ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ

ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ (ਜੁਲਾਈ 1839–29 ਦਸੰਬਰ 1903) ਰਾਧਾ ਸੁਆਮੀ ਸਤਿਸੰਗ ਬਿਆਸ ਦੇ ਬਾਨੀ ਤੇ ਪਹਿਲੇ ਸੰਤ ਸਤਿਗੁਰੂ ਸਨ। ਆਪ ਜੀ ਨੂੰ ਸੇਠ ਸ਼ਿਵ ਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਤੋਂ ਸੰਨ 1856 ਈ. ਵਿੱਚ ਨਾਮਦਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੋਈ ਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਬਣੇ। ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਸਤਾਰਾਂ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਸਿਪਾਹੀ (ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ) ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ ਅਤੇ ਹਵਾਲਦਾਰ (ਸਰਜੈਂਟ) ਦਾ ਦਰਜਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਸੇਵਾਮੁਕਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪ ਬਿਆਸ (ਅਵਿਭਾਜਿਤ ਪੰਜਾਬ , ਹੁਣ ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ) ਦੇ ਬਾਹਰ ਇੱਕ ਉਜਾਡ਼ ਅਤੇ ਅਲੱਗ - ਥਲੱਗ ਜਗ੍ਹਾ ਵਿੱਚ ਵਸ ਗਏ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਹਜ਼ੂਰ ਸੁਆਮੀ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਪ੍ਰਸਾਰ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਸਥਾਨ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਬਸਤੀ ਬਣ ਗਿਆ ਜਿਸ ਨੂੰ " ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ " (ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਦਾ ਕੈਂਪ) ਕਿਹਾ ਜਾਣ ਲੱਗਾ ਅਤੇ ਜੋ ਹੁਣ ਰਾਧਾ ਸ਼ਾਮੀ ਸਤਿਸੰਗ ਬਿਆਸ ਸੰਪਰਦਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵ ਕੇਂਦਰ ਹੈ।

ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ 1903 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਸਮਾਉਣ ਤੱਕ ਰਾਧਾ ਸੁਆਮੀ ਸਤਿਸੰਗ ਬਿਆਸ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਗੁਰੂ ਅਤੇ ਮੁਖੀ ਰਹੇ। ਆਪਣੇ ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਸਮਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਹਾਰਾਜ ਸਾਵਣ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ।

ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦਾ ਜਨਮ ਜੁਲਾਈ 1839 ਵਿੱਚ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਬਟਾਲਾ ਨੇੜ੍ਹੇ ਪਿੰਡ ਘੁਮਾਣ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਆਪ ਜੀ ਦੇ ਮਾਤਾ - ਪਿਤਾ ਸਰਦਾਰ ਜੋਧ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਕਿਸਾਨ ਸਨ, ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਦਇਆ ਕੌਰ ਜੀ ਸਨ। ਆਪ ਜੀ ਦੇ ਮਾਤਾ, ਬੀਬੀ ਦਇਆ ਕੌਰ ਜੀ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤੀ ਸੰਤ ਨਾਮਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਭਗਤ ਸਨ ਅਤੇ ਚਾਰ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਵੀ ਭਗਤ ਨਾਮਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਘੁਮਾਣ ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਜਾਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।^[1]

ਪੰਜ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਿੱਖਿਆ ਵੇਦਾਂਤ ਦੇ ਰਿਸ਼ੀ ਬਾਬਾ ਖੇਮਾ ਦਾਸ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ - ਅੰਦਰ ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਚੰਗੇ ਪਾਠਕ ਬਣ ਗਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਵੀ ਪਡ਼੍ਹਿਆ।

12 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਆਪ ਜੀ ਨੂੰ ਸਮਝ ਆਇਆ ਕਿ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਵਰਣਿਤ ਇੱਕ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਲੱਭਣ ਦੇ ਸਾਧਨ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਾਣਾਯਾਮਾਂ (ਊਰਜਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਹਠ ਯੋਗ (ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ - ਸਰੀਰਕ ਵਿਕਾਸ) ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ ਅਤੇ ਰਸਮਾਂ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਫ਼ਿਰ ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਇਸ ਸਿੱਟੇ ' ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪੂਰਾ ਗੁਰੂ ਲੱਭਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਜੋ ਅਨਹਦ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਭੇਦ ਸਮਝਾਵੇ।

ਆਪ ਜੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ' ਤੇ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਗੁਰੂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਜੋ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਪੰਚ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰ ਸਕੇ। ਅਜਿਹੀ ਹੀ ਇੱਕ ਤੁੱਕ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਹੈਃ

ਘਰਿ ਮਹਿ ਘਰਿ ਦਿਖਾਏ ਦੇਇ, ਸੋ ਸਤਗੁਰ ਪੁਰਖ ਸੁਜਾਨ।।

ਪੰਚ ਸਬਦ ਧੁਨਿਕਾਰ ਧੁਨ ਤਹ ਬਾਜੇ ਸਬਦੁ ਨੀਸਾਣ।।

ਜੋ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਿਵਾਸ ਅਸਥਾਨ ਨੂੰ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਮਨ ਦੇ ਧਾਮ ਅੰਦਰ ਵਿਖਾਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਕੇਵਲ ਉਹ ਹੀ ਸਰੱਬ-ਸ਼ਕਤੀਵਾਨ ਅਤੇ ਸਰਵਗ ਸੱਚਾ ਗੁਰੂ ਹੈ।

ਦਸਮਦੁਆਰ ਅੰਦਰ ਪ੍ਰਭੂ ਪ੍ਰਗਟ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਪੰਜ ਸੰਗੀਤਕ ਸਾਜ਼ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਸਹਿਤ, ਬੈਕੁੰਠੀ ਕੀਰਤਨ ਗੂੰਜਦਾ ਹੈ।

15 - 17 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ , ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਇੱਕ ਪੂਰੇ ਗੁਰੂ ਦੀ ਲੰਮੀ ਭਾਲ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਔਖੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ , ਆਪ ਨੇ 14 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਪੰਚ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਗੁਰੂ ਲੱਭਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਸੰਨ 1856 ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਆਗਰਾ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਹਜ਼ੂਰ ਸੁਆਮੀ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮਾਪਤ ਹੋਈ , ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸੁਰਤ ਸ਼ਬਦ ਯੋਗ ਨਾਮਕ ਪੰਜ ਧੁਨੀਆਂ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਦਾ ਭੇਦ ਸਮਝਾਇਆ ਭਾਵ ਕਿ ਨਾਮਦਾਨ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ।

ਨਾਮਦਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਇੱਕ ਤਿਆਗੀ ਸਾਧੂ ਬਣਨ ਵੱਲ ਪੂਰਾ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ , ਆਪ ਜੀ ਦੇ ਗੁਰੂ ਨੇ ਆਪ ਜੀ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸੰਤ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਾਧੂਆਂ ਵਾਂਗ ਭੀਖ ਨਹੀਂ ਮੰਗਦੇ , ਬਲਕਿ ਆਪਣੀ ਹੱਕ - ਹਲਾਲ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦਾ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਖੇਤੀ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਅਨੁਸਾਰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਕੋਈ ਝੁਕਾਅ ਨਹੀਂ ਸੀ । ਇਸ ਲਈ ਸੇਠ ਸ਼ਿਵ ਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ, ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਨਾਬਾਲਗ ਸਨ, ਨੂੰ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ ਭਰਤੀ ਹੋਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ।

ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ 7 ਜੂਨ 1889 ਨੂੰ ਫੌਜ ਤੋਂ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋਏ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਜੱਦੀ ਪਿੰਡ ਘੁਮਾਣ ਵਾਪਸ ਆ ਗਏ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਪ ਜੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਬਿਆਸ ਨਦੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਬੱਲ ਸਰਾਏ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਨਿਵਾਸ ਲਈ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਝੌਂਪੜੀ ਬਣਾਈ। ਇਹ ਸਥਾਨ ਹੁਣ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ ਜੋ ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਅਕਤੂਬਰ 1877 ਵਿੱਚ, ਸੇਠ ਸ਼ਿਵ ਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਹਦਾਇਤ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਹ ਹੁਣ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਾਮਦਾਨ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ (ਪੰਜ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਭੇਦ) ਭਾਵ ਸੁਰਤ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਭੇਦ ਦੱਸ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਮਰ੍ਹੀ ਪਹਾੜ (ਜੋ ਹੁਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਹੈ) ਦੇ ਦੌਰੇ 'ਤੇ ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਇੱਕ ਫੌਜੀ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਸਾਵਣ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਨਾਮਦਾਨ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਪ ਜੀ ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਬਣੇ। ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਆਪਣੀ ਬਾਕੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਆਪਣੇ "ਡੇਰੇ" ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਸੰਗਤ ਅਤੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਈ। ਆਪ ਨੇ 29 ਦਸੰਬਰ 1903 ਨੂੰ ਦੇਹ ਦਾ ਚੋਲ਼ਾ ਤਿਆਗ ਦਿੱਤਾ।

ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗੁਰੂ ਦੀਆਂ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਾਮ ਜਾਂ ਅੰਦਰੂਨੀ ਧੁਨੀ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਵਿੱਚ ਨਿਪੁੰਨ ਇੱਕ ਜੀਵਤ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਕ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਬਾਰੇ ਸਿਖਾਇਆ। ਆਪਣੀ ਜਵਾਨੀ ਦੌਰਾਨ ਕਈ ਵੱਖ - ਵੱਖ ਸਾਧਨਾਵਾਂ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ , ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਸੁਰਤ ਸ਼ਬਦ ਯੋਗ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਵੱਖ ਵੱਖ ਯੋਗਿਕ ਵਿਧੀਆਂ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਅਤੇ ਕਮੀਆਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਏ - ਅਭਿਆਸ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਤੋਂ ਸਿੱਖਿਆ ਸੀ।

ਆਪ ਜੀ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਕੁਝ ਅੰਸ਼ਃ

ਦੁੱਖ ਅਤੇ ਮੁਸੀਬਤ ਭੇਸ ਵਿੱਚ ਬਰਕਤਾਂ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਜੇ ਸਾਡਾ ਲਾਭ ਦਰਦ ਵਿੱਚ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਦਰਦ ਭੇਜਦਾ ਹੈ ਜੇ ਸਾਡਾ ਲਾਭ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਖੁਸ਼ੀ ਭੇਜਦਾ ਹੈ। ਅਨੰਦ ਅਤੇ ਦਰਦ ਸਾਡੀ ਤਾਕਤ ਦੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਹਨ ਅਤੇ ਜੇ ਕੋਈ ਭਟਕਦਾ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਸਰਬਸ਼ਕਤੀਮਾਨ ਅਜਿਹੀਆਂ ਰੂਹਾਂ ਨੂੰ ਨਾਮ (ਜਾਂ ਸ਼ਬਦ) ਨਾਲ ਅਸੀਸ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

ਗੁਰੂ ਦੇ ਕਹੇ ਅਨੁਸਾਰ ਜੀਵਨ ਜੀਓ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਦੁਨਿਆਵੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਜਾਰੀ ਰੱਖੋ। ਇੱਕ ਪੂਰੇ

ਪੂਰੇ ਗੁਰੂ ਦਾ ਮਿਲਣਾ ਮਨੁੱਖੀ ਜਨਮ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਹੈਃ ਇਹ ਜੀਵਨ ਦਾ ਫਲ ਹੈ।

ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਸਿਮਰਨ ਅਤੇ ਭਜਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਪੋਸ਼ਣ ਹਨ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦ ਨਾਲ ਮਿਲਣਾ ਇਸ ਦਾ ਪੱਕਣਾ ਅਤੇ ਡਿੱਗਣਾ ਹੈ।

ਗੁਰਮੁਖਾਂ ਕੋਲ ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਹੈ , ਉਹ ਸਭ ਭਜਨ ਹੈ।

ਹਰ ਸਮੇਂ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੇ ਭਾਣੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਸਰੀਰ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਸੁਪਨਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਸਰੀਰ ਝੂਠਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਸਭ ਕੁਝ ਝੂਠਾ ਹੈ। ਨਾਮ ਧੁਨ ਸੱਚਾ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਜੁੜੋ।

ਆਪ ਜੀ ਨੇ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ:

• ਪਰਮਾਰਥੀ ਪੱਤਰ ਭਾਗ 1

1. ↑ Note: The Punjabi tradition of Namdev is quite distinct from the Marathi.