ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ

ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ (1962 - 6 ਜਨਵਰੀ 1989) ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਅੰਗ ਰੱਖਿਅਕ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ 31 ਅਕਤੂਬਰ 1984 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਸਥਿਤ ਰਿਹਾਇਸ਼ 'ਤੇ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ । ਉਸਦੇ ਹਮਲੇ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਬਲੂ ਸਟਾਰ ਦੇ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਸਨ।^[2]

ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ' ਤੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਫੌਜੀ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਦਾ ਬਦਲਾ ਸੀ।^[3][4][5]

ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਨੇ .38 ਰਿਵਾਲਵਰ ਕੱਢਿਆ ਅਤੇ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਪੇਟ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਗੋਲੀਆਂ ਚਲਾਈਆਂ; ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਉਹ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਡਿੱਗ ਪਈ, ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਟੇਨ ਸਬਮਸ਼ੀਨ ਗਨ ਦੇ ਸਾਰੇ 30 ਗੋਲੀਆਂ ਉਸਦੇ ਪੇਟ ਵਿੱਚ ਚਲਾਈਆਂ (ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਕੁੱਲ 33 ਗੋਲੀਆਂ ਚਲਾਈਆਂ ਗਈਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 30 ਗੋਲੀਆਂ ਉਸਨੂੰ ਲੱਗੀਆਂ)। ਦੋਵਾਂ ਕਾਤਲਾਂ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਹਥਿਆਰ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।^[6]

ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਉੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਹੋਰ ਗਾਰਡਾਂ ਨੇ ਤੁਰੰਤ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ। ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਹਿ-ਸਾਜ਼ਿਸ਼ਕਰਤਾ ਕੇਹਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਲ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਕੇ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ। ਆਪਣੇ ਅਦਾਲਤੀ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ, ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਫਿਰਕੂ ਹਿੰਸਾ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਲਈ ਇੰਦਰਾ ਅਤੇ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਠਹਿਰਾਇਆ। ਫਾਂਸੀ 6 ਜਨਵਰੀ 1989 ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।^[7]

ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰਖੀਆਂ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦਾ,^[8] ਜਿਸਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਤੋਂ ਦੋ ਲੋਕ ਸਭਾ ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤੀਆਂ।^[9] ਲੋਕ ਸਭਾ ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਦ ਦਾ 543 ਮੈਂਬਰੀ ਸਦਨ ਹੈ ਜੋ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚੁਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਕੇਹਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਫਾਂਸੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਫਿਰਕੂ ਹਿੰਸਾ ਹੋਈ, ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਦੁਆਰਾ 14 ਹਿੰਦੂ ਮਾਰੇ ਗਏ।^[10] 2003 ਵਿੱਚ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਗੋਲਡਨ ਟੈਂਪਲ ਕੰਪਲੈਕਸ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਵਿਖੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੇ ਅਸਥਾਨ 'ਤੇ ਇੱਕ ਭੋਗ ਸਮਾਰੋਹ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਕਾਤਲਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।^[11]

2004 ਵਿੱਚ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਫਿਰ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ ਮਨਾਈ ਗਈ, ਜਿੱਥੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਾਤਾ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਪੁਜਾਰੀ ਦੁਆਰਾ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਕੇਹਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀਆਂ ਭੇਟ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ।^[12] 2007 ਵਿੱਚ, ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਤਨੀ ਦੀ ਬਰਸੀ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਨਾਈ ਗਈ। 6 ਜਨਵਰੀ 2008 ਨੂੰ, ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਨੇ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ "ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦ",^[11][13][14] ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ "ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦ" ਦਾ ਲੇਬਲ ਵੀ ਦਿੱਤਾ।

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ-ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀ, ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ, 31 ਅਕਤੂਬਰ 2008 ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਬਰਸੀ ਨੂੰ "ਸ਼ਹਾਦਤ" ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ।^[15] ਹਰ 31 ਅਕਤੂਬਰ ਤੋਂ, ਇਹ ਤਾਰੀਖ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।^[16]

