အနိစ္စာနုပဿနာ

တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ဖော်ပြချက်
ဗုဒ္ဓဘာသာ
သမိုင်း ဗုဒ္ဓဝင် ဂေါတမဗုဒ္ဓ သင်္ဂါယနာများ
ဓမ္မ\ ဝိနယ သစ္စာလေးပါး ခန္ဓာငါးပါး အနိစ္စ ဒုက္ခ အနတ္တ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ် မဇ္ဈိမပဋိပဒါ သုညတ ကံ သံသရာ ၃၁-ဘုံ
ဗုဒ္ဓဘာသာ ကျမ်းစာများ တိပိဋက ပိဋကတ် သုံးပုံ ဝိနည်းပိဋကတ် သုတ်ပိဋကတ် အဘိဓမ္မာပိဋကတ်
ကျင့်စဉ်များ ရတနာသုံးပါး ဗုဒ္ဓ ဓမ္မ သံဃာ သီတင်းသီလ ငါးပါးသီလ ရှစ်ပါးသီလ ကိုးပါးသီလ ပါရမီ သမထ ဝိပဿနာ သတိပဋ္ဌာန် ဓုတင် ကမ္မဋ္ဌာန်း ဒုက္ကရစရိယာ
နိဗ္ဗာန် ပုထုဇဉ် ကိုရင် ရဟန်း သောတာပန် သကဒါဂါမ် အနာဂါမ် ရဟန္တာ ဧတဒဂ် ဘုရား
Traditions ထေရဝါဒ မဟာယာန တန္တရ တိဘက်ဗုဒ္ဓဘာသာ
နိုင်ငံအလိုက် ဗုဒ္ဓဘာသာ ကမ္ဘောဒီးယား ကိုရီးယား ဂျပန် တရုတ် တိဗက် ထိုင်း ထိုင်ဝမ် ဗီယက်နမ် ဘူတန် မြန်မာ မွန်ဂိုးလီးယား ရုရှား လာအို သီရိလင်္ကာ အိန္ဒိယ
ရှု ပြော ပြင်

အနိစ္စာနုပဿနာ ဟူသော စကားလုံးသည် "အနိစ္စ" (မမြဲခြင်း၊ အမြဲမရှိခြင်း) နှင့် "အနုပဿနာ" (အဖန်ဖန် အထပ်ထပ် ရှုခြင်း၊ ရှုမှတ်သောဉာဏ်) ဟူသော ပုဒ်နှစ်ခုကို ပေါင်းစပ်ထားခြင်း ဖြစ်သည်။ ဤအနုပဿနာသည် အဓိပ္ပာယ် အမျိုးမျိုး သက်ရောက်သည်-

(က) မမြဲသော တေဘူမကသင်္ခါရတရားတို့ကို အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊ ရှုသောဉာဏ်။
(ခ) "မမြဲ" ဟု (အနိစ္စဟု) အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊ ရှုသောဉာဏ်။

• မမြဲဟု အဖန်ဖန် ရှုသောကြောင့် အနိစ္စာနုပဿနာ မည်၏။
• မမြဲသော သုံးဘုံ၌ဖြစ်သော တရားတို့၏ မမြဲသောသဘောကို ယူ၍ ဖြစ်သော ဝိပဿနာဉာဏ်၏ အမည် ဖြစ်သည်။
• ဤသည် မဟာဝိပဿနာ (၁၈) ပါးတွင် တစ်ပါးအပါအဝင် ဖြစ်သည်။
• ခန္ဓာငါးပါးတို့၏ ကုန်ခြင်း၊ ပျက်စီးခြင်းကို မြင်သောဉာဏ် ဖြစ်သည်။
• ထိုမမြဲခြင်း လက္ခဏာကို အာရုံပြု၍ ဖြစ်သော ဝိပဿနာဉာဏ် ဖြစ်သည်။^[၁]

(၁) အနိစ္စ - မမြဲသောတရားများ:

