Антон Пятровіч Баначыч
  Антон Пятровіч Баначыч (2 (14) студзеня 1880, паводле іншых звестак 13 (25 студзеня) 1978 года[1] ці 19 (31) снежня 1880[2], г. Жданаў — 22 сакавіка 1933 (ці 26 студзеня, а паводле Музычнай энцыклапедыі 23 студзеня[1]), г. Мінск) — рускі і беларускі савецкі спявак (бас-барытон, пазней драматычны тэнар), кампазітар і педагог[3][4], стваральнік Мінскай Дзяржаўнай студыі оперы і балета, на базе якой з'явіўся Нацыянальны акадэмічны Вялікі тэатр оперы і балета Рэспублікі Беларусь[5]. Антон Баначыч уяўляе сабой адну з «залатых» старонак рускай музычнай культуры канца 19 — пачатку 20 стагоддзяў, калі ўся расійская культура, пабудаваная на базе еўрапейскай культуры, знаходзілася на самым піку свайго развіцця. Калі пачатку 19 стагоддзя мастацтва ў Расіі насаджаліся зверху імператарскай уладай, не скупіліся на ганарары запрошаным еўрапейскім майстрам, а «у артысты» набіраліся з прыгонных, то ў канцы таго ж 19 стагоддзя рускія артысты, музыканты, мастакі ўвайшлі ў эліту рускага грамадства. Гэта быў час росквіту рускай культуры, якая ўпэўнена адчувала сябе як частка агульнай еўрапейскай культуры[6]. Антон Баначыч — адзін з яркіх прадстаўнікоў рускай музычнай культуры, яго дзейнасць ахоплівала шырокія сферы музычнай культуры: ён і спявак, прычым вялізнага дыяпазону, які пачынаў як барытон[7], а пасля тэнар[1][8], і кампазітар, і рэжысёр, і педагог[7]. І тым не менш яго імя апынулася не занадта вядома нашчадкам праз сто гадоў; ды і пра яго самога мала вядома: невядомыя дакладныя даты яго жыцця — розныя крыніцы называюць іх па-рознаму[4][9]. БіяграфіяВядома, што яго бацька — чарнагорац, маці — грачанка[4], але розныя крыніцы па-рознаму называюць дзейнасць яго бацькі: ці то лекар, ці то аўстрыйскі консул[4][10]. ВучобаВучыўся ў нямецкім пансіёне і рускай класічнай гімназіі ў Рэвелі (цяпер Талін), затым атрымаў медыцынскую адукацыю. Спевам навучаўся спачатку ў Харкаўскай музычнай школе (клас П. Ціханава). Затым паступіў у Пецярбургскую кансерваторыю — ці то ў 1896, ці то ў 1898; але выкладчыкі вядомыя: клас спеваў С. Габель[1], оперны клас І. І. Палечака, клас фартэпіяна і кампазіцыі М. Р. Салаўёва[4]; скончыў Пецярбургскую кансерваторыю ў 1900 годзе, а можа быць — ў 1901[1]. Пачатак артыстычнай дзейнасціЯшчэ будучы студэнтам, пачаў артыстычную дзейнасць. Калі прыязджаў у Харкаў, выступаў там у трупе А. А. Цэрэтэлі (барытонавыя партыі Князь Ялецкі — «Пікавая дама» П. Чайкоўскага, 1899; Дэман — «Дэман» А. Рубінштэйна, сезон 1900/1901)[4]. У 1900 і ў 1903—1905 гадах А. Баначыч спяваў у Кіеве, вясной 1901 — у Казанска-Саратаўскім таварыстве пад кіраўніцтвам М. Барадая, пазней выступаў у Екацярынаславе, Тыфлісе (1902—1904), Саратаве (сезон 1903/04), Ніжнім Ноўгарадзе, Баку (лета 1903, 1912), Пецярбургу (1904, Новы летні тэатр «Алімпія», антрэпрыза Я. Кабанава і К. Якаўлева); у іншых гарадах. У 1905 годзе Антон Баначыч быў прыняты ў маскоўскую імператарскую трупу, якая выступала ў асноўным на сцэне Вялікага тэатра[4][8]. Маскоўскі Вялікі тэатрНа сцэне маскоўскага Вялікага тэатра А. Баначыч выканаў мноства партый. Спявачка Надзея Васілеўна Саліна ў сваёй мемуарнай кнізе «Жизнь и сцена» успамінала пра А. Баначыча, што ён «быў таленавіты і вельмі музыкальны, з ім наогул было прыемна спяваць. Гэта быў цікавы Герман і цудоўны Вертэр»[11]. Аднак і ў гэтыя гады працы ў імператарскай трупе артыст шмат супрацоўнічаў з прыватнымі трупамі, у тым ліку прыняў удзел у паездцы, арганізаванай А. А. Цэрэтэлі ў 1908 годзе ў Берліне, дзе з поспехам выканаў партыю Багдана Сабініна ў оперы «Жыццё за цара» М. Глінкі[4]; шмат гастраляваў за мяжой: у Італіі (1909; Мілан, 1910), Францыі (1909), ЗША (1909—1912), Манака (Монтэ-Карла, 1911). Улетку 1911 