ਐਵਰੈਸਟ ਪਹਾੜ

ਮਾਊਂਟ ਐਵਰੈਸਟ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Mount Everest) ਸਮੁੰਦਰ ਤਲ ਤੋਂ ਧਰਤੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਪਹਾੜ ਹੈ, ਜੋ ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੀ ਮਹਾਲੰਗੂਰ ਹਿਮਾਲ ਉਪ-ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਅਧਿਕਾਰਤ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨੇਪਾਲ ਵਿੱਚ ਸਾਗਰਮਾਥਾ ਜਾਂ ਤਿੱਬਤ ਵਿੱਚ ਕੋਮੋਲਾਂਗਮਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਉਚਾਈ (ਬਰਫ਼ ਦੀ ਉਚਾਈ) 8,848 ਮੀਟਰ (29,031 ਫੁੱਟ 8+1⁄2 ਇੰਚ) ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ 2020 ਵਿੱਚ ਚੀਨੀ ਅਤੇ ਨੇਪਾਲੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।^[1] ਇਹ ਨੇਪਾਲ ਵਿੱਚ ਤਿੱਬਤ (ਚੀਨ) ਨਾਲ਼ ਲੱਗਦੀ ਹੱਦ ’ਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੀ ਪਰਬਤ ਲੜੀ ਹਿਮਾਲਿਆ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ।^[2][3]

ਮਾਊਂਟ ਐਵਰੈਸਟ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਰਬਤਾਰੋਹੀਆਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਤਜਰਬੇਕਾਰ ਪਰਬਤਾਰੋਹੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਚੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਦੋ ਮੁੱਖ ਰਸਤੇ ਹਨ, ਇੱਕ ਨੇਪਾਲ ਵਿੱਚ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬ ਤੋਂ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ (ਜਿਸਨੂੰ ਮਿਆਰੀ ਰਸਤਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਤਿੱਬਤ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਤੋਂ। ਮਿਆਰੀ ਰਸਤੇ 'ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤਕਨੀਕੀ ਚੜ੍ਹਾਈ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਪੇਸ਼ ਨਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਐਵਰੈਸਟ ਉਚਾਈ ਬਿਮਾਰੀ, ਮੌਸਮ ਅਤੇ ਹਵਾ ਵਰਗੇ ਖ਼ਤਰਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਬਰਫ਼ਬਾਰੀ ਅਤੇ ਖੁੰਬੂ ਆਈਸਫਾਲ ਦੇ ਖ਼ਤਰਿਆਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮਈ 2024 ਤੱਕ, ਐਵਰੈਸਟ 'ਤੇ 340 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। 200 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲਾਸ਼ਾਂ ਪਹਾੜ 'ਤੇ ਹਨ ਅਤੇ ਖਤਰਨਾਕ ਸਥਿਤੀਆਂ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਹਟਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।^[4][5]

ਪਰਬਤਾਰੋਹੀ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਾਊਂਟ ਐਵਰੈਸਟ ਦੀ ਉਚਾਈ ਦੇ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ 'ਤੇ ਹੀ ਚੜ੍ਹਦੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਪਹਾੜ ਦੀ ਪੂਰੀ ਉਚਾਈ ਜੀਓਇਡ ਤੋਂ ਮਾਪੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਪੱਧਰ ਦੇ ਲਗਭਗ ਹੈ। ਮਾਊਂਟ ਐਵਰੈਸਟ ਦੀ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜੇ ਦਾ ਸਮੁੰਦਰ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਖਾੜੀ ਹੈ, ਜੋ ਲਗਭਗ 700 ਕਿਲੋਮੀਟਰ (430 ਮੀਲ) ਦੂਰ ਹੈ। ਮਾਊਂਟ ਐਵਰੈਸਟ ਦੀ ਪੂਰੀ ਉਚਾਈ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਲਈ, ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਇਸ ਤੱਟਰੇਖਾ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਨੀ ਪਵੇਗੀ, ਇਹ ਇੱਕ ਕਾਰਨਾਮਾ ਟਿਮ ਮੈਕਕਾਰਟਨੀ-ਸਨੈਪ ਦੀ ਟੀਮ ਦੁਆਰਾ 1990 ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਰਬਤਾਰੋਹੀ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ 5,000 ਮੀਟਰ (16,404 ਫੁੱਟ) ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਬੇਸ ਕੈਂਪਾਂ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਚੜ੍ਹਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਕੈਂਪਾਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਤੋਂ ਚੜ੍ਹਾਈ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਤਿੱਬਤੀ ਪਾਸੇ, ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪਰਬਤਾਰੋਹੀ ਸਿੱਧੇ ਉੱਤਰੀ ਬੇਸ ਕੈਂਪ ਵੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਨੇਪਾਲੀ ਪਾਸੇ, ਪਰਬਤਾਰੋਹੀ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਾਠਮੰਡੂ, ਫਿਰ ਲੁਕਲਾ, ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਬੇਸ ਕੈਂਪ ਤੱਕ ਟ੍ਰੈਕ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਲੁਕਲਾ ਤੋਂ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹਾਈ ਲਗਭਗ 6,000 ਮੀਟਰ (19,685 ਫੁੱਟ) ਉਚਾਈ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰਦੀ ਹੈ।

