Вялікая Восмата

Вялікая Восмата
Морфаметрыя
Вышыня над узроўнем мора	144,1 м
Даўжыня	2,56 км
Шырыня	0,67 км
Плошча	1,12 км²
Аб’ём	0,00521 км³
Даўжыня берагавой лініі	7,26 км
Найбольшая глыбіня	8,8 м
Сярэдняя глыбіня	4,6 м
Гідралогія
Салёнасць	да 0,19 ‰
Празрыстасць	да 2 м
Басейн
Плошча вадазбору	203 км²
Упадаюць	рака Асмоціца
Выцякаюць	рака Копань
Размяшчэнне
Краіна	Беларусь
Рэгіён	Віцебская вобласць
Вялікая Восмата
Вялікая Восмата

Вялі́кая Во́смата — возера ў Гарадоцкім раёне ў басейне ракі Свіна́, за 33 км на паўночны-захад ад горада Гарадок, сярод лесу.

Назва Восмата балцкага паходжання. Пачатковы В- устаўны, пазнейшы. Адпачатная балцкая форма *Asmatà (Асмата́).

Корань Asm- у балцкіх рачных назвах, што вар’іруюцца як Осма / Восма / Восьма, на Верхнім Падняпроўі і Верхнім Павоччы. Іх адпачатная форма аднаўляецца як *Asma^[1][2][3]. Аснова Asm- з’яўляецца дыялектным варыянтам асновы Ašm- (як Asv- i Ašv- у гідронімах Asveja і Ašva, Ašvija, ад літоўскага ašva «кабыла»^[4]). Асновы Akm- і Ašm- паходзяць ад варыянтаў індаеўрапейскага *ak- / *ak'- «востры». Ад першага ў літоўскай мове akmen- «камень», ад другога — ašmen- «вастрыё» і (на перыферыі мовы) ašmen- «камень»^[5].

У назве Асмата корань Asm- пашыраны з дапамогай -at-. Той жа пашыральнік у назвах рэчак Гардата, Аката (> Акатаўка, прыток Гардаты) на Верхнім Павоччы^[6], у літоўскіх гідронімах тыпу Amata, Žlagatas, Kamatis. Ён шырока выкарыстоўваўся ў літоўскім назва- і словаўтварэнні (gyvas «жывы» — gyvata «жыццё»)^[7]. Блізкі пашыральнік -et- таксама ў назве возера Вядзета недалёка ад Асматы.

Побач з возерам Восмата — азёры з балцкімі назвамі Арлея, Жодзень, Обаль (праз яго цячэ рака Обаль), Обалінец (на пэўным аддаленні на захадзе ад ракі Обаль).

Назва возера Асмата (Восмата) значыць «Камяністае (возера)».

Плошча паверхні 1,12 км². Даўжыня 2,56 км, найбольшая шырыня 0,67 км. Даўжыня берагавой лініі 7,26 км. Найбольшая глыбіня возера 8,8 м, сярэдняя 4,6 м. Аб’ём вады 5,21 млн м³. Плошча вадазбору 203 км².

Катлавіна возера лагчыннага тыпу, выцягнутая з паўночнага ўсходу на паўднёвы захад. Схілы катлавіны вышынёй 2—3 м (на поўначы і поўдні месцамі да 10 м), параслі лесам, які падступае да ўрэзу вады. Літаральная зона вузкая, шырынёй 5—10, на ўсходзе да 10 метраў.

Дно спачатку пясчанае, пасля да глыбіні 7 м ілістае, глыбей выслана сапрапелем. На возеры 2 астравы агульнай плошчай 0,2 га. Возера эўтрофнае, праточнае. Надводная расліннасць уздоўж берагоў утварае паласу шырынёй 4—90 м, падводная распаўсюджваецца на адлегласці 20—150 м ад берага.

На захадзе ў возера ўпадае рака Асмоціца, на поўдні выцякае рака Копань (злучае з возерам Беразінец); злучана пратокай з возерам Малая Восмата.

У возеры водзяцца шчупак звычайны, лешч, акунь, плотка, гусцяра і іншыя рыбы.

• Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 1. Ааліты — Гасцінец / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1983. — 575 с., іл. — 10 000 экз.
• Блакітная кніга Беларусі : Энцыклапедыя / рэдкал.: Н. А. Дзісько і інш. — Мн.: БелЭн, 1994. — 415 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-85700-133-1.
• Природа Белоруссии: Попул. энцикл. / БелСЭ; Редкол.: И. П. Шамякин (гл. ред.) и др. — Мн.: БелСЭ, 1986. — 599 с., 40 л. ил. (руск.)
• Государственный водный кадастр: Водные ресурсы, их использование и качество вод (за 2004 год). — Мн.: Министерство природных ресурсов и охраны окружающей среды, 2005. — 135 с.
• Ресурсы поверхностных вод СССР. Описание рек и озёр и расчёты основных характеристик их режима. Т. Ч.
• Республика Беларусь. Атлас охотника и рыболова: Витебская область / Редактор Г. Г. Науменко. — Мн.: РУП «Белкартография», 2010. — 72 с. — 10 000 экз. — ISBN 978-985-508-136-5. (руск.)