Бөтенроссия мөселманнарының өченче җыены

Бөтенроссия мөселманнарының өченче җыены
Дәүләт	Россия империясе
Урын	Түбән Новгород
Әүвәлгесе	Бөтенроссия мөселманнарының икенче җыены[d]
Киләсе	Бөтенроссия мөселманнарының дүртенче җыены[d]
Башлану вакыты	16 (29) август 1906[1]
Тәмамла(н)у вакыты	21 август (3 сентябрь) 1906[1]

Бөтенроссия мөселманнарының өченче җыены (рус. III Всероссийский съезд мусульман, ингл. 3rd All-Russia Muslims Congress) — Россия империясенең Нижгар губернасы административ үзәге Түбән Новгород шәһәрендә 1906 елның 16-21 августында үткән җыелыш. 800 ләп делегат катнашында узганы билгеле.^[2]

1905 елның 22 гыйнвар көне башланган Беренче Россия инкыйлабы аркасында Россия империясе җәмгыяте халыкка күбрәк иреклекләр таләп итә башлый. Җирле мөселманнар җәмгыятендә шул ук араларда бара торган кадимчелек-җәдитчелек бәхәсләре, башка көнүзәк темаларын аралашу өчен Бөтенроссия мөселманнар корылтайларын оештыра башлый:

1. 15.08.1905 — Түбән Новгород, «Густав Струве» пароходы, яшерен рәвештә (шәһәрдә Мәкәрҗә ярминкәсе узган вакытында), 120-ләп кеше катнаша^[kk]
2. 13-23.01.1906 — Санкт-Петербург, яшерен рәвештә, 100гә якын делегат катнаша^[kk].

Мәкәрҗә ярминкәсе көннәрендә Нижгарның «Общедоступный клуб»ы бинасында (Алексеевски урамы, 3). Чара рәсми рәвештә оештырыла, корылтайны үткәрүгә рөхсәт алу өчен Россия империясенең эчке эшләр министры^[ru] Пётр Столыпин исеменә үтенеч җибәрелә.

• эш-гамәлдә һәм укыту-өйрәтү барышында Мөхәммәт пәйгамбәр күрсәткән юлдан тайпылуларга каршы көрәш,
• мөселман мәктәп-мәдрәсәләре эшен яңартып кору турында
• һ.б. мәсьәләләр

• «Иттифак әл-мөслимин» фиркасенең программасы кабул ителә
• 15 кешелек ҮК сайлана
• Төп карарлары:

1. II Дәүләт думасын чакыруны тизләтүгә һәм 17 октябрь Манифестында^[ru] игълан ителгән ирекнең тормышка ашырылуына ирешергә;
2. халык мәгарифе системасын тулаем үзгәртеп корырга:
   1. 8 яшенә җиткән барлык малай һәм кызларны башлангыч мәктәптә мәҗбүри укытуны кертергә;
   2. барлык мөселман уку йортларында уку-укытуны бердәй программа нигезендә ана телендә башкарырга, рус телен аерым предмет буларак укытылырга;
   3. барлык югары сыйныфларда, мөмкинлек булганда башлангыч сыйныфларда да, төрек телен өйрәнергә;
   4. бердәй уку-укыту программасын тизрәк булдыру өчен Россия шәһәрләрендә 1907 елның маенда укытучылар җыеннарын, шул елның августында Казанда Бөтенроссия мөселман укытучылар корылтаен уздырырга;
   5. мөселман уку йортларын хөкүмәт^[ru] һәм земство оешмалары финансларга тиеш;
   6. уку йортлары эшчәнлегенә күзәтчелек итүне сайлаулы коллегия башкаруына тапшырырга;
3. мөселманнар диния идарәсе эшчәнлегенә үзгәрешләр кертергә:
   1. мөфти һәр 5 ел саен сайлап куелырга;
   2. мөселман һәм православие дин әһелләре бертигез хокукка ия булырга;
   3. мөселманнарга кагылышлы барлык мәхкәмә эшләрен хәл итү Мәхкәмәи Исламиягә тапшырылырга, аларны караудан дәүләт оешмалары азат ителергә;
   4. Россиядә мөселманнарның сайлап куелган иң югары вәкиле – Рәисүл Голяма вазифасын булдырырга, аңа мөселманнар гозерен белдерү өчен турыдан-туры император җәнапларына мөрәҗәгать итү хокукы бирергә.^[2]

	Россия империясе порталы
	Ислам порталы
	Татар тарихы порталы
	Җәмгыять порталы
	Сәясәт порталы

• Патша-халык мөселман җәмгыяте
• Бөтенроссия мөселманнарының дүртенче җыены (15-25.06.1914, Санкт-Петербург)^[kk]
• 1917 елгы Бөтенрусия мөселманнарының беренче корылтае
  • Бөтенрусия мөселманнарының милли шурасы
• 1917 елгы Бөтенрусия мөселманнарының икенче корылтае
  • Милләт Мәҗлесе