ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာ

တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ဖော်ပြချက်
ဗုဒ္ဓဘာသာ
သမိုင်း ဗုဒ္ဓဝင် ဂေါတမဗုဒ္ဓ သင်္ဂါယနာများ
ဓမ္မ\ ဝိနယ သစ္စာလေးပါး ခန္ဓာငါးပါး အနိစ္စ ဒုက္ခ အနတ္တ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ် မဇ္ဈိမပဋိပဒါ သုညတ ကံ သံသရာ ၃၁-ဘုံ
ဗုဒ္ဓဘာသာ ကျမ်းစာများ တိပိဋက ပိဋကတ် သုံးပုံ ဝိနည်းပိဋကတ် သုတ်ပိဋကတ် အဘိဓမ္မာပိဋကတ်
ကျင့်စဉ်များ ရတနာသုံးပါး ဗုဒ္ဓ ဓမ္မ သံဃာ သီတင်းသီလ ငါးပါးသီလ ရှစ်ပါးသီလ ကိုးပါးသီလ ပါရမီ သမထ ဝိပဿနာ သတိပဋ္ဌာန် ဓုတင် ကမ္မဋ္ဌာန်း ဒုက္ကရစရိယာ
နိဗ္ဗာန် ပုထုဇဉ် ကိုရင် ရဟန်း သောတာပန် သကဒါဂါမ် အနာဂါမ် ရဟန္တာ ဧတဒဂ် ဘုရား
Traditions ထေရဝါဒ မဟာယာန တန္တရ တိဘက်ဗုဒ္ဓဘာသာ
နိုင်ငံအလိုက် ဗုဒ္ဓဘာသာ ကမ္ဘောဒီးယား ကိုရီးယား ဂျပန် တရုတ် တိဗက် ထိုင်း ထိုင်ဝမ် ဗီယက်နမ် ဘူတန် မြန်မာ မွန်ဂိုးလီးယား ရုရှား လာအို သီရိလင်္ကာ အိန္ဒိယ
ရှု ပြော ပြင်

ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာ ဟူသော ပါဠိဝေါဟာရသည် "ပဋိနိဿဂ္ဂ" နှင့် "အနုပဿနာ" ဟူသော ပုဒ်နှစ်ခုကို ပေါင်းစပ်ထားခြင်းဖြစ်ပါသည်။

• ပဋိနိဿဂ္ဂ: ဤပုဒ်၏ အဓိပ္ပာယ်မှာ "စွန့်လွှတ်ခြင်း"၊ "စွန့်ပယ်ခြင်း"၊ "စေလွှတ်ခြင်း" ဖြစ်သည်။ သင်္ခါရတရားတို့ကို မစွဲလမ်းတော့ဘဲ လွှတ်ချခြင်း၊ ကိလေသာတို့ကို ပယ်စွန့်ခြင်းသဘောကို ဆိုလိုပါသည်။
• အနုပဿနာ: "အဖန်ဖန် အထပ်ထပ် ရှုမြင်သုံးသပ်ခြင်း" သို့မဟုတ် ရှေးရှေးဉာဏ်တို့၏ နောက်၌ အစဉ်လိုက်၍ ရှုမြင်တတ်သောဉာဏ်ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။

ထို့ကြောင့် ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာ^[၁] ဟူသည် သင်္ခါရတရားတို့ကိုလည်းကောင်း၊ ကိလေသာတို့ကိုလည်းကောင်း စွန့်လွှတ်သည့်အခြင်းအရာအားဖြင့် အဖန်ဖန်ရှုပွားသုံးသပ်သောဉာဏ်၊ သို့မဟုတ် စွန့်လည်းစွန့်ပယ်တတ်ပြီး ထိုသို့စွန့်ပယ်မှုကို ရှုလည်းရှုမြင်တတ်သောဉာဏ်၊ စေလည်းစေလွှတ်တတ်ပြီး ထိုသို့စေလွှတ်မှုကို တွေ့လည်းတွေ့မြင်တတ်သောဉာဏ်ဟု ဆိုနိုင်ပါသည်။ ဤဉာဏ်သည် ဝိပဿနာဉာဏ်နှင့် အရိယမဂ်ဉာဏ် နှစ်ပါးလုံးကို ညွှန်းဆိုပါသည်။

ကျမ်းဂန်များ၌ ပဋိနိဿဂ္ဂကို အဓိကအားဖြင့် နှစ်မျိုးခွဲပြထားပါသည်-

1. ပရိစ္စာဂပဋိနိဿဂ္ဂ: စွန့်လွှတ်ခြင်း၊ ပေးလှူစွန့်ကြဲခြင်း၏ အစွမ်းဖြင့် ကိလေသာနှင့် ခန္ဓာတို့ကို စွန့်ပယ်ခြင်း။
2. ပက္ခန္ဓနပဋိနိဿဂ္ဂ: နိဗ္ဗာန်သို့ ညွတ်ကိုင်းရှိုင်းလျက် ပြေးဝင်ခြင်း၊ အာရုံပြုခြင်း၏ အစွမ်းဖြင့် စွန့်လွှတ်ခြင်း။

ဤပဋိနိဿဂ္ဂနှစ်မျိုးသည် ဝိပဿနာဉာဏ်နှင့် မဂ်ဉာဏ်တို့၌ ဖြစ်ပုံချင်း မတူညီပါ။^[၂]

ဝိပဿနာဉာဏ်သည် ကိလေသာတို့ကို တဒင်္ဂပဟာန် (ပယ်ခြင်း) ဖြင့် ပယ်ရှားပါသည်-

• ပရိစ္စာဂပဋိနိဿဂ္ဂ: ဝိပဿနာရှုပွားသောအခါ သင်္ခါရတရားတို့၏ အနိစ္စ၊ ဒုက္ခ၊ အနတ္တ လက္ခဏာကို မြင်သောကြောင့် ခန္ဓာငါးပါးနှင့် ဘဝသစ်ကို ဖြစ်စေတတ်သော အဘိသင်္ခါရတရားများအပါအဝင် ကိလေသာတို့ကို ခဏမျှ စွန့်ပယ်နိုင်စွမ်းရှိသည်။ ဥပမာအားဖြင့် အနိစ္စာနုပဿနာဉာဏ်သည် နိစ္စသညာကို တဒင်္ဂပယ်စွန့်သကဲ့သို့၊ ထိုနိစ္စဟု စွဲယူမှုကြောင့်ဖြစ်သော ကိလေသာ၊ အဘိသင်္ခါရ (ကမ္မဝဋ်)၊ ဝိပါက်ခန္ဓာတို့ကို နောင်တွင် မဖြစ်စေရန် တဒင်္ဂအားဖြင့် စွန့်လွှတ်ခြင်းဖြစ်သည်။ ^[၃]
• ပက္ခန္ဓနပဋိနိဿဂ္ဂ: သင်္ခါရတရားတို့၏ မမြဲခြင်း၊ ဖောက်ပြန်ပျက်စီးခြင်းစသော သင်္ခတအပြစ်တို့ကို မြင်သောကြောင့် ထိုသင်္ခတတရားတို့နှင့် ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်သော အသင်္ခတနိဗ္ဗာန်သို့ စိတ်ညွတ်ကိုင်းရှိုင်းကာ ပြေးဝင်သွားသကဲ့သို့ ဖြစ်၏။ ^[၄]
• အနုပဿနာ: ရှေးရှေးဝိပဿနာဉာဏ်တို့က ရှုသွားသော သင်္ခါရနိမိတ်အာရုံကို နောက်နောက်ဝိပဿနာဉာဏ်တို့က အစဉ်လိုက်၍ အဖန်တလဲလဲ ရှုခြင်း၊ သို့မဟုတ် ရှေးဉာဏ်တို့ နိဗ္ဗာန်သို့ ညွတ်သကဲ့သို့ နောက်ဉာဏ်တို့ကလည်း အလားတူ ညွတ်ကိုင်းခြင်းကြောင့် "အနုပဿနာ" မည်၏။

အရိယမဂ်ဉာဏ်သည် ကိလေသာတို့ကို သမုစ္ဆေဒပဟာန် (အကြွင်းမဲ့ အမြစ်ပြတ်ပယ်ခြင်း) ဖြင့် ပယ်ရှားပါသည်-

