Вільня (рака)

Вільня, Вілейка
літ. Vilnia, Vilnelė
Характарыстыка
Даўжыня	82 км
Басейн	633 км²
Расход вады	5,6 м³/с (у межах Вільнюса)
Вадацёк
Выток
• Каардынаты	54°33′27″ пн. ш. 25°44′11″ у. д.HGЯO
Вусце	Вілія
• Месцазнаходжанне	Вільнюс
• Каардынаты	54°41′20″ пн. ш. 25°17′32″ у. д.HGЯO
Размяшчэнне
Водная сістэма	Вілія → Нёман → Балтыйскае мора
Беларусь	Гродзенская вобласць
Літва	Вільнюскі павет
Краіны	Беларусь  Літва
выток вусце
выток вусце
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Вільня, Вілейка^[1] (літ.: Vilnia, Vilnelė) — рака ў Гродзенскай вобласці Беларусі і Літве, левы прыток ракі Вілія (Нярыс).

Рачная назва балцкага паходжання, ад яе бессуфіксальным спосабам (лічыцца за найбольш архаічны) утварылася назва горада Вільня, упершыню ўжытая ў форме Vilna ў лісце Гедзіміна 1323 года^[2].

Гідронім найраней засведчаны ў заходнярускіх летапісах разам з назвай ракі Вяллі (Віліі), у якую Вільня ўцякае: «…подле реки Вели где река Вилнѧ оупадывает оу Велю», «…на оусти реки Вилни, где оу Велю оупадывает»^[3].

Корань Viln- таксама ў назвах літоўскіх рэк тыпу Vilnoja, Vilnutis, балацін Vilnaujė, Vilnia-raistis^[4].

Значэнне «хваля» ў літоўскіх слоў vilnià [= вільня́], vilnius (засведчана ўжо ў XVII стагоддзі), vilnė, vilnis. Адсюль vilnyti «хвалявацца, ісці хвалямі; наплываць (хвалямі)».

Далей да аднаго са значэнняў шматзначнага індаеўрапейскага *ṷel- «круціць, віць, каціць»^[5].

Рачная назва Вільня матываваная хуткаплыннасцю ракі, якая хутка «накатвае» хвалямі.

Таго ж паходжання і корань Val- са значэннем «валіць, навальвацца, прыбываць»^[6], які ў балцкай рачной назве Валажода «Хуткая плынь» (прыток прыпяцкай Пцічы). Яго фанетычны варыянт Vil- у балцкай назве Вілія, ад якой праз прамежкавую форму *Vъlьja утвораная пазнейшая форма «Велья»^[7]. Назву Vilija маюць таксама дзве ракі на тэрыторыі Літвы^[8] і тры ракі на прыпяцкім правабярэжжы^[9].

Сучасная літоўская назоўная форма Vilnelė (< Vilnia) перанятая з пазнейшай памяншальнай формы «Віленка», як яна фіксуецца ў летапісным запісе («рѣка Вильна… Сунтоки, гдѣ Кена и Виленка сходятся»^[7]).

Даўжыня ракі 82 км. Плошча вадазбору 633 км². Пачынаецца на паўночны захад ад вёскі Кемяны Ашмянскага раёна, на працягу 13 км у вярхоўі цячэ па мяжы Астравецкага і Ашмянскага раёнаў Беларусі з Літвой, астатнія 69 км па тэрыторыі Літвы. Упадае ў Вілію ў Вільнюсе. Сярэдні расход вады ў межах Вільнюса складае 5,6^[1] м³/с.

У ніжнім цячэнні на берагах Вільні знаходзіцца Бельмонт — вядомы турыстычны цэнтр Усходняй Літвы.

• Вільня, Вілейка // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 1. Ааліты — Гасцінец / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1983. — С. 458. — 575 с., іл. — 10 000 экз.
• Ресурсы поверхностных вод СССР. Описание рек и озёр и расчёты основных характеристик их режима. Т. 5. Белоруссия и Верхнее Поднепровье. Ч. 1–2. – Л., 1971.
• Блакітная кніга Беларусі : Энцыклапедыя / рэдкал.: Н. А. Дзісько і інш. — Мн.: БелЭн, 1994. — 415 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-85700-133-1.