ਤਿਲਕ ਕਾਮੋਦ

ਤਿਲਕ ਕਾਮੋਦ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਧੁਰ ਤੇ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਰਾਗ ਹੈ।

ਰਾਗ ਤਿਲਕ ਕਾਮੋਦ ਬਾਰੇ ਵਿਸਤਾਰ 'ਚ ਜਾਣਕਾਰੀ:-

• ਰਾਗ ਤਿਲਕ ਕਾਮੋਦ ਦੀ ਜਾਤੀ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਮਤ ਭੇਦ ਹਨ ਕੁੱਝ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਗੰਧਾਰ ਤੇ ਧੈਵਤ ਦੋ ਸੁਰ ਵਰਜਤ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਜਾਤੀ ਔਡਵ-ਸੰਪੂਰਣ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਕੁੱਝ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਇਸ ਦੀ ਜਾਤੀ ਔਡਵ-ਸ਼ਾਡਵ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਚਲਣ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸ਼ਾਡਵ-ਸੰਪੂਰਣ ਹੈ।
• ਰਾਗ ਤਿਲਕ ਕਾਮੋਦ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਸੁਰ ਸ਼ੁੱਧ ਲਗਦੇ ਹਨ ਪਰ ਕਈ ਵਾਰ ਕੁੱਝ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਕੋਮਲ ਨੀ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ।
• ਇਸ ਰਾਗ ਦੀ ਚਾਲ ਵਕ੍ਰ (ਟੇਢੀ) ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
• ਇਸ ਰਾਗ ਦੇ ਅਵਰੋਹ 'ਚ ਤਾਰ ਸਪ੍ਤਕ ਦੇ ਸੰ ਤੋਂ ਪੰ ਸੁਰ ਤੱਕ ਆਓਣਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਧੁਰ ਅਸਰ ਛਡਦਾ ਹੈ।
• ਇਹ ਰਾਗ ਇਕ ਚੰਚਲ ਅਤੇ ਰੋਮਾੰਟਿਕ ਸੁਭਾ ਦਾ ਰਾਗ ਹੈ।
• ਰਾਗ ਦਾ ਨਾਮ ਤਿਲਕ ਕਾਮੋਦ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਸ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਕਾਮੋਦ ਰਾਗ ਦੀ ਕੋਈ ਝਲਕ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ ਪਰ ਇਸਦੇ ਸੁਰ ਰਾਗ ਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਮਿਲਦੇ ਜੁਲਦੇ ਹਨ ਪਰ ਦੋਨਾਂ ਰਾਗਾਂ 'ਚ ਸੁਰਾਂ ਦਾ ਚਲਣ ਵਖਰਾ ਵਖਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਮਾਹੋਲ ਵੀ ਵਖਰਾ ਵਖਰਾ।
• ਰਾਗ ਤਿਲਕ ਕਾਮੋਦ ਵਿੱਚ ਰੇ ਪ ਅਤੇ ਸੰ ਪੰ ਸੁਰ ਸੰਗਤੀ ਵਾਰ ਵਾਰ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
• ਇਸ ਦਾ ਸੁਭਾ ਸ਼ੋਖ ਤੇ ਚੰਚਲ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਛੋਟਾ ਖਿਆਲ ਅਤੇ ਠੁਮਰੀ ਜਿਆਦਾ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਧ੍ਰੁਪਦ ਵੀ ਇਸ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
• ਇਸ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਮੰਦਰ ਨਿਸ਼ਾਦ ਤੇ ਜਦੋਂ ਠੇਹਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਦੀ ਮਧੁਰਤਾ 'ਚ ਹੋਰ ਵੀ ਇਜ਼ਾਫ਼ਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਠੇਹਿਰਾਵ ਇਸ ਰਾਗ ਦੀ ਪਛਾਣ ਵੀ ਹੈ।
• ਇਸ ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਤਰਾਨਾ,ਹੋਰੀ,ਗੀਤ ਅਤੇ ਗਜ਼ਲ ਵੀ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

• ਇਸ ਰਾਗ ਨੂੰ ਬਰਸਾਤ 'ਚ ਵੀ ਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਰਾਗ ਤਿਲਕ ਕਾਮੋਦ 'ਚ ਆਲਾਪ :-

ਸ, ਰੇ--ਗ--ਸ--ਨੀ(ਮੰਦਰ)---ਪ(ਮੰਦਰ)ਨੀ(ਮੰਦਰ)--ਸ,

ਰੇ--ਗ--ਸ--ਰੇ ਪ ਮ ਗ-----ਸ --ਰੇ --ਗ, ਸ--ਨੀ(ਮੰਦਰ)

ਪ(ਮੰਦਰ)--ਨੀ(ਮੰਦਰ)--ਸ ਰੇ ਗ,ਸ

ਸ, ਰੇ--ਮ--ਪ-,ਧ ਪ ਮ ਗ---- ਸਰੇਗ,ਸ ਨੀ(ਮੰਦਰ),ਸ ਰੇ ਮ ਪ ਸੰ --

ਪੜ੍ਹ --ਮ--ਪ--ਮ--ਗ--ਸ ਰੇ --ਗ--ਸ ਨੀ(ਮੰਦਰ) --ਰੇ-ਮ-ਪ ਧ,ਮਗ --ਸਰੇਗ,ਸਨੀ(ਮੰਦਰ)---ਪ(ਮੰਦਰ)ਨੀ (ਮੰਦਰ)ਸ ਰੇ ਗ---ਸ   ਰਾਗ ਤਿਲਕ ਕਾਮੋਦ 'ਚ ਕੁੱਝ ਫਿਲਮੀ ਗੀਤ-

• [1] Archived 2010-01-02 at the Wayback Machine.
• SRA on Samay and Ragas
• Sarod performance by Arnab Chakrabarty