выступаў у складзе прыватнай трупы ў Пецярбургу, у памяшканні Марыінскага тэатра, калі сама пецярбургская імператарская трупа знаходзілася на адпачынку[4]. Адначасова прымаў удзел і ў аперэтах, і ў канцэртах, асабліва праславіўся з выкананнем цыганскіх рамансаў пад уласны акампанемент на гітары[4]. Гастраляваў у Германіі (Берлін, Новы каралеўскі оперны тэатр, 1908), Італіі (1909; Мілан, 1910), Францыі (1909), ЗША (1909—1912), Манака (Монтэ-Карла, 1911), Баку (1912)[12]. Запісваўся на пласцінкі. Са створаных 13 запісаў захаваліся толькі дзве, астатнія незаменнай згубленыя. Акрамя таго, ён ужо даўно сам складаў музыку, і канцэрты давалі яму магчымасць выступаць з уласнымі творамі — песнямі і рамансамі. Сярод яго аўтарскіх музычных твораў: раманс «Ты помнишь ли, над морем мы сидели», напісаны для спявачкі Марыяны Чаркаскай, які яна неаднаразова выконвала; раманс «Ноч вясны» («Тихо спустилася ночь»); вальс для фартэпіяна «Стогн званоў Рэймскага сабора». У 1909 годзе А. Баначыч склаў свой самы вялікі музычны твор — аперэту «Востраў нявіннасці»[1][4] (пра пастаноўкі гэтага твору звесткі адсутнічаюць). Усё ж галоўным у творчасці А. Баначыча заставаўся вакал. Ён прапрацаваў у Вялікім тэатры да 1921[8], сустрэўшы на гэтай сцэне Кастрычніцкую рэвалюцыю, якая перамяніла цалкам статус Вялікага тэатра — ён перастаў быць часткай маскоўскай імператарскай трупы і перайшоў у ранг новага дзяржаўнага савецкага тэатра. Апошнія гадыУ 1921—1922 гадах А. Баначыч, пакінуўшы Маскву, працаваў у Омскім дзяржаўным оперным тэатры: саліст, галоўны рэжысёр і кіраўнік оперы[4]. Паводле Музычнай энцыклапедыі, ён пакінуў артыстычную дзейнасць, перастаўшы выступаць, у 1921 годзе[1] і ўжо не мог быць салістам-спеваком, займаючыся выключна рэжысурай оперных спектакляў і педагогікай. З 1923 года А. Баначыч займаўся педагагічнай дзейнасцю[7] — спачатку ў Омску (1923, выкладчык музычнага тэхнікума), затым пераязджае ў Томск (1924, загадчык оперным класам музычнага вучылішча і адначасова загадчык оперы Сібпалітпрасвету). У 1925—1928 ён працуе ў Саратаве: выкладчык, загадчык оперным класам музычнага вучылішча і адначасова рэжысёр і дырыжор арганізаванай ім опернай студыі пры губернскім судзе[4]. У 1928 пераехаў у Мінск[8]. У 1928—1930 гг. ён кіраўнік класаў оперы, сольных спеваў і камернага ансамбля Беларускага музычнага тэхнікума; ў 1930 годзе была створана Дзяржаўная студыя оперы і балета, якую ўзначаліў Антон Баначыч[5], у 1930—1933 гг. ён — кіраўнік вакальнай групы Дзяржаўнай студыі оперы і балета; ў 1932 годзе А. Баначыч стварыў вакальную кафедру ў Мінскай кансерваторыі[8], у 1932—1933 — арганізатар і загадчык вакальнай кафедры Мінскай кансерваторыі, прафесар, з 1933 — кіраўнік Вялікага тэатра оперы і балета Беларускай ССР, створанага на базе студыі, якую ён узначальвае. На гэтай апошняй пасадзе Антон Пятровіч Баначыч прабыў зусім нядоўга, ён памёр у 1933 годзе, але дакладную дату яго смерці крыніцы называюць па-рознаму. Творчасць Нягледзячы на сваю кампазітарскую, рэжысёрскую і педагагічную дзейнасць, больш за ўсё Антон Баначыч праславіўся як спявак, у першую чаргу артыст оперы. А. М. Пружанскі пра А. Баначыча[4]:
С. Левік так характарызаваў спевака[4]:
 У рэпертуары А. Боначича было каля 100 партый, прычым зусім рознага дыяпазону, у тым ліку 42 барытонавыя, да якіх пасля 1905 ён, у апошнія гады сваёй творчасці спявак-тэнар, вяртаўся эпізадычна[4]. Асабліва спявак праславіўся ў партыі Германа ў оперы «Пікавая дама» П. Чайкоўскага, у якой выступаў на працягу 20 гадоў (зробленыя ім два запісы з гэтай партыі — усё, што захавалася з усёй творчасці гэтага знакамітага спевака). Ролі ў тэатры
Вядомыя вучні
Зноскі
Спасылкі
|
||||||||||||||||||||||||
Portal di Ensiklopedia Dunia