• အတိတ်၊ အနာဂတ်၊ ပစ္စုပ္ပန်၊ အဇ္ဈတ္တ၊ ဗဟိဒ္ဓ၊ ကြမ်းသော၊ သိမ်မွေ့သော၊ ယုတ်သော၊ မြတ်သော၊ ဝေးသော၊ နီးသော ဟူသော (၁၁) မျိုးသော အခြင်းအရာအားဖြင့် တည်သော ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ ငါးပါးသည် "အနိစ္စ" မည်၏။
• အကြောင်းမှာ: ၎င်းခန္ဓာငါးပါးတို့၌ ဖြစ်ခြင်း (ဥပ္ပါဒ)၊ ပျက်ခြင်း (ဝယ)၊ ဖြစ်ခြင်းမှ ပျက်ခြင်းသို့ ယိုင်လဲနေသော အခြားအဖြစ် (အညထတ္တ) ဟူသော ဌီသဘောသုံးမျိုး ထင်ရှားရှိသောကြောင့် ဖြစ်သည်။ ^[၂]
• ဥပ္ပါဒ (ဖြစ်ခြင်း): ရှေးက မရှိသေးဘဲ အကြောင်းတရားတို့ကြောင့် ယခုမှ အသစ်ဖြစ်ပေါ်လာခြင်း၊ ပရမတ်အထည်ကိုယ် သရုပ်သဘောကို ရခြင်း။
• ဝယ (ပျက်ခြင်း): ဖြစ်ပြီးသော သင်္ခတတရားတို့၏ ခဏချင်းချုပ်ခြင်း၊ ပရမတ်သရုပ် အထည်ကိုယ် ပျက်စီးခြင်း။
• အညထတ္တ (အခြားအဖြစ်): ပရမတ်တရားတို့၏ ဖြစ်စမှတစ်ပါး ပျက်ခြင်းသို့ ရှေးရှုနေသော အခြင်းအရာထူးဖြင့် ဖြစ်ခြင်း။ ဤသည်မှာ သင်္ခတပရမတ်တရားတို့၏ ဇရာ (အိုခြင်း) သဘော၊ ခဏိကဇရာ ဖြစ်သည်။

(၂) အနိစ္စတာ- မမြဲမှုသဘော၊ မမြဲခြင်းတရား:

• ထိုခန္ဓာငါးပါးတို့၏ (က) ဖြစ်ခြင်း၊ (ခ) ပျက်ခြင်း၊ (ဂ) ဖြစ်စမှတစ်ပါး ပျက်ခြင်း (ဘင်) ဘက်သို့ ရှေးရှုနေသော အခိုက်အတန့်တည်းဟူသော အခြင်းအရာထူးသည် အနိစ္စတာ မည်၏။
• တစ်နည်းအားဖြင့် "ဟုတွာ အဘာဝေါ" – ဖြစ်ပြီးနောက် မရှိတော့ခြင်းသည် အနိစ္စတာ မည်၏။ ဆိုလိုသည်မှာ ရှေးကမရှိ၊ ယခုမှဖြစ်တည်၍ ခဏချင်း ပျက်ခြင်း၊ ဖြစ်တိုင်းသော အခြင်းအရာအတိုင်း မတည်ဘဲ ခဏဘင်ဖြင့် ပျက်ခြင်းသည် အနိစ္စတာ မည်သည်။
• မဟာဋီကာ ရှင်းလင်းချက်: "ဟုတွာ အဘာဝေါ" ဟူရာ၌ "ဟုတွာ (ဖြစ်ပြီးနောက်)" ဟူသော စကားရပ်ဖြင့် မဖြစ်မီ ရှေးအဖို့က မရှိသေးခြင်း (ပါဂဘာဝ) ကို ညွှန်ပြပြီး၊ "အဘာဝေါ (မရှိခြင်း)" ဟူသော စကားရပ်ဖြင့် ဖြစ်ပြီးနောက် ပျက်၍ မရှိခြင်း (ဝိဒ္ဓံသာဘာဝ/ဝိနာသာဘာဝ) ကို ပြသည်။ ဤသည်မှာ ရုပ်နာမ်တို့သည် မရှိသေးသော အဖြစ်မှ ဖြစ်ပေါ်လာပြီး၊ ပျက်၍ မရှိခြင်းသို့ပင် ပြန်ရောက်သွားသည်ဟူသော အနက်ကို ပြသဖြင့် အနိစ္စလက္ခဏာကို အလွန်ထင်ရှားစေသည်။

(၃) အနိစ္စာနုပဿနာ - မမြဲခြင်းကို အဖန်ဖန်ရှုသောဉာဏ်:

• ဥပါဒါနက္ခန္ဓာငါးပါးတို့ကို ၎င်းတို့၏ ဖြစ်မှု၊ ပျက်မှု၊ အထူးသဖြင့် အပျက်သက်သက်ကို အာရုံပြု၍ "အနိစ္စ" ဟု အဖန်ဖန် အထပ်ထပ် ရှုပွားသုံးသပ်နေသော ဝိပဿနာဉာဏ်သည် အနိစ္စာနုပဿနာ မည်၏။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၂၈၁။)

(၄) အနိစ္စာနုပဿီ - မမြဲခြင်းကို အဖန်ဖန်ရှုသောပုဂ္ဂိုလ်:

• ထို အနိစ္စာနုပဿနာဉာဏ်နှင့် ပြည့်စုံသော ယောဂါဝစရပုဂ္ဂိုလ်သည် အနိစ္စာနုပဿီပုဂ္ဂိုလ် မည်၏။ ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည် ဝင်သက်ထွက်သက်ကို ဖြစ်စေသော်လည်း "အနိစ္စ" ဟု တရွေ့ရွေ့ ရှုလျက် ကျင့်သည်ဟု ဆိုလိုသည်။

အနိစ္စာနုပဿနာသည် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်၌ ဖော်ပြထားသော မဟာဝိပဿနာ (၁၈) မျိုးတွင် ပထမဆုံး အနုပဿနာ ဖြစ်သည်။

၎င်း၏ လုပ်ငန်းဆောင်တာ: "အနိစ္စာနုပဿနာကို ပွားစေသော ယောဂီသည် နိစ္စဟု အမှတ်မှားသော နိစ္စသညာကို ပယ်ခွာ၏။" သင်္ခါရတရားတို့အပေါ်၌ မြဲ၏ဟူသော အစွဲအမြင်ကို ပယ်ဖျောက်ပေးသည်။

• ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ် နှင့် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်တို့၌ "ယာ စ အနိစ္စာနုပဿနာ ယာ စ အနိမိတ္တာနုပဿနာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ ဧကတ္ထာ၊ ဗျဉ္ဇနမေဝ နာနံ။" ဟု လာရှိရာ၊ အနိစ္စာနုပဿနာ နှင့် အနိမိတ္တာနုပဿနာ (အမှတ်နိမိတ်ကင်းသည်ဟု ရှုခြင်း) တို့သည် အနက်အဓိပ္ပာယ်အားဖြင့် တစ်ခုတည်းဖြစ်ပြီး၊ အမည်ပညတ်သာ ကွဲပြားသည်ဟု ဆိုလိုသည်။

"နိမိတ္တ" (အမှတ်အသား၊ သဏ္ဌာန်) နှင့် အနိမိတ္တာနုပဿနာ (ထို့ကြောင့် အနိစ္စာနုပဿနာ) က မည်သို့ ကျော်လွှားပုံ:

• "နိမိတ္တ" ဆိုသည်မှာ ပရမတ်တရားတို့ကို အရှိအတိုင်း မမြင်သေးသောအခါ၊ သတ္တဝါ၊ ပုဂ္ဂိုလ်၊ အတုံးအခဲ၊ အစဉ်အတန်း (သန္တတိဃန)၊ အစုအဝေး (သမူဟဃန)၊ လုပ်ငန်းဆောင်တာ (ကိစ္စဃန) စသည်ဖြင့် ထင်လာသော အမှတ်အသား သဏ္ဌာန် ပညတ်များကို ဆိုလိုသည်။ ဤအမြင်များသည် တရားတို့၏ မမြဲသော သဘောကို ဖုံးကွယ်ထားသည်။
• စစ်မှန်သော ဝိပဿနာ (အနိမိတ္တ/အနိစ္စ ကို မြင်သော ဝိပဿနာ): ဤ ပညတ်အမြင်၊ အတုံးအခဲအမြင် (ဃန) တို့ကို ဉာဏ်ဖြင့် ဖြိုခွဲဖျက်ဆီး၍၊ ၎င်းတို့၏ အောက်ခံဖြစ်သော ပရမတ်တရားစစ်စစ် (ဥပမာ - ပထဝီ၊ အာပေါ စသော ရုပ်ပရမတ်၊ စိတ်၊ စေတသိက် စသော နာမ်ပရမတ်) တို့၏ ခဏချင်း ဖြစ်ပေါ်ပြီး ခဏချင်း ချုပ်ပျက်နေသော သဘောကို မြင်အောင် ရှုခြင်းဖြစ်သည်။
• ရုပ်ကလာပ်၊ နာမ်ကလာပ်များကိုပင် အတုံးအခဲအဖြစ် ရှုနေသေးလျှင်၊ ၎င်းတို့ကို ပရမတ်ဓာတ်သား တစ်လုံးချင်းစီအထိ ဉာဏ်ဖြင့် မပိုင်းခြားနိုင်သေးလျှင် "နိမိတ္တ" ကိုသာ ရှုနေသေးသည် မည်၏။ ထိုသို့ရှုခြင်းသည် အနိမိတ္တာနုပဿနာ၊ ထို့ကြောင့် အနိစ္စာနုပဿနာ အစစ် မမည်သေး။
• စစ်မှန်သော အနိစ္စာနုပဿနာသည် ပရမတ်တရား တစ်လုံးချင်းစီ၏ ဥပါဒ်၊ ဌီ၊ ဘင် သုံးပါးကို (အထူးသဖြင့် ဥပါဒ်စွန်း၊ ဘင်စွန်းကို) ဉာဏ်ဖြင့် ပိုင်းခြားမြင်၍၊ ထိုသို့ ဖြစ်ပျက်နေခြင်းကြောင့် မမြဲဟု ရှုမြင်ခြင်း ဖြစ်သည်။

အနိစ္စာနုပဿနာသည် ဝိပဿနာ ဘာဝနာ၏ အခြေခံအကျဆုံးနှင့် အရေးအကြီးဆုံး ရှုမှတ်မှုတစ်ခု ဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် အကြောင်းတရားတို့ကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော ခန္ဓာငါးပါး အစရှိသည့် သင်္ခါရတရားအားလုံးတို့၏ အဆက်မပြတ် ဖြစ်ပေါ်ခြင်းနှင့် ချုပ်ပျက်ခြင်း (အထူးသဖြင့် ချုပ်ပျက်ခြင်း) ကို ပရမတ်သို့ ဆိုက်အောင် ဉာဏ်ဖြင့် အဖန်ဖန် ရှုပွားသုံးသပ်ခြင်း ဖြစ်သည်။ ဤသို့ ရှုမြင်ခြင်းဖြင့် "မြဲ၏" ဟူသော မှားယွင်းသည့် အမှတ်သညာ (နိစ္စသညာ) ကို ပယ်ခွာနိုင်ပြီး၊ လောက၏ အရှိတရားကို ထိုးထွင်းသိမြင်ကာ နိဗ္ဗာန်သို့ မျက်မှောက်ပြုရန် လမ်းစကို ဖွင့်ပေးသော ကျင့်စဉ် ဖြစ်ပါသည်။ ဤအနုပဿနာသည် အမှတ်နိမိတ် သဏ္ဌာန်တို့မှ ကင်းလွတ်သော ပရမတ်တရားတို့၏ မမြဲသော သဘောကို ရှုသောကြောင့် အနိမိတ္တာနုပဿနာနှင့် အနက်အားဖြင့် တူညီလေသည်။ ^[၃]

• အနိစ္စာနုပဿီ