Вільгельм IV (кароль брытанскі)Вільгельм IV (англ.: William IV, ням.: Wilhelm IV; 21 жніўня 1765 — 20 чэрвеня 1837) — кароль Вялікабрытаніі і Гановера з 26 чэрвеня 1830 і да сваёй смерці. Вільгельм быў трэцім сынам Георга III і малодшым братам Георга IV. Ён з’яўляўся апошнім брытанскім каралём Гановерскай дынастыі. У маладосці будучы кароль служыў на флоце, пасля насіў мянушку «Кароль-марак». Ён служыў у Паўночнай Амерыцы, але ў ваенных дзеяннях практычна не ўдзельнічаў. Вільгельм атрымаў у спадчыну трон пасля смерці двух старэйшых братоў, не якія пакінулі законных нашчадкаў, ва ўзросце 64 гадоў. За сем гадоў яго кіравання было праведзена некалькі важных рэформ: перагледжана заканадаўства пра бедных, праведзена дэмакратызацыя муніцыпалітэтаў, упершыню абмежаваны дзіцячая праца, а ва ўсёй Брытанскай імперыі адменена рабства. Вільгельм быў апошнім брытанскім манархам, які прызначаў прэм’ер-міністра супраць волі парламента. Каралеўству Гановер ён дараваў ліберальную канстытуцыю. Абодва законных дзіцяці Вільгельма IV памерлі ў дзяцінстве, таму брытанскі прастол атрымала ў спадчыну яго пляменніца Вікторыя, а каралём Гановера стаў яго малодшы брат Эрнст Аўгуст. Раннія гадыВільгельм, трэцяе дзіця караля Георга III і каралевы Шарлоты, нарадзіўся раніцай 21 жніўня 1765 года ў Бакінгем-хаусе[9]. У яго былі два старэйшыя брата, Георг і Фрэдэрык, таму Вільгельм не разглядаўся як спадчыннікі прастола. Ён быў хрышчоны ў Сент-Джэймскім палацы 20 верасня 1765 года, яго хроснымі былі дзядзькі: герцаг Глостэр і прынц Генрых (пасля герцаг Камберленд), а таксама цётка, прынцэса Аўгуста[10].  Большую частку дзяцінства прынц Вільгельм правёў у Рычмандзе і палацы К’ю, дзе яго адукацыяй займаліся прыватныя педагогі[11]. У трынаццаць гадоў прынц паступіў у каралеўскі флот мічманам[12], у 1780 годзе ён прысутнічаў пры бітве ля мыса Сент-Вінсент[13][14]. Хоць на борце карабля Вільгельма суправаджаў настаўнік, яго марскі вопыт мала адрозніваўся ад службы іншых мічманаў, так ён нароўні з усімі ўдзельнічаў у гатаванні ежы[15] і нават быў арыштаваны разам з іншымі членамі каманды за п’яную бойку ў Гібралтары (хоць прынца адпусцілі адразу ж, як усталявалі яго асобу)[16]. Падчас вайны за незалежнасць ЗША прынц служыў у Нью-Ёрку. Рэвалюцыянеры з ухвалення Джорджа Вашынгтона планавалі выкрасці прынца, пакуль ён знаходзіўся ў Амерыцы. Аднак брытанцам стала вядома пра гэтыя планы выкрадання, пасля чаго да Вільгельма, які раней перамяшчаўся па Нью-Ёрку без суправаджэння, прыставілі ахову[17][18]. Вільгельм атрымаў званне лейтэнанта ў 1785 годзе, а праз год стаў капітанам фрэгата Pegasus[19]. У канцы 1785 года прынц служыў у Вест-Індыі пад камандаваннем Гарацыа Нэльсана, які высока адклікаўся пра прафесійныя якасці Вільгельма[20]. Вільгельм і Нэльсан сталі добрымі сябрамі, практычна кожны вечар разам вячэралі, прынц быў сведкам на вяселлі Нэльсана[21]. У 1788 годзе Вільгельм стаў капітанам фрэгата Andromeda, а праз год разам са званнем контр-адмірала атрымаў камандаванне над лінейным караблём Valiant[22]. Вільгельм жадаў атрымаць герцагскі тытул, падобны да тых, што мелі яго старэйшыя браты, і, як следства, атрымаць месца ў Палаце лордаў. Аднак кароль Георг III не спяшаўся ўзваодзіць трэцяга сына ў герцагі, асцерагаючыся, што ён далучыцца да парламенцкай апазіцыі[23]. Тады Вільгельм прыстрашыў, што будзе абірацца ў Палату абшчын ад акругі Тотнес у Дэвоне. Пад ціскам Георг здаўся, і 16 мая 1789 года Вільгельм атрымаў тытулы герцага Кларэнса і Сент-Эндрус і эрла Мунстэра[24]. Вільгельм як і яго старэйшыя браты, прынц Уэльскі і герцаг Ёркскі, публічна падтрымліваў апазіцыйную ў адносінах да караля партыю Вігаў, але, як і шматлікіх палітыкаў таго часу, палітычная арыентацыя прынца была вельмі зменлівая, таму нельга адназначна прыпісаць яго да нейкай адной партыі[25]. Служба і палітыка У 1790 годзе Вільгельм пакінуў службу на флоце[26]. Калі ў 1793 годзе Вялікабрытанія ўступіла ў вайну з Францыяй, прынц быў гатовы служыць сваёй краіне і разлічваў прыняць у гэтай вайне ўдзел, але яму не быў дадзены карабель. Магчыма, прычынай таму было падзенне п’янага прынца з лесвіцы, у выніку якога ён зламаў руку, а таксама выступленне перад Палатай лордаў, у якім Вільгельм выступаў супраць вайны[27]. У наступным годзе прынц выказваўся ўжо ў падтрымку вайны, але Адміралцейства праігнаравала яго просьбу пра вяртанне на службу[28]. Вільгельм не пакідаў спроб прыняць актыўны ўдзел у вайне, але нават атрыманае ім у 1798 годзе званне адмірала было чыста фармальным[29]. Падчас Напалеонаўскіх войнаў прынцу таксама не ўдалося дамагчыся каманднай пасады[30]. У 1811 годзе ён атрымаў ганаровае званне адмірала флоту. У 1813 годзе Вільгельм прыбыў з візітам у размяшчэнне брытанскіх войскаў у Паўднёвых Нідэрландах. Назіраючы са званіцы за бамбардзіроўкай Антверпена, прынц сам патрапіў пад абстрэл. Куля прабіла яго мундзір[31]. У Палаце лордаў Вільгельм выступаў супраць адмены рабства, якое, хоць і было незаконным у Вялікабрытаніі, усё яшчэ існавала ў брытанскіх калоніях. Шмат падарожнічаючы, прынц бачыў, што свабодныя людзі на поўначы Шатландыі жывуць горш, чым рабыні ў Вест-Індыі, таму лічыў, што свабода нічога добрага рабам не прынясе[32]. Шматлікія парламентарыі лічыліся з меркаваннем прынца, прымаючы да ўвагі яго вопыт жыцця ў Вест-Індыі[33]. Выступаючы ў Палаце лордаў, Вільгельм заявіў, што ўсе прыхільнікі ідэй абаліцыянізму, і ў прыватнасці Уільям Уілберфорс, з’яўляюцца або фанатыкамі, або крывадушнікамі[34]. У іншых пытаннях прынц часцей за ўсё займаў больш ліберальную пазіцыю. КіраваннеНа прастол Вільгельм IV уступіў ва ўзросце без малога 65 гадоў — ён быў самым пажылым брытанскім манархам у момант узыходжання. Нягледзячы на шаноўны ўзрост і нядоўгае кіраванне, Вільгельм паспеў даволі шмат. Пры ім былі прадпрынятыя важныя рэформы: перагледжана заканадаўства пра бедных, праведзена дэмакратызацыя муніцыпалітэтаў, упершыню абмежаваны дзіцячая праца, а ва ўсёй Брытанскай імперыі адменена рабства. Акрамя таго, па акце 1832 года была зменена электаральная сістэма Брытаніі. Вільгельм быў апошнім каралём, які прызначаў прэм’ер-міністра супраць волі парламента (1834). Са смерцю Вільгельма спынілася асабістая унія Вялікабрытаніі і Гановера: як брытанскаму манарху яго спадчынніцай стала пляменніца Вікторыя, дачка яго малодшага брата Эдуарда Кенцкага, які памёр у 1820 годзе аднак яна не магла атрымаць у спадчыну яшчэ і каралеўства Гановер, дзе дзейнічаў салічны закон, і наступным гановерскім каралём стаў яшчэ адзін малодшы брат Вільгельма, герцаг Камберлендскі Эрнст Аўгуст. Сям’яУ 1791—1811 гадах ён быў у фактычным шлюбе з актрысай Дораці Джордан (1761—1816), ад якой меў нашчадства — 10 дзяцей (па прозвішчы Фіцкларэнс, «фіц» — традыцыйная старафранцузская прыстаўка да імя незаконнанароджаных дзяцей). Пасля ўступлення на прастол Вільгельм прысвоіў свайму старэйшаму сыну Джорджу тытул графа Мунстэра (род згас у 2002 годзе) Пасля смерці пляменніцы, прынцэсы Шарлоты, у 1817 годзе (што ставіла пад пагрозу будучыня дынастыі), разам з шэрагам іншых сваіх братоў спешна абзавёўся законнай сям’ёй і 11 ліпеня 1818 года ажаніўся з Адэлаідай Саксен-Мейнінгенскай (13 жніўня 1792 — 2 снежня 1849). Ад гэтага шлюбу нарадзіліся дзве дзяўчынкі, але ніводная з іх не выжыла. Узнагароды
Крыніцы
Літаратура
Спасылкі
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.svg)
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Portal di Ensiklopedia Dunia
