Алена Іванаўна Сцяпаніў
Алена Іванаўна Сцяпаніў (укр.: Олена Іванівна Степанів; нар.7 снежня 1892, Вішніўчык, Перамышлянскі павет, Аўстра-Венгрыя — 11 ліпеня 1963, Львоў, УССР) — украінскі гісторык, выкладчыца геаграфіі, грамадская і ваенная дзяячка; першая ў свеце жанчына, афіцыйна залічаная на ваенную службу ў званні афіцэра; чатар Украінскай Галіцкай Арміі. Вязень савецкіх лагераў. Біяграфія Нарадзілася ў сям’і святара УГКЦ Івана Сцяпаніва і яго жонкі Марыі-Мінадоры. Была трэцім, самым малодшым, дзіцем. Бацька Алены быў добрым пастырам, ініцыяваў стварэнне чытальні грамадства «Асвета» у вёсцы. Брат Ананій Сцяпанаў. З 1910 года вучылася ў Львове ў жаночай настаўніцкай семінарыі Украінскага педагагічнага Таварыства. Была членам Арганізацыі «Пласт». У 1912 годзе паступіла ў Львоўскі ўніверсітэт на філасофскі факультэт, штудзіравала гісторыю і геаграфію. У студэнцкія гады прымала актыўны ўдзел у дзейнасці Таварыства «Сокал» (узначаліла яго першую жаночую чату ў Львове). На адным са студэнцкіх сходаў Сцяпаніў пазнаёмілася з Раманам Дашкевічам (будучы палкоўнік арміі УНР). Ужо планавалі вяселле, калі пачалася Першая сусветная вайна. Раман пайшоў на фронт, а Алена, разам з аднадумцамі, арганізавала медсёстрынскае аддзяленне і пайшла ў войска[2]. Заклікала жанчын актыўна ўдзельнічаць у грамадскім, палітычным і ваенным жыцці. З тых часоў уступае ў шэрагі арганізацыі «Сечавыя стральцы −2». У 1920 годзе выйшла замуж за Рамана Дашкевіча. У 1919—1921 гадах вучылася ў Венскім універсітэце, абараніла доктарскую дысертацыю. З 1922 года выкладала гісторыю і геаграфію ў Львоўскай гімназіі-васілянак і Львоўскім тайным украінскім універсітэце. З 1945 да арышту 1949 года працавала на пасадзе дацэнта Львоўскага ўніверсітэта. 20 снежня 1949 года арыштаваная і адпраўлена ў мардоўскія лагеры. У 1956 годзе звольненая па стане здароўя, вярнулася ў Львоў, некалькі тыдняў жыла ў блізкай сваячкі — Арысі Лежагубскай. Пазней у прыватным доме на вул. Казацкай, 11-А (…ёсць дзве пастановы пра ўтварэнне ў ім мемарыяльнага музея Алены Сцяпаніў), дзе і пражыла да канца жыцця. Маці Яраслава Дашкевіча. Пахавана на 64 полі Лычакаўскіх могілак у Львове. Баявы шляхАлена Сцяпаніў была актыўнай удзельніцай сечава-стралковага руху, сузаснавальнікам таварыства «Сечевые Стральцы — ІІ», правадніцай жаночай пары[3]. У 1914 годзе ўвайшла ў склад Камітэта Аб’яднаных стралковых таварыстваў (г. Львоў), выехала на фронт як камандзірка жаночай чаты Украінскіх сечавых стральцоў. Удзельніца Карпацкай ваеннай кампаніі. Удзельнічала ў бітве пад Камарныкамі. Вызначылася адвагай у баі за гару макіўку (красавік-май 1915 года), пасля стала харунжай. 29 мая 1915 года падчас бою пад Лысовычамі на Балэхіўшчыне трапіла ў рускі палон. У 1915—1917 гадах была палоннай у Ташкенце. У Красавіку 1917 года вярнулася на Галічыну. Належала да арганізатараў Лістападаўскага паўстання 1918 год, прымала актыўны ўдзел у польска-ўкраінскай вайне (1918—1919) (чатар Украінскай Галіцкай Арміі). Працавала на пасадзе рэферэнткі прэсы ў дзяржаўным сакратарыяце замежных спраў ЗУНР прэсавай рэферэнткі Міністэрства замежных спраў УНР у Камянцы-Падольскім. У 1919 годзе з дыпламатычнай дэлегацыяй адбыла ў Вену. Узнагароды
Навуковая праца1919—1921 гадах вучылася ў Венскім універсітэце, абараніла доктарскую дысертацыю на нямецкай мове «Размеркаванне і развіццё грамадства ў Старой Русі да паловы XIII ст.», пасля чаго вярнулася ў Львоў. З 1922 года выкладала гісторыю і геаграфію ў Львоўскай гімназіі сясцёр-васілянак і Львоўскім тайным украінскім універсітэце. Член Навуковага таварыства імя Шаўчэнкі (ініцыявала стварэнне яго геаграфічнай камісіі), таварыства «Родная школа», рэферэнтка пры Рэвізійным Саюзе ўкраінскіх кааператываў; супрацоўнічала з «Пластам» і УВА. З 1939 года працавала ва ўстановах АН УССР. З 1945 па 1949 год — на пасадзе дацэнткі Львоўскага ўніверсітэта. Пасля заканчэння Другой сусветнай вайны працавала старэйшай навуковай супрацоўніцай і загадчыцай сектарам эканомікі Львоўскага аддзела Інстытута эканомікі АН УССР, навуковай супрацоўніцай натуральнага музея АН УССР (1948—1949 гады). Творы і працыАўтар каля 75 прац, у тым ліку ўспамінаў «Напярэдадні вялікіх падзей. Уласныя перажыванні і думкі 1912—1914», «Напярэдадні вялікіх падзей» (1943), даведніка «Кааператывы здароўя» (1930), манаграфіі «Сучасны Львоў» (1943), «Працоўныя рэзервы Львоўшчыны» (1949) і да таго падобнае. Ушанаванне памяці У гонар Алены Сцяпаніў названая Львоўская ўкраінская гуманітарная гімназія з паглыбленым вывучэннем ўкраіназнаўства і англійскай мовы, размешчаная на аднайменнай вуліцы[4]. 1 лістапада 2003 года на фасадзе дома былой гімназіі сясцёр Васілянак, цяпер вядомай як Львоўская лінгвістычная гімназія, дзе ў 1921—1935 гады Алена Сцяпаніў-Дашкевіч выкладала гісторыю і геаграфію, урачыста адкрыта мемарыяльную таблічку Алене Сцяпаніў аўтарства скульптара Яраслава Скакуна. Пасля адкрыцця ў актавай зале навучальнай установы адбылася прэзентацыя кнігі А. Шаблія і А. Вісьтак «Алена Сцяпаніў»[5]. 7 снежня 2012 года, у дзень 120-годдзя ад нараджэння, жанчыны Прыкарпацця ініцыявалі ўстаноўку ў Івана-Франкоўску помніка першай жанчыне-афіцэру ўкраінскіх Сечавых Стральцоў Алене Сцяпаніў-Дашкевіч[6]. 20 снежня 2012 года ў дворыку геаграфічнага факультэта ЛНУ імя І.Франка ў Львове ўрачыста адкрылі і асвяцілі мемарыяльную табліцу Алене Сцяпаніў[7]. У яе гонар названы вуліцы ў гарадах: «Узнагароду імя Алены Сцяпаніў» з 2015 года ўручае гарадскі галава Львова. Узнагарода прадугледжана для жанчын, самаадданая працай якіх ўнесла значны ўклад у развіццё адукацыі, навукі, культуры і грамадскай сферы Львова. Выраблена ўзнагарода па праекце мастака Івана Турэцкага. Зноскі
Літаратура
Спасылкі
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Portal di Ensiklopedia Dunia