ਐਵਰੈਸਟ ਦੀ ਚੋਟੀ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਪਹਿਲੀਆਂ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪਰਬਤਾਰੋਹੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਕਿਉਂਕਿ ਨੇਪਾਲ ਨੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਵਿਦੇਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨੇ ਤਿੱਬਤੀ ਪਾਸੇ ਤੋਂ ਉੱਤਰੀ ਰਿਜ ਰੂਟ 'ਤੇ ਕਈ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਕੀਤੀਆਂ। 1921 ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਪਹਿਲੀ ਖੋਜ ਮੁਹਿੰਮ ਉੱਤਰੀ ਕੋਲ 'ਤੇ 7,000 ਮੀਟਰ (22,970 ਫੁੱਟ) ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, 1922 ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਨੇ ਉੱਤਰੀ ਰਿਜ ਰੂਟ ਨੂੰ 8,320 ਮੀਟਰ (27,300 ਫੁੱਟ) ਤੱਕ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਕੋਈ ਮਨੁੱਖ 8,000 ਮੀਟਰ (26,247 ਫੁੱਟ) ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਚੜ੍ਹਿਆ ਸੀ। 1924 ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਐਵਰੈਸਟ 'ਤੇ ਅੱਜ ਤੱਕ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਰਹੱਸਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੋਇਆ: ਜਾਰਜ ਮੈਲੋਰੀ ਅਤੇ ਐਂਡਰਿਊ ਇਰਵਿਨ ਨੇ 8 ਜੂਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਆਖਰੀ ਸਿਖਰ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰ ਕਦੇ ਵਾਪਸ ਨਹੀਂ ਆਏ, ਇਸ ਬਹਿਸ ਨੂੰ ਛੇੜ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਕੀ ਉਹ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਣ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੇ ਸਨ। ਤੇਨਜ਼ਿੰਗ ਨੋਰਗੇ ਅਤੇ ਐਡਮੰਡ ਹਿਲੇਰੀ ਨੇ 1953 ਵਿੱਚ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਰਿਜ ਰੂਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਐਵਰੈਸਟ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਚੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। ਨੋਰਗੇ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ 1952 ਦੀ ਸਵਿਸ ਮੁਹਿੰਮ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ 8,595 ਮੀਟਰ (28,199 ਫੁੱਟ) ਦੀ ਉਚਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਵਾਂਗ ਫੂਜ਼ੌ, ਗੋਂਪੋ ਅਤੇ ਕਿਊ ਯਿਨਹੂਆ ਦੀ ਚੀਨੀ ਪਰਬਤਾਰੋਹੀ ਟੀਮ ਨੇ 25 ਮਈ 1960 ਨੂੰ ਉੱਤਰੀ ਰਿਜ ਤੋਂ ਚੋਟੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤੀ।^[6]

1865 ਤੱਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਇਸਨੂੰ Peak XV ਆਖਦੇ ਸਨ ਜਦੋਂ ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਇੱਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਫ਼ਸਰ ਸਰ ਜਾਰਜ ਐਵਰੈਸਟ ਦੇ ਨਾਮ ’ਤੇ ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ ਮਾਊਂਟ ਐਵਰੈਸਟ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ^[7] ਜੋ 1830 ਤੋਂ 1843 ਤੱਕ ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਫ਼ਸਰ ਰਿਹਾ। 29 ਮਈ, 1953 – ਸ਼ੇਰਪਾ ਤੇਨਜ਼ਿੰਗ ਨੋਰਗੇ ਅਤੇ ਐਡਮੰਡ ਹਿਲਰੀ ਨੇ ਹਿਮਾਲਾ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੀ ਚੋਟੀ ਮਾਊਂਟ ਐਵਰੈਸਟ ਸਰ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਦੋਵੇਂ ਪਹਿਲੇ ਸ਼ਖ਼ਸ ਸਨ, ਜੋ ਉਸ ਚੋਟੀ ‘ਤੇ ਪੁੱਜੇ ਸਨ।