• ပရိစ္စာဂပဋိနိဿဂ္ဂ: အရိယမဂ်ဉာဏ်သည် ခန္ဓာ၊ အဘိသင်္ခါရတရားတို့နှင့်တကွ ကိလေသာတို့ကို အကြွင်းမဲ့ အမြစ်ပြတ် ပယ်သတ်စွန့်လွှတ်၏။ ^[၅]
• ပက္ခန္ဓနပဋိနိဿဂ္ဂ: အရိယမဂ်ဉာဏ်သည် နိဗ္ဗာန်ကို တိုက်ရိုက်အာရုံပြု၍ နိဗ္ဗာန်သို့ ပြေးဝင်သက်ဝင်၏။ ^[၆]
• အနုပဿနာ: အရိယမဂ်ဉာဏ်သည် ဂေါတြဘူဉာဏ်၏ နောက်မှဖြစ်ပေါ်၍ ဂေါတြဘူဉာဏ်၏ အာရုံဖြစ်သော နိဗ္ဗာန်ကိုပင် အာရုံပြုရှုမြင်သောကြောင့် "အနုပဿနာ" မည်၏။

မဟာဝိပဿနာ (၁၈) မျိုးတွင် အမှတ်စဉ် (၇) အရ၊ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာကို ပွားစေသော ယောဂီသည်-

• တစ်ဖန် ဘဝသစ် အခြင်းအရာအားဖြင့် သင်္ခါရတရားတို့ကို စွဲယူခြင်းကို ပယ်ခွာ၏။
• နိစ္စ၊ သုခ၊ အတ္တ စသည်တို့၏ အခြင်းအရာအားဖြင့် စွဲလမ်းခြင်းတို့ကို ပယ်ခွာ၏။

ဆိုလိုသည်မှာ သင်္ခါရတရားတို့၏ ပျက်ခြင်းသဘော (ဘင်) ကို အာရုံယူ၍ လက္ခဏာရေးသုံးတန်တင်ကာ ဝိပဿနာရှုသောအခါ ခန္ဓာငါးပါး၊ ဘဝသစ်ကိုပြုပြင်တတ်သော အဘိသင်္ခါရကိလေသာတို့ကို တဒင်္ဂစွန့်ပယ်ခြင်း (ပရိစ္စာဂပဋိနိဿဂ္ဂ) နှင့် သင်္ခတအပြစ်ကိုမြင်၍ အသင်္ခတနိဗ္ဗာန်သို့ ညွတ်ကိုင်းခြင်း (ပက္ခန္ဓနပဋိနိဿဂ္ဂ) တို့ဖြစ်ပေါ်ပါသည်။ ဤသို့ ပဋိနိဿဂ္ဂနှင့်ပြည့်စုံသော ဝိပဿနာဉာဏ်သည် ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာမည်ပါသည်။ ထိုနည်းတူ အရိယမဂ်ဉာဏ်သည်လည်း သမုစ္ဆေဒအားဖြင့် ကိလေသာတို့ကို စွန့်ပယ်ခြင်း (ပရိစ္စာဂပဋိနိဿဂ္ဂ) နှင့် နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက်ပြုပြေးဝင်ခြင်း (ပက္ခန္ဓနပဋိနိဿဂ္ဂ) တို့နှင့် ပြည့်စုံသဖြင့် ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာ မည်ပါသည်။

ထို့ကြောင့် ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာဟူသည် သင်္ခါရတရားတို့အပေါ်၌ စွဲလမ်းမှုကင်းအောင် စွန့်လွှတ်ခြင်းနှင့် နိဗ္ဗာန်သို့ ညွတ်ကိုင်းခြင်းဟူသော နှစ်ခုသော အခြင်းအရာတို့ဖြင့် ရှုပွားသော ဝိပဿနာဉာဏ်နှင့် မဂ်ဉာဏ်တို့ကို ဆိုလိုပါသည်။ ဤဉာဏ်နှင့်ပြည့်စုံသော ယောဂါဝစရပုဂ္ဂိုလ်သည် "ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿီပုဂ္ဂိုလ်" မည်ပြီး၊ အာနာပါနကို ရှုမှတ်ရာ၌ပင်လျှင် ဤသင်္ခါရတရားတို့၏ ပျက်ခြင်းသဘောနှင့် ကိလေသာတို့ကို စွန့်လွှတ်ရာ နိဗ္ဗာန်ကို အဖန်ဖန်ရှုလေ့ရှိသည် ဖြစ်၍ ကျင့်သည်ဟု သိအပ်ပါသည်။^[၇]

• ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿီ