Палестрына нарадзіўся каля 1525 года ў Палестрыне (блізу Рыма), ад назвы горада і паходзіць яго імя[5]. Як і многія мастакі XV—XVI стагоддзяў, пазначаўся гісторыкамі па месцы свайго нараджэння, аднак сам у захаваных лістах звычайна падпісваўся як Джавані Петралойзіа[6].
З дзіцячых гадоў Палестрына спяваў у царкоўным хоры хлопчыкаў. Спачатку ў хоры роднага горада, а ў 1537—1540 гадах — у рымскай царкве Санта Марыя Маджорэ[7].
З 1544 года ён быў арганістам і капельмайстароам галоўнай царквы Св. Агапіта г. Палестрына[6][7]. Пра гэты перыяд дзейнасці Палестрыны, што доўжыўся да 1551 года, вядома няшмат што, — магчыма, што менавіта тады ён пачаў асвойваць традыцыі жанраў імшы і мяцеа, якія сталі надалей ключавымі ў яго творчасці, і некаторыя імшы, што ўбачылі святло пазней, былі напісаны яшчэ ў родным горадзе[5].
Свайго першага магутнага апекуна Палестрына знайшоў у асобе Папы Юлія III, і з 1551 года ўся яго дзейнасць была злучана з Рымам. Папе Юлію III Палестрына прысвяціў у 1554 складанку 4-галосных імш, першы свой надрукаваны твор[8]. У верасні 1551 года ён быў запрошаны на пасаду Magister puerorum (настаўнікам спеву і дырыжорам хору хлопчыкаў) пры Саборы Св. Пятра[5][8].
Папам Палестрына быў вызвалены ад звычайнага строгага экзамену, не зважалі і на тое, што Палестрына не толькі не быў святаром, але нават быў жанаты і меў некалькі сыноў. Відаць, Папа хацеў даставіць яму магчымасць свабодна займацца творчасцю, што, вядома, было б мала даступна страшна занятаму капельмайстру сабора св. Пятра
Палестрына пакінуў у 1555 пасаду капельмайстра і ўступіў на службу ў Сікстынскую капэлу.
Папа Марцэл II, які змяніў Юлія III у красавіку 1555 года, заступаўся за Палестрыну, яшчэ быўшы кардыналам. Хоць Марцэл II узначальваў Ватыкан менш месяца, аднак з яго імем злучана адно з самых знакамітых складанняў Палестрыны — так званая «Імша Папы Марцэла»[5]. Наступнік Марцэла II, Папа Паўла IV, увёў у капэле стражэйшы статут, дапоўніўшы яго, у прыватнасці, аброкам бясшлюбнасці, і ў верасні 1555 года Палестрына, быўшы жанаты, пазбавіўся свайго месца, хоць яму прызначