ခြင်း။
- ဇာတိဓမ္မ: ပဋိသန္ဓေနေရခြင်း သဘောရှိခြင်း။
- ဇရာဓမ္မ: အိုမင်းဆွေးမြေ့ခြင်း သဘောရှိခြင်း။
- ဗျာဓိဓမ္မ: ဖျားနာခြင်း သဘောရှိခြင်း။
- သောကဓမ္မ: စိုးရိမ်ပူဆွေးခြင်း သဘောရှိခြင်း။
- ပရိဒေဝဓမ္မ: ငိုကြွေးမြည်တမ်းခြင်း သဘောရှိခြင်း။
- ဥပါယာသဓမ္မ: ပြင်းစွာပင်ပန်းပူပန်ခြင်း သဘောရှိခြင်း။
- သံကိလေသိကဓမ္မ: ညစ်ညူးခြင်း သဘောရှိခြင်း။
ဤ (၂၅) ပါးသော အခြင်းအရာတို့ဖြင့် ရုပ်ခန္ဓာကို ရှုသကဲ့သို့ ကျန်နာမ်ခန္ဓာ (ဝေဒနာ၊ သညာ၊ သင်္ခါရ၊ ဝိညာဉ်) လေးပါးတို့ကိုလည်း တစ်ပါးစီလျှင် (၂၅) ပါးစီဖြင့် ရှုပွားရသည်။
သင့်လျော်သော ပုဂ္ဂိုလ် နှင့် အခြားအနုပဿနာနှင့် တူမျှမှု
- ဒုက္ခာနုပဿနာသည် ဒေါသစရိုက်ရှိသူများ ပွားများရန် အထူးသင့်လျော်သည်ဟု ဆိုသည်။[၆]
- ဤဒုက္ခာနုပဿနာသည် အပ္ပဏိဟိတာနုပဿနာ (တောင့်တခြင်းကင်းသည်ကို ရှုသောဉာဏ်) နှင့် တရားကိုယ်အားဖြင့် ဉာဏ်တစ်မျိုးတည်းသာဖြစ်၍ တူမျှသည်ဟု ကျမ်းဂန်များက ဖွင့်ဆိုသည်။[၇]
ပဋိကူလမနသိကာရ (ရွံရှာဖွယ်အဖြစ် နှလုံးသွင်းခြင်း) နှင့် ဆက်စပ်မှု
ဒုက္ခာနုပဿနာကို အထောက်အကူပြုရန် (၃၂) ကောဋ္ဌာသ (ခန္ဓာကိုယ်၏ အစိတ်အပိုင်း ၃၂ ခု) တို့ကို ရွံရှာစက်ဆုပ်ဖွယ် (ပဋိကူလ) အဖြစ် နှလုံးသွင်းခြင်းကိုလည်း ကျင့်သုံးလေ့ရှိသည်။[၈] သမထပိုင်းတွင် ဤ (၃၂) ကောဋ္ဌာသကို ပဋိကူလမနသိကာရအဖြစ် ပွားများလျှင် ပထမဈာန်ကို ရနိုင်ပြီး၊ ဝိပဿနာပိုင်းတွင်မူ ဤအသုဘသညာ[၉] (မတင့်တယ်ဟု ရှုသော အမှတ်သညာ) သည် ဒုက္ခာနုပဿနာ၏ အခြံအရံအဖြစ်ဖြင့် ခန္ဓာအိမ်၏ အပြစ်အာဒီနဝကို မြင်အောင်ရှုခြင်း ဖြစ်သည်။
သုတ္တန်များလာ လက္ခဏာရေးသုံးတန် ဟောကြားပုံအမျိုးမျိုး
သဠာယတနဝဂ္ဂသံယုတ်ပါဠိတော်လာ အဇ္ဈတ္တာနိစ္စသုတ်၊ အဇ္ဈတ္တဒုက္ခသုတ်၊ အဇ္ဈတ္တာနတ္တသုတ် စသည်တို့၌ ဘုရားရှင်သည် လက္ခဏာရေးသုံးတန်လုံးကို ဟောတော်မူသည့်အခါလည်းရှိ၊ လက္ခဏာရေးနှစ်တန်၊ တစ်တန်ကိုသာ ဦးစားပေးဟောတော်မူသည့်အခါလည်း ရှိပါသည်။ ဤသို့ ဟောကြားပုံ ကွဲပြားရခြင်းမှာ နာကြားသူ ဝေနေယျပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ အလိုအဇ္ဈာသယဓာတ်ခံ နှင့် ပြည့်စုံပြီးသောဉာဏ်၊ လိုအပ်နေသေးသောဉာဏ်တို့ကို အလိုက်သင့် သိမြင်တော်မူ၍ ဟောကြားခြင်း ဖြစ်သည်။[၁၀]
- ဥပမာအားဖြင့် အချို့ရဟန်းတို့သည် အနိစ္စလက္ခဏာကို ထိုးထွင်းသိမြင်ပြီးသော်လည်း ဒုက္ခ၊ အနတ္တ လက္ခဏာတို့၌ အားနည်းနေပါက၊ ထိုအားနည်းသော လက္ခဏာနှစ်ပါးကို အဓိကထားရှုရန် ညွှန်ကြားတော်မူသည်။
ဒုက္ခာနုပဿနာနှင့် တဏှာကို ပယ်ခြင်း
ဒုက္ခာနုပဿနာဉာဏ်သည် ထက်မြက်စူးရှလာ၍ အနိစ္စာနုပဿနာဉာဏ်နှင့် အနတ္တာနုပဿနာဉာဏ်တို့က အထောက်အပံ့ပြုသောအခါ၊ ထိုဒုက္ခာနုပဿနာဉာဏ်သည် တဏှာ (နိကန္တိတရား) ကို ကုန်ခန်းစေနိုင်စွမ်းရှိသည်။ အကြောင်းမှာ သင်္ခါရတရားတို့ကို သုခ (ချမ်းသာ) ဟု ထင်မှတ်မှားမှသာ တဏှာဖြင့် စွဲလမ်းမှု (တဏှာဂါဟ) ဖြစ်ပေါ်လာတတ်သည်။ ဒုက္ခာနုပဿနာသည် ထိုသုခဟုထင်မှတ်မှားခြင်းနှင့် တဏှာကို တိုက်ရိုက်ဆန့်ကျင်သော အနုပဿနာ ဖြစ်သောကြောင့်တည်း။[၁၁]
အချုပ်အားဖြင့် ဒုက္ခာနုပဿနာဉာဏ်သည် သင်္ခါရတရားတို့၏ အဖန်တလဲလဲ ဖောက်ပြန်ပျက်စီးခြင်း၊ ဖိစီးနှိပ်စက်တတ်ခြင်း၊ အလိုသို့မလိုက်ခြင်း စသော အခြင်းအရာအမျိုးမျိုးတို့ဖြင့် ဆင်းရဲခြင်းသဘောကိုသာ ထိုးထွင်းသိမြင်၍ သုခဟုစွဲလမ်းသော အမြင်မှားကို ပယ်ဖျောက်ပြီး တဏှာကို ကုန်ခန်းစေရန် အားထုတ်သော ဝိပဿနာဉာဏ်တစ်ရပ် ဖြစ်ပါသည်။
ဆက်စပ်ဖတ်ရှုရန်
ကိုးကား
- ↑ ဒုက္ခာနုပဿနာဉာဏ (န) [ဒုက္ခာနုပဿနာ+ဉာဏ] ဒုက္ခာနုပဿနာဉာဏ်၊ ဆင်းရဲသော တေဘူမကသင်္ခါရတို့ကို အဖန်ဖန် ရှုတတ်သော ဝိပဿနာဉာဏ်၊ တေဘူမက သင်္ခါရတို့ကို ဆင်းရဲ၏-ဟု အဖန်ဖန် ရှုတတ်သော ဝိပဿနာဉာဏ်။ ဒုက္ခာနုပဿနဉာဏံ သုခတော အဘိနိဝေသာ မုစ္စတိ။ (ပဋိသံ၊၂၆၂။) ဒုက္ခာနုပဿနာဉာဏေ ဥပ္ပန္နသညာ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁၆။ အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၀၆။ ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၉၆-၇။)
- ↑ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၁၆၁။ မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၃၅၇။ သံ၊ဋီ၊၂၊၁၁၂။ အံ၊ဋီ၊၃၊၂၂၀၊ ၃၄၂။)
- ↑ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၆၄။ အံ၊ဋီ၊၁၊၇၄-၅။)
- ↑ ဒုက္ခာနုပဿနာ (ထီ၊ န) [ဒုက္ခ+အနုပဿနာ] (၁) ဆင်းရဲ၏-ဟု အဖန်ဖန် ရှုခြင်း။ (၂) ဆင်းရဲ၏-ဟု အဖန်ဖန် ရှုတတ်သော ဝိပဿနာဉာဏ်၊ ဒုက္ခာနုပဿနာဉာဏ်၊ (က) ဆင်းရဲသော တေဘူမကသင်္ခါရတို့ကို အဖန်ဖန်ရှုတတ်သော ဝိပဿနာဉာဏ်။ (ခ) တေဘူမကသင်္ခါရတို့ကို ဆင်းရဲ၏-ဟု အဖန်ဖန် ရှုတတ်သော ဝိပဿနာဉာဏ်။
(၁) ဒုက္ခာနုပဿနာ ဘာဝိတာ လီကတာ နိဗ္ဗေဓိကပညံ ပရိပူရေတိ။ (ပဋိသံ၊၃၆၇။) ဒုက္ခာနုပဿနာမုခေန နိဗ္ဗိန္ဒမာနော။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၆၆။ ထေရီ၊ဋ္ဌ၊၂၂။ အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၅။ မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၂၉၁။)
(၁) (၂) ဒုက္ခာနုပဿနာ အဘိညေယျာ။ (ပဋိသံ၊၁၁။) ဒုက္ခန္တိ အနုပဿနာ၊ ဒုက္ခာနုပဿနာ။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၆။ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၈။ မ၊ဋီ၊၁၊၁၃၄။) (က), (ခ) အနိစ္စာနုပဿနာ (မ၊ဋီ၊၁၊၂၆၀။ အံ၊ဋီ၊၂၊၂၇၅။ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၇၉၊ ၃၄၃) နှင့် ယှဉ်ကြည့်။
ဒုက္ခာနုပဿနာ— (ပဋိသံ၊၂၃၃၊ ၃၅၄။ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၇။ နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၄၀၊ ၂၀၃။ သာရတ္ထ၊၂၊၂၈၇။) (ပ၊ ဗ)—ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၀။ ဒုက္ခာနုပဿနာနိ— (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၄၈။) ဒုက္ခာနုပဿနံ (ဒု၊ ဧ) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၀၀။ အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၅။ ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၆၄။) ဒုက္ခာနုပဿနာယ (တ၊ ဧ)—(ပဋိသံ၊၃၈၉။ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၄။ မ၊ဋီ၊၂၊၁၆၈။) ဒုက္ခာနုပဿနေန— (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၉၆။ ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၇၄။ နေတ္တိ၊ဝိ၊၃၅၀။) ဒုက္ခာနုပဿနာယ (ဆ၊ ဧ)—(ပဋိသံ၊၁၆၈။ ဒီ၊ဋီ၊၃၊၂၀၃။ နေတ္တိ၊ဋီ၊၁၁၄။) (သ၊ ဧ)—(မ၊ဋီ၊၃၊၄၁၇။)
- ↑ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၆-၈။ ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၄၇-၈။)
- ↑ (နေတ္တိ၊ဋီ၊၉၂။)
- ↑ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၆။ ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၆၅၊ ၃၀၈။ သာရတ္ထ၊၂၊၂၇။ နေတ္တိ၊ဝိ၊၃၅၀။)
- ↑ ဂိရိမာနန္ဒသုတ္တန် (အံ၊၃၊၃၄၃)
- ↑ အသုဘာ ဘာဝေတဗ္ဗာ ရာဂဿ ပဟာနာယ။ (ဥဒါန်းပါဠိတော်၊၁၂၀) မေဃိယသုတ္တန်
- ↑ သံ၊၂၊၂၃၆-၂၃၈။
- ↑ (မဟာဋီ၊၂၊၄၁၆။)
