နှာခေါင်းအကြည်

ဃာနပသာဒသည် ရုပ် (၂၈) ပါးတွင် တစ်ပါးအပါအဝင် ဖြစ်ပြီး၊ နှာခေါင်းအကြည်ဓာတ်ဟုလည်း ခေါ်သည်။ ၎င်း၏ သဘောသဘာဝ၊ အလုပ်ကိစ္စ၊ ထင်ရှားပုံ နှင့် အကြောင်းတရားတို့ကို အောက်ပါအတိုင်း လေးမျိုးခွဲခြား၍ နားလည်နိုင်ပါသည်-

၁။ လက္ခဏာ

ဃာနပသာဒ၏ ပင်ကိုသဘောလက္ခဏာကို နှစ်မျိုးဖြင့် ဖွင့်ဆိုပါသည်-

(က) ဂန္ဓာရုံ၌ ထိခိုက်ခြင်းငှာ ထိုက်သော မဟာဘုတ်တို့၏ ကြည်လင်ခြင်းသဘော: ဂန္ဓာရုံ (အနံ့) နှင့် တွေ့ထိရန်၊ ရိုက်ခတ်ရန် သင့်လျော်သော (ဂန္ဓာဘိဃာတာရဟ)၊ မိမိနှင့်အတူဖြစ်သော မဟာဘုတ်ဓာတ်ကြီးလေးပါးကို ကြည်လင်စေသော (ဘူတပ္ပသာဒ) သဘော ဖြစ်သည်။
(ခ) နမ်းရှူလိုသောတဏှာလျှင် အကြောင်းရှိသော ကံကြောင့်ဖြစ်သော မဟာဘုတ်တို့၏ ကြည်လင်ခြင်းသဘော: အတိတ်ဘဝက ဂန္ဓာရုံကို နမ်းရှူလိုသော တဏှာ (ဃာယိတုကာမတာ = ဂန္ဓတဏှာ) ကို အရင်းခံ၍ ပြုခဲ့သော ကံကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသည့် (ကမ္မသမုဋ္ဌာန)၊ မိမိနှင့်အတူဖြစ်သော မဟာဘုတ်ဓာတ်ကြီးလေးပါးကို ကြည်လင်စေတတ်သော (ဘူတပ္ပသာဒ) သဘော ဖြစ်သည်။

၂။ ရသ

ဂန္ဓာရုံဘက်သို့ ဆွဲဆောင်ခြင်း: ဃာနပသာဒသည် ဝီထိစိတ်အစဉ်ကို ဂန္ဓာရုံများဘက်သို့ ဆွဲဆောင်ခြင်း (အာဝိဉ္ဆန) ကိစ္စကို ပြုလုပ်သည်။

၃။ ပစ္စုပဋ္ဌာန်

ဃာနဝိညာဏ်၏ တည်ရာဖြစ်ခြင်း: ဃာနပသာဒသည် ၎င်းကိုမှီ၍ ဖြစ်သော ဃာနဝိညာဏ်စိတ်အတွက် တည်ရာ (အာဓာရဘာဝ = ဝတ္ထုရုပ်) အဖြစ် ယောဂီ၏ ဉာဏ်တွင် ရှေးရှုထင်လာသည်။

၄။ ပဒဋ္ဌာန်

ကံကြောင့်ဖြစ်သော ကလာပ်တူ မဟာဘုတ်: ဃာနပသာဒသည် ဂန္ဓာရုံကို နမ်းရှူလိုသော တဏှာလျှင် အကြောင်းရင်းခံရှိသော ကံကြောင့်ဖြစ်သည့် (ဃာယိတုကာမတာနိဒါနကမ္မဇ)၊ မိမိနှင့်အတူ တစ်ကလာပ်တည်း၌ ဖြစ်သော မဟာဘုတ်ဓာတ်ကြီးလေးပါး (ဘူတ) ကို အနီးကပ်ဆုံးသော အကြောင်းအဖြစ် မှီ၍ ဖြစ်ပေါ်လာသည်။

တည်နေရာ နှင့် အထောက်အပံ့

တည်နေရာ: ဃာနပသာဒသည် နှာခေါင်းအတွင်းဘက်၌ ဆိတ်ခြေခွာသဏ္ဌာန်ရှိသော အရပ်၌ တည်ရှိသည်။ (၎င်းသည် ပသာဒဃာနဖြစ်ပြီး၊ နှာခေါင်းတစ်ခုလုံး အဆောက်အဦကို သသမ္ဘာရဃာနဟု ခေါ်သည်။)
အထောက်အပံ့: ၎င်းသည် ကလာပ်တူ ဓာတ်ကြီးလေးပါး (ပထဝီ၊ အာပေါ၊ တေဇော၊ ဝါယော) တို့၏ ကျေးဇူးပြုမှု၊ စိတ်-ဥတု-အာဟာရတို့၏ ထောက်ပံ့မှု၊ ရုပ်ဇီဝိတ၏ စောင့်ရှောက်မှု၊ ဝဏ္ဏ-ဂန္ဓ-ရသ-ဩဇာတို့၏ ခြံရံမှုတို့ဖြင့် တည်ရှိနေပြီး၊ ဃာနဝိညာဏ်၏ မှီရာ (ဝတ္ထု) နှင့် ဃာနဒွါရဝီထိစိတ်တို့၏ ဖြစ်ရာ (ဒွါရ) ကိစ္စကို ဆောင်ရွက်သည်။

