Вальтэр Модэль

Ота Морыц Вальтэр Модэль
Otto Moritz Walter Model
Мянушка	Пажарны Гітлера, Геній абароны
Дата нараджэння	24 студзеня 1891(1891-01-24)
Месца нараджэння	Генцін[d], Jerichow II district[d], Правінцыя Саксонія, Каралеўства Прусія, Германская імперыя[1]
Дата смерці	21 красавіка 1945(1945-04-21) (54 гады)
Месца смерці	Ратынген, раён Метман[d], адміністрацыйная акруга Дзюсельдорф, Рэйнская правінцыя, Вольная дзяржава Прусія, Германскі рэйх
Месца пахавання	Vossenack War Cemetery[d]
Дзеці	Hansgeorg Model[d]
Грамадзянства	Германія
Прыналежнасць	Германская імперыя Трэці рэйх
Род войскаў	сухапутныя войскі
Гады службы	1909—1945 званне = Генерал-фельдмаршал
Званне	генерал-фельдмаршал і Fahnenjunker[d]
Камандаваў	3rd Panzer Division[d]
Бітвы/войны	Першая сусветная вайна, Другая сусветная вайна
Узнагароды і званні
Аўтограф
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ота Морыц Вальтэр Модэль (ням.: Otto Moritz Walter Model, 24 студзеня 1891 — 21 красавіка 1945) — нямецкі военачальнік, генерал-фельдмаршал.

Нарадзіўся ў Генціне, Саксонія-Ангальт у сям’і выкладчыка семінарыі. Скончыў ваеннае вучылішча. У арміі з 1909 года, служыў фанен-юнкерам у 52-м пяхотным палку. У 1910 годзе атрымаў афіцэрскі чын лейтэнанта. Удзельнік Першай сусветнай вайны на Заходнім фронце. За заслугі атрымаў Жалезны крыж 1-й ступені (1917) і шэраг іншых ордэнаў, выраблены ў чын капітана ў лістападзе 1917 года). Некалькі разоў быў паранены.

З 1919 годзе служыў у Генеральным штабе, быў начальнікам аддзела падрыхтоўкі асабовага складу Ваеннага міністэрства, начальнікам тэхнічнага аддзела Ваеннага міністэрства. Падпалкоўнік (1932). У 1934 годзе атрымаў званне палкоўніка, у 1938 — у генерал-маёра. З кастрычніка 1938 года — начальнік штаба 4-га армейскага корпуса.

На пасадзе начальніка штаба 4-га армейскага корпуса ўступіў у Другую сусветную вайну і ўдзельнічаў ва уварванні ў Польшчу. У кастрычніку 1939 года прызначаны начальнікам штаба 16-й арміі і на гэтай пасадзе ўдзельнічаў ва Французскай кампаніі. З лістападу 1940 — камандзір 3-й танкавай дывізіі. Гэтая дывізія была перакінута ў Польшчу і ўключана ў склад 2-й танкавай групы генерала Гейнца Гудэрыяна.

22 чэрвеня 1941 года ўступіў у вайну на Усходнім фронце, пяройдучы дзяржаўную граніцу СССР. У складзе групы армій «Цэнтр» удзельнічаў у Памежнай бітве ў Беларусі, у Віцебскай бітве, у Смаленскай бітве. Адзін з выканаўцаў грандыёзнага акружэння савецкіх войскаў у Кіеўскай аперацыі. У манеўраных бітвах лета 1941 года дамогся выбітных поспехаў супраць савецкага войска, высунуўся ў лік найбольш вядомых генералаў вермахта. З кастрычніка 1941 года камандаваў 41-м танкавым корпусам 3-й танкавай групы, удзельнічаў у бітве пад Масквой. Калі Гітлер пасля паражэння пад Масквой зняў з пастоў некалькі дзясяткаў сваіх генералаў, Мадэль у студзені 1942 прызначаны на пост камандуючага 9-й арміяй, які вызваліўся.

На гэтым пасту звыш года кіраваў дзеяннямі нямецкіх войскаў у Ржэўскай бітве, дзе зноў здолеў зрабіць савецкім войскам значныя страты (па розных ацэнках ад 1 да 2 мільёнаў чалавек) і адбіць некалькі буйных наступаў Чырвонай Арміі: Ржэўска-Вяземская аперацыя ў студзені — красавіку 1942 года, Першая Ржэўска-Сычаўская аперацыя, аперацыя «Марс». Звыш года войска Модэля ўтрымлівала плацдарм пад Ржэвам і ў шматлікіх бітвах адбівала спробы Войска авалодаць горадам. Але ўвесну 1943 года ў сувязі з агульным пагаршэннем становішча на савецка-нямецкім фронце Мадэль вывеў свае войскі з Ржэўскага выступу, адбіўшы спробы савецкага камандавання разграміць адэходзячую 9-ю армію. Генерал-палкоўнік з 1.02.1942.

Выведзенае з-пад Ржэву 9-е войска Модэля ў летняй кампаніі 1943 года наносіла галоўны ўдар па паўночным фасе Курскай дугі. Аднак у распачатай 5 ліпеня Курскай бітве яе войскі змаглі толькі малаважна прасунуцца наперад з вялікімі стратамі, а затым былі адкінуты на зыходную мяжу савецкім Цэнтральным фронтам пад камандаваннем Канстанціна Ракасоўскага. Гэта бітва стала першай паражэннем Модэля. Затым на чале войска ён дзейнічаў у Арлоўскай аперацыі і ў бітве за Днепр. Другасна патрываў сур’ёзнае паражэнне ў Бранскай аперацыі.

31 студзеня 1944 года Модэль быў прызначаны камандуючым групы армій «Поўнач», якая тым часам трывала жорсткую паражэнне ў Ленінградска-Наўгародскай аперацыі. На працягу лютага Модэль здолеў ператварыць бязладны адступ у планамерны адыход і да пачатку сакавіка канчаткова спыніць савецкі наступ пад Нарвай і Псковам, сарваўшы планы савецкага камандавання па глыбокім прарыве ў Прыбалтыку. За гэты поспех 1 сакавіка 1944 года Модэлю прысвоена званне генерал-фельдмаршала. У гэты ж дзень ён быў перакінуты на поўдзень і прызначаны камандуючым групы армій «Поўдзень», у красавіку пераназваную ў групу войскаў «Паўночная Украіна». Модэлю часта прыпісваюць поспех у прыпыненні савецкага наступу пад Цярнопалем у красавіку 1944 года, але неабходна ўлічваць, што да таго часу савецкія войскі бесперапынна наступалі звыш трох месяцаў падчас Дняпроўска-Карпацкай аперацыі, прайшлі з баямі амаль тысячу кіламетраў і ўжо не мелі магчымасцей для далейшага бесперапыннага наступу.

Напачатку ліпеня 1944 года Модэль ізноў быў кінуты на выратаванне фронту, які развальваўся, быўшы прызначаным камандуючым войскамі групы армій «Цэнтр». Яна была практычна цалкам разгромлена падчас Беларускай аперацыі. Ён здолеў спыніць савецкі наступ толькі на мяжы Віслы, страціўшы перад гэтым усю Беларусь і ўсходнюю палову Польшчы.

З 18 жніўня 1944 года камандаваў групаю войскаў «B» і быў галоўнакамандуючым войскамі на Захадзе (змяніўшы западозранага ў змове і скончыўшага з сабою Гюнтэра фон Клюгэ). Яму падпарадкоўваліся войскі групы армій «D» і групы армій «G». Здолеў разарваць кольца акружэння сваіх войскаў у Фалескай аперацыі. У верасні 1944 года здолеў разграміць паветраны дэсант саюзнікаў падчас Арнемскай аперацыі. Спачатку дамогся буйных поспехаў, але затым патрываў жорсткую паражэнне ў Ардэнскай аперацыі. У лютым — сакавіку 1945 зноў быў пабіты падчас Маас-Рэйнскай аперацыі, а ў красавіку 1945 года саюзныя войскі акружылі і цалкам разграмілі падпарадкаваныя Модэлю войскі ў Рурскай аперацыі. Тры тыдні Модэль вёў баявыя дзеянні ў акружэнні, але, пераканаўшыся ў канчатковым развале войскаў, застрэліўся ў лесе пад Дуйсбургам (цяпер месца самагубства Модэля знаходзіцца на тэрыторыі горада Ратынген).

У паваеннай нямецкай і англа-амерыканскай гістарыяграфіі Модэль лічыцца адным з найбольш паспяховых военачальнікаў вермахта, пры гэтым адмысловы акцэнт робіцца на яго перамогі над савецкімі войскамі. Аднак нават самыя лаяльныя да Модэля аўтары кніг пра яго вымушаны прызнаваць яго крайнюю жорсткасць у адносінах да савецкага грамадзянскага насельніцтва і да партызанаў. Так, Сэмюэл Мітчэм піша пра яго:

«Падчас адступу Модэль ужываў тактыку „выпаленай зямлі“. Ён спальваў гатовае да збору збожжа на палях і гнаў у заходнім кірунку 25000 грамадзянскіх асоб (гаворка ідзе пра падзеі Арлоўскай аперацыі), якія бралі з сабою толькі тое, што маглі панесці. Па загадзе Модэля ў іх адабралі быдла і знішчылі ўсё, што немцы не маглі захапіць з сабою. Модэль быў, бясспрэчна, вельмі цвёрды ў звароце з савецкім грамадзянскім насельніцтвам, ён актыўна супрацоўнічаў з карнымі атрадамі СС і з іх праграмамі „перасялення“ яўрэяў».^[2]

Шматлікія факты бесперапынных здзекаў і масавых забойстваў грамадзянскага насельніцтва і савецкіх ваеннапалонных ваеннымі 9-га войску Модэля ў Ржэўскім выступе былі апублікаваны на Нюрнбергскім працэсе:

«У горадзе Ржэве на цэнтральнай плошчы, дзе раней быў помнік Леніну, па загадзе камандуючага 27-м германскім армейскім корпусам генерал-маёра Вейса кашталян горада маёр Куртфельд усталяваў шыбеніцу, на якой павесіў дзясяткі мірных грамадзян: Аляксандра Драздова, Ганну Пажарскую, Медацыява і іншых. Некалькі тысяч чалавек былі расстраляныя… У Сычэўцы бязлітасна распраўляўся з жанчынамі, дзецьмі і старымі кашталян горада обер-лейтэнант Кіслер. 7 студзеня 1943 г. ён сагнаў каля 100 яўрэяў — жанчын, старых і дзяцей, спачатку збіў іх, потым вывеў на ўскраіну горада і расстраляў… Пры адступе немцаў ад вёскі Драчава Гжацкага раёна ў сакавіку 1943 года памагаты начальніка нямецкай палявой жандармерыі лейтэнант Босы сагнаў у хату калгасніцы Чысцяковай 200 жыхароў з вёсак Драчава, Злобіна, Астахава, Мышана, зачыніў дзверы і падпаліў хату, у якой згарэлі ўсё 200 чалавек. Сярод іх былі старыя, жанчыны і дзеці: Платонаў М. П., 63 гады; Платонава П. Л., 59 гадоў; Платонаў Васіль, 35 гадоў, і яго дзеці: Вячаслаў, 5 гадоў, Аляксандр, 3 гады; Васільева П. І., 42 гады, яе дочкі: Марыя, 11 гадоў, Ганна, 9 гадоў, і сын Аркадзь, 5 гадоў; маці Васільева М. З, 72 гады; Чысцякова К. Г., 64 гады, яе сын Іван, 13 гадоў, і ўнук Юры, 4 гады; Смірноў М. І., 63 гады, і яго жонка Смірнова Е. М., 58 гадоў, іх дачка Смірнова А. М., 27 гадоў, з дзецьмі 3 гады і 1,5 гады, дачка Смірнова М. М., 15 гадоў, і іншыя… У Вязьме меўся шпіталь для ваеннапалонных у каменнай адрыне. Лячэння і нагляду за хворымі ніякага не было. Штодня памірала ад 20 да 30 чалавек. Хворым выдавалі ў дзень палову шкваркі супу без хлеба. Па дадзеных лекара Міхеева Е. А., у адзін з дзён у гэтым шпіталі памерла ад знясілення і хвароб 247 чалавек. Акрамя таго, нямецкія салдаты абралі ў выглядзе мішэні для стральбы хворых палонных чырвонаармейцаў, калі яны праходзілі па двары шпіталя… У лютым 1943 года перад адступам з Вязьмы фашысты прывезлі групу арыштаваных савецкіх грамадзян і палонных чырвонаармейцаў на станцыю Наваторжская, што каля Вязьмы. Пакуль знясіленых голадам людзей пераводзілі ад Наваторжскай да лагеру, шматлікія з іх падалі ад знямогі. Нямецкія канваіры такіх прыстрэльвалі. Ад Наваторжскай да Вязьмы было прыстрэлена 43 чалавекі… Пасля вызвалення горада Сычаўкі ад нямецкіх акупантаў там у лагеры ў велізарным рове было выяўлена звыш 3000 трупаў палонных чырвонаармейцаў і савецкіх грамадзян. Агляд трупаў сведчыць пра зверскія катаванні: у шматлікіх перабіты рукі, ногі, праламаны чарапы, адрэзаны насы, вушы, выкалаты вочы, адрэзаны палавыя органы… У вёсцы Харына ў студзені 1943 г. фашысты сагналі на жывёльны двор 79 ваеннапалонных чырвонаармейцаў і спалілі іх жывымі.»^[3]

• Жалезны Крыж II-класа (20 верасня 1914)
• Баварскі ордэн «За ваенныя заслугі» 4 класа з мячамі (29 сакавіка 1915)
• Жалезны Крыж I класа (19 кастрычніка 1915)
• Рыцарскі Крыж ордэна каралеўскага дому Гагенцалернаў з мячамі (26 лютага 1917)
• Меклянбургскі цяжкі крыж за ваенныя заслугі 2 класа (22 лістапада 1917)
• Аўстрыйскі крыж за ваенныя заслугі 3 класа з ваенным знакам адрознення (22 лістапада 1917)
• Турэцкі «жалезны паўмесяц» (Галіпалійская зорка) (22 лістапада 1917)
• Матавы знак адрознення параненых (27 жніўня 1918)

• Зашпілька да Жалезнага Крыжа 2 класа (22 верасня 1939)
• Зашпілька да Жалезнага Крыжа 1 класа (2 кастрычніка 1939)
• Рыцарскі крыж жалезнага крыжа (9 ліпеня 1941)
• Срэбны значок за танкавы бой (29 жніўня 1941)
• Рыцарскі Крыж Жалезнага Крыжа з Дубовым лісцем (12 лютага 1942)
• Нагрудны знак «За раненне» ў золаце (25 мая 1942)
• Медаль «За зімовую кампанію на Усходзе 1941/42» (15 ліпеня 1942)
• Рыцарскі Крыж Жалезнага Крыжа з Дубовым лісцем і Мячамі (3 красавіка 1943)
• Рыцарскі Крыж Жалезнага Крыжа з Дубовым лісцем, Мячамі і Дыяментамі (17 жніўня 1944)

• Інфармацыя, якая перыядычна з’яўляецца, пра сваяцтва Модэля і Леніна патрабуе ўдакладнення: Ленін з’яўляўся васьміюрадным братам Герты Гуйсен, жонкі Модэля, а не яго самога^[4].

• Семюэл Мітчэм. Фельдмаршалы Гітлера і іх бітвы. — Смаленск.:РУСІЧ, 1998.
• Залескі К. А. Энцыклапедыя Трэцяга райху: Вермахт. М., Яўза-ЭКСМО, 2005.
• Андрэй Грдыенка Камандзіры Другое сусветнай вайны. Т. 2., Мн., 1998. ISBN 985-437-627-3

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Вальтэр Модэль