ဝိမုတ္တိမဂ်

ဝိမုတ္တိမဂ် သို့မဟုတ် "လွတ်မြောက်ခြင်းသို့ သွားရာလမ်း" ကျမ်းသည် ဗုဒ္ဓဘာသာ၏ အလွန်ရှေးကျပြီး အရေးပါသော ပဋိပတ္တိကျမ်းတစ်စောင်ဖြစ်ပါသည်။ ၎င်းသည် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ၏ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းကဲ့သို့ပင် သီလ၊ သမာဓိ၊ ပညာ ဟူသော သိက္ခာသုံးရပ်ကို အခြေခံ၍ လွတ်မြောက်မှု (ဝိမုတ္တိ) ရရှိရေးအတွက် လမ်းညွှန်ပြသထားသော ကျမ်းဖြစ်ပါသည်။

ကျမ်းပြုဆရာနှင့် သမိုင်းကြောင်း

ဝိမုတ္တိမဂ်ကျမ်းကို အရှင်ဥပတိဿ မထေရ်က ရေးသားပြုစုခဲ့သည်ဟု အစဉ်အဆက် မှတ်ယူကြသည်။ ဤကျမ်းသည် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ၏ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းထက် ရှေးကျသည်ဟု ယူဆရပြီး ဝိသုဒ္ဓိမဂ်မဟာဋီကာတွင် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသသည် ဝိမုတ္တိမဂ်ကျမ်းပါ အယူအဆအချို့ကို ပယ်ဖျက်ချေပခဲ့ကြောင်း ဆိုထားပါသည်။

မူရင်းပါဠိဘာသာဖြင့် ရေးသားခဲ့သော ဝိမုတ္တိမဂ်ကျမ်းသည် ယခုအခါ ပျောက်ဆုံးနေပြီဖြစ်သော်လည်း သာသနာတော် ၁၀၄၈ ခုနှစ်တွင် အရှင်သံဃပါလက တရုတ်ဘာသာသို့ ပြန်ဆိုခဲ့သော ဘာသာပြန်ကျမ်းမှာမူ ကျန်ရစ်ခဲ့ပါသည်။ ဤကျမ်းသည် သီဟိုဠ်ကျွန်း (သီရိလင်္ကာ) ရှိ အဘယဂိရိဝိဟာရ ဂိုဏ်းသားတို့၏ အယူအဆများကို ထင်ဟပ်စေပြီး အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ၏ မဟာဝိဟာရ ဂိုဏ်းနှင့် အယူအဆကွဲပြားမှုများ ရှိခဲ့ပါသည်။

ကျမ်း၏ အဓိကဖွဲ့စည်းပုံ

ဝိမုတ္တိမဂ်ကျမ်းသည် အောက်ပါဂါထာကို အခြေခံ၍ ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ထားပါသည်-

> သီလံ သမာဓိ ပညာ စ၊ ဝိမုတ္တိ စ အနုတ္တရာ။
> အနုဗုဒ္ဓါ ဣမေ ဓမ္မာ၊ ဂေါတမေန ယသဿိနာ။

အဓိပ္ပာယ်: "သီလ၊ သမာဓိ၊ ပညာနှင့် အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော ဝိမုတ္တိ (လွတ်မြောက်မှု) ဟူသော ဤတရားတို့ကို ဘုန်းကျက်သရေနှင့် ပြည့်စုံတော်မူသော ဂေါတမဘုရားရှင်သည် ထိုးထွင်းသိမြင်တော်မူခဲ့ပြီ။"

ဤဂါထာအရ ကျမ်းကို သီလ၊ သမာဓိ၊ ပညာနှင့် ဝိမုတ္တိဟူသော အဓိကအခန်းကြီးများဖြင့် ဖွဲ့စည်း၍ တရားကို အသေးစိတ် လမ်းညွှန်ထားပါသည်။

ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းနှင့် အဓိကကွာခြားချက်များ

ဝိမုတ္တိမဂ်နှင့် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်တို့သည် တရား လမ်းစဉ်ကျမ်းများအဖြစ် တူညီသော်လည်း အောက်ပါအချက်များတွင် အယူအဆကွဲပြားမှုများ ထင်ရှားစွာရှိပါသည်-

၁။  စရိုက် ဖြစ်ပေါ်ခြင်းအကြောင်း:

ဝိမုတ္တိမဂ်: ရာဂ၊ ဒေါသ၊ မောဟ စရိုက်တို့သည် ရှေးဘဝက အလေ့အကျင့်၊ ပထဝီဓာတ်စသော ဓာတ်ကြီးလေးပါး၊ သလိပ်၊ သည်းခြေစသော ဒေါသများကြောင့် ဖြစ်ရသည်ဟု ဆိုသည်။
ဝိသုဒ္ဓိမဂ်: အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသက ဤအဆိုသည် မပြတ်သား၊ ရှေ့နောက်မညီဟုဆိုကာ ပယ်ဖျက်ပြီး ပိုမိုတိကျသော အကြောင်းတရားများကို ရှင်းပြသည်။

၂။ ဓုတင်္ဂ၏ သဘာဝ:

ဝိမုတ္တိမဂ်: ဓုတင်သည် ပရမတ္ထတရားမဟုတ်ဘဲ ပညတ်မျှသာဖြစ်သည်ဟု ယူဆသည် (အဘယဂိရိဝါသီတို့၏ အယူ)။
ဝိသုဒ္ဓိမဂ်: ဓုတင်သည် ပညတ်မျှသာဖြစ်ပါက ကိလေသာကို မည်သို့ ခါထုတ်နိုင်မည်နည်းဟု မေးခွန်းထုတ်ပြီး ဓုတင်သည် ကုသိုလ်စေတနာနှင့် ဆက်စပ်နေကြောင်း ပြဆိုသည်။

၃။ ရုပ်တရား အယူအဆ:

ဝိမုတ္တိမဂ်: ရုပ် (၂၈) ပါးအပြင် ဇာတိရုပ် နှင့် မိဒ္ဓရုပ် တို့ကိုပါ ထည့်သွင်းပြသသည်။ အထူးသဖြင့် ရဟန္တာတို့၌ပင် အာဟာရနှင့် ဥတုကြောင့်ဖြစ်သော မိဒ္ဓ (ထိုင်းမှိုင်းခြင်း) ရှိနိုင်သည်ဟု ဖွင့်ဆိုသည်။
ဝိသုဒ္ဓိမဂ်: ဤအယူအဆကို မဟာအဋ္ဌကထာနှင့်အညီ ပယ်ဖျက်ထားသည်။

၄။ သီလ၏ အဓိပ္ပာယ်:

ဝိမုတ္တိမဂ်: သီလကို `သီတလ` (အေးမြခြင်း)၊ `သိရ` (ဦးခေါင်း) ဟူသော အနက်များဖြင့်လည်း ဖွင့်ဆိုသည်။
ဝိသုဒ္ဓိမဂ်: ဤအဖွင့်အဆိုများကို လက်မခံဘဲ ပယ်ထားသည်။

တူညီသောအချက်များ

ကွဲပြားမှုများရှိသော်လည်း ကျမ်းနှစ်စောင်စလုံးသည်-

သီလ၊ သမာဓိ၊ ပညာ ဟူသော အခြေခံလမ်းစဉ်ကို လိုက်နာကြသည်။
အဘိဓမ္မာဝိဘင်း၊ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ် စသော ပါဠိတော်များစွာကို တူညီစွာ ကိုးကားကြသည်။
ယောဂီ တို့အတွက် လက်တွေ့ကျင့်ကြံဖွယ်ရာ နည်းလမ်းများကို အသေးစိတ် လမ်းညွှန်ထားကြသည်။^[၁]

နိဂုံး

ဝိမုတ္တိမဂ်သည် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်၏ အရိပ်အောက်တွင် တိမ်မြုပ်နေခဲ့သော်လည်း ၎င်းသည် ထေရဝါဒဗုဒ္ဓဘာသာအတွင်းရှိ အစောပိုင်း အယူအဆကွဲပြားမှုများနှင့် အတွေးအခေါ်ကြွယ်ဝမှုကို မီးမောင်းထိုးပြနေသော အဖိုးတန်ကျမ်းတစ်စောင်ဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် မဟာဝိဟာရဂိုဏ်းမှလွဲ၍ အခြားထေရဝါဒဂိုဏ်းတစ်ခု (အဘယဂိရိ သို့မဟုတ် မဟိသာသက) ၏ လမ်းစဉ်ကို လေ့လာနိုင်သော တစ်ခုတည်းသော သမိုင်းဝင်သက်သေတစ်ခုလည်း ဖြစ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ဝိမုတ္တိမဂ်ကို ဝိသုဒ္ဓိမဂ်နှင့် ယှဉ်တွဲလေ့လာခြင်းဖြင့် ဗုဒ္ဓ၏ လွတ်မြောက်ရေးလမ်းစဉ်ကို ပိုမိုပြည့်စုံကျယ်ပြန့်စွာ နားလည်နိုင်မည် ဖြစ်ပါသည်။