2014 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ "ਕੌਮ ਦੇ ਹੀਰੇ" ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਫਿਲਮ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ।^[17]

ਸਿੰਘ ਦੇ ਪਿਤਾ ਤਰਲੋਕ ਸਿੰਘ ਸਨ।^[12] ਉਸਨੇ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ 2 ਮਈ 1988 ਨੂੰ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ (ਵਿਰਸਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਧੀ) ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਇਆ।^[18] ਉਸਦੀ ਮੰਗੇਤਰ ਨੇ ਉਸਦੀ ਗੈਰਹਾਜ਼ਰੀ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਫੋਟੋ ਆਨੰਦ ਕਾਰਜ ਵਿੱਚ "ਵਿਆਹ" ਕਰਕੇ ਉਸਦੀ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ।^[19][20]

1. ↑ "Sri Akal Takht Sahib honours Bhai Satwant Singh and Bhai Kehar Singh". SinghStation. 6 January 2014. Archived from the original on 10 ਮਈ 2023. Retrieved 17 ਮਈ 2025. Subsequently, the Akal Takht and the SGPC, granted Beant Singh, Satwant Singh and Kehar Singh, the status of "quami shaheed" (martyrs of the community). Their portraits have also been displayed at the Sikh Museum inside the Golden Temple complex. Their relatives have been honoured at Akal Takht at every anniversary of their execution, for the last 24 years.
2. ↑ "1984: Assassination and revenge". BBC News. 31 October 1984. Archived from the original on 15 February 2009. Retrieved 15 December 2017.
3. ↑ "Why Osama resembles Bhindranwale". Rediff. Retrieved 2019-03-22.
4. ↑ "Operation Blue Star: India's first tryst with militant extremism". Dnaindia.com. 5 November 2016. Archived from the original on 3 November 2017. Retrieved 29 October 2017.
5. ↑ Swami, Praveen (16 January 2014). "RAW chief consulted MI6 in build-up to Operation Bluestar". The Hindu. Chennai, India.
6. ↑ Smith, William E. (12 November 1984). "Indira Gandhi: Death in the Garden". Time. Archived from the original on 10 November 2007. Retrieved 19 January 2013.
7. ↑ "Indian prime minister shot dead". BBC.
8. ↑ "SAMRALA INDIA Widow of Mrs. Gandhi's Killer Seeks Seat in Parliament by Richard S Ehrlich". Geocities.com. 26 October 2009. Archived from the original on 26 October 2009. Retrieved 2 August 2017.
9. ↑ "India's New Chief Given A Go-Ahead". The New York Times. 22 December 1989. Retrieved 19 January 2013.
10. ↑ "Sikhs Kill 14 Hindus After Executions in India". The New York Times. Reuters. 8 January 1989. Retrieved 19 January 2013.
11. ↑ ^{11.0 11.1} "The Tribune". Tribuneindia.com. 7 January 2003. Retrieved 13 October 2012.
12. ↑ ^{12.0 12.1} "The Tribune". Tribuneindia.com. Retrieved 19 January 2013.
13. ↑ "Indira Gandhi killers labelled martyrs". The Hindu. Chennai, India. 2008-01-07. Archived from the original on 10 January 2008. Retrieved 13 October 2012.
14. ↑ "Indira assassin 'great martyr': Vedanti". The Indian Express. 7 January 2008. Retrieved 13 October 2012.
15. ↑ "The Tribune". Tribuneindia.com. Retrieved 13 October 2012.
16. ↑ "The Tribune". Tribuneindia.com. Retrieved 17 October 2012.
17. ↑ "The Tribune". Archived from the original on 2019-08-30. Retrieved 2025-05-17.
18. ↑ "Indira Gandhi Killers To Be Hanged Friday - New York Times". The New York Times. 1 December 1988. Retrieved 19 January 2013.
19. ↑ "STLtoday.com". Nl.newsbank.com. 9 June 1988. Archived from the original on 20 ਅਕਤੂਬਰ 2012. Retrieved 19 January 2013.
20. ↑ "Miami Herald: Search Results". nl.newsbank.com. Archived from the original on 3 ਅਗਸਤ 2017. Retrieved 2 August 2017.