Аляксандр Пятровіч Гельмерсен

Аляксандр Пятровіч Гельмерсен
руск.: Александр Петрович Гельмерсен ням.: Alexander Peter von Helmersen
Партрэт А. П. Гельмерсена працы Я. Р. Рэйтэрна. Эрмітаж
Дата нараджэння	13 (24) сакавіка 1797
Месца нараджэння	Сядзіба Камеры[d], Kambja parish[d], Дэрпцкі павет, Ліфляндская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	12 (24) мая 1852 (55 гадоў)
Месца смерці	Брэст, Брэсцкі павет, Гродзенская губерня, Літоўскае генерал-губернатарства, Расійская імперыя
Месца пахавання	Трышынскія могілкі
Бацька	Peter Helmersen[d]
Маці	Q124838075?
Дзеці	Peter Helmersen[d] і Ludwig Helmersen[d]
Альма-матар	Імператарскі Царскасельскі ліцэй[d]
Род войскаў	пяхота
Званне	генерал-лейтэнант[1]
Камандаваў	Аляксандраўскі Брэсцкі кадэцкі корпус
Бітвы/войны	Руска-турэцкая вайна, 1828—1829 Паўстанне 1830—1831 гадоў
Узнагароды і званні
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Аляксандр Пятровіч Гельмерсен (руск.: Александр Петрович Гельмерсен, ням.: Alexander Peter von Helmersen, 1797—1852) — расійскі ваенны педагог, генерал-лейтэнант, дырэктар Аляксандраўскага Брэсцкага кадэцкага корпуса.

Нарадзіўся 13 сакавіка 1797 года ў маёнтку Дукерсгоф^[et] у Эстляндыі, сын дырэктара Пецярбургскіх Імператарскіх тэатраў стацкага саветніка Пятра Фёдаравіча Гельмерсена.

У 1811 годзе быў прыняты на навучанне ў Царскасельскі ліцэй. Выпушчаны 14 снежня 1813 года прапаршчыкам у Таўрычаскі грэнадзёрскі полк. 9 мая 1817 года ўзведзены ў падпаручнікі і 18 верасня ў паручнікі^[2]. У шэрагу крыніц сустракаецца сцвярджэнне, што Гельмерсен быў выпушчаны з ліцэя напярэдадні Айчыннай вайны 1812 года адразу паручнікам у лейб-гвардыі Сямёнаўскі полк, а адразу пасля пачатку ваенных дзеянняў быў пераведзены ў гвардзейскую Конную артылерыю і ва ўзросце 15 гадоў браў удзел у Барадзінскай бітве^[3][4]. Але гэта не знаходзіць пацверджання ў іншых крыніцах. Так, напрыклад, П. П. Патоцкі ў сваім гістарычным аглядзе «Стагоддзе расійскай коннай артылерыі» ў спісах узнагароджаных за Барадзінскі бой згадвае паручніка «Гр. Ант. Гельмерсена» ^[5] і яго ж у агульных спісах тых, хто служыў у коннай артылерыі ў 1812—1814 гадах^[6] — тут ён мае на ўвазе паручніка Рыгора Антонавіча Гельмерсена, які загінуў у 1813 годзе ў бітве пры Лютцэне. І ніякіх іншых Гельмерсенаў у Патоцкага больш не сустракаецца. «Спіс генералам па старшынстве» і С. У. Волкаў у якасці даты ўзвядзення А. П. Гельмерсена ў першы афіцэрскі чын называюць 1813 год^{[7] [8]}. А. У. Кібоўскі прама адпрэчвае які-небудзь удзел А. П. Гельмерсена ў Айчыннай вайне і наступных Замежных паходах^[2].

12 лютага 1821 года пераведзены ў лейб-гвардыі Сямёнаўскі полк, у шэрагах 1-й грэнадзёрскай роты якога прыняў удзел у Руска-турэцкай вайне 1828—1829 гадоў, знаходзіўся ў аблогавым корпусе пад Варнай. У 1831 годзе прыняў удзел у здушэнні паўстання 1830 года і за баявое адрозненне быў узнагароджаны ордэнамі Св. Станіслава 3-й ступені і св. Уладзіміра 4-й ступені з бантам^[2].

У 1832 годзе ўзведзены ў палкоўнікі і прызначаны камандзірам роты падпрапаршчыкаў у Школе гвардзейскіх падпрапаршчыкаў і юнкераў. На гэтай пасадзе ён знаходзіўся да 1841 года. 16 красавіка 1841 года ўзведзены ў генерал-маёры і прызначаны дырэктарам Аляксандраўскага Брэсцкага кадэцкага корпуса. 3 красавіка 1849 года ўзведзены ў генерал-лейтэнанты. Памёр 11 мая 1850 года ў Брэст-Літоўску, пахаваны пад Брэстам у вёсцы Трышын на гарнізонных могілках^[2].

Партрэт А. П. Гельмерсена працы Я. Р. Рэйтэрна знаходзіцца ў зборы Дзяржаўнага Эрмітажа (1832 год; папера, акварэль; 23,9 х 16,6 см; інв. № ЭРР-5707)^[9] (атрыбутаваны Гельмерсену ў 2020 годзе А. У. Кібоўскім^[10]).

Сярод іншых узнагарод Гельмерсен меў ордэны^[7]:

• Ордэн Святой Ганны 4-й ступені (1825 год)
• Ордэн Святой Ганны 3-й ступені (1826 год)^[11]
• Ордэн Святога Уладзіміра 4-й ступені з бантам (1831 год)
• Ордэн Святога Станіслава 3-й ступені (1831 год)
• Ордэн Святога Станіслава 2-й ступені (1831 год)
• Польскі знак узнагароды за ваенную годнасць 3-й ступені (1831 год, паводле звестак А. У. Кібоўскага — узнагароджанне было 4-й ступені ў 1832 годзе^[12])
• Ордэн Святой Ганны 2-й ступені (1833 год)
• Ордэн Святога Георгія IV класа (6 снежня 1836 года, № 5366 па кавалерскім спісе Грыгаровіча — Сцяпанава)

11 красавіка 1832 года ажаніўся з баранойсай Антуанэтай-Жулі-Хелен-Эгланцінай Расільён (1806—1885). У іх было трое дзяцей:

• Сафія (Sophie von Helmersen) (1836—1914),
• Петэр Людвіг (Peter Ludwig von Helmersen) (1838—1877)
• Аляксандр Людвіг (Alexander Ludwig von Helmersen) (1843—1904).

• Волков С. В. Генералитет Российской империи: Энциклопедический словарь генералов и адмиралов от Петра I до Николая II. — М.: Центрполиграф, 2009. — Т. I (А—К). — 760 с. — ISBN 978-5-9524-4167-5.
• Потоцкий П. П. Столетие Российской Конной артиллерии (1794—1894 г.). — СПб.: Типография С. В. Балашева и К°, 1894. — 194, 62 с.
• Русские портреты XVIII — начала XX вв. Материалы по иконографии. Вып. IX / [Сост. С. А. Подстаницкий]. — М.: Фонд «Русские витязи», 2020. — 240 с. — ISBN 978-5-907245-28-0.
• Список генералам по старшинству. Исправлено по 17 марта. — СПб.: В военной типографии, 1844. — 425 с.