ရှုမှတ်ပုံ နည်းစနစ်

(နှာခေါင်းအတွင်း၌ ကာယဒသကကလာပ်၊ ဘာဝဒသကကလာပ်များလည်း ရှိပြီး ၎င်းတို့ကို မျက်စိ၌ ရှုသကဲ့သို့ ရှုပါ။ ဤတွင် ဃာနဒသကကလာပ် ရှုပုံကို အဓိကထား ဖော်ပြပါမည်။)^[၁]

နေရာရှာဖွေခြင်း: နှာခေါင်းအတွင်းဘက် နှာနုရှိရာ အရပ်၌ ဓာတ်ကြီးလေးပါးကို စူးစိုက်ရှုပါ။
ကလာပ်မြင်ခြင်း: ကြည်လင်သော ရုပ်ကလာပ်တစ်ခုကို တွေ့ရှိသောအခါ ဉာဏ်ဖြင့် သိမ်းဆည်းပါ။
ပသာဒခွဲခြားခြင်း: ထိုကလာပ်အတွင်းရှိ ရုပ်များကို ဓာတ်ခွဲ၍ အကြည်ဓာတ် (ပသာဒ) ကို ဉာဏ်ဖြင့် ပိုင်းခြားယူထားပါ။
ဃာနပသာဒ ဟုတ်မဟုတ် စမ်းသပ်ခြင်း:

မိမိအနီးအနားရှိ ရုပ်ကလာပ်တစ်ခုခုမှ အနံ့ (ဂန္ဓာရုံ) ကို အာရုံယူပါ။
ထိုအနံ့သည် မိမိပိုင်းခြားထားသော အကြည်ဓာတ်ကို လာ၍ ရှေးရှုရိုက်ခတ်ခြင်း (ထိခတ်ခြင်း) ရှိ၊ မရှိ ကြည့်ပါ။
အကယ်၍ အနံ့က လာ၍ ရိုက်ခတ်လျှင် ထိုအကြည်ဓာတ်သည် ဃာနပသာဒ ဖြစ်ပြီး၊ ထိုကလာပ်သည် ဃာနဒသကကလာပ် ဖြစ်သည်။
အကယ်၍ အနံ့က လာ၍ မရိုက်ခတ်လျှင် ထိုအကြည်ဓာတ်သည် ဃာနပသာဒမဟုတ်ဘဲ ကာယပသာဒသာ ဖြစ်နိုင်သည်။ ဤသို့စစ်ဆေးရန် ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံ (ထိတွေ့မှု) ကို အာရုံယူ၍ စမ်းသပ်ကြည့်ပါ။ မှန်ကန်သော ဃာနပသာဒကို တွေ့သည်အထိ ကြိမ်ဖန်များစွာ ဆန်းစစ်ပါ။

၅။ ကလာပ်ဓာတ်ခွဲခြင်း: ဃာနဒသကကလာပ်ကို မှန်ကန်စွာ တွေ့ရှိသောအခါ ၎င်းအတွင်းရှိ ရုပ်ပရမတ် (၁၀) မျိုးကို ဉာဏ်ဖြင့် ခွဲခြားစိတ်ဖြာပါ။

၆။ လက္ခဏာရှုခြင်း: ရုပ်တစ်လုံးချင်းစီ၏ ကိုယ်ပိုင်သဘာဝလက္ခဏာကို ခွဲခြား၍ ရှုပါ။

၇။ ပြိုင်တူဖြစ်မှု ရှုခြင်း: ကျေပွန်လာသောအခါ ရုပ်ကလာပ်တစ်ခုကို ရှုလိုက်တိုင်း အတွင်းရှိ ရုပ် (၁၀) မျိုးလုံး ပြိုင်တူဖြစ်နေသည့် သဘောကို ဉာဏ်ဖြင့် မြင်အောင် ဆက်လက် လေ့ကျင့်ပါ။

ဤနည်းလမ်းအတိုင်း ကျင့်ကြံခြင်းဖြင့် ဃာနပသာဒ၏ ပရမတ်သဘောကို ထိုးထွင်းသိမြင်နိုင်မည် ဖြစ်ပါသည်။^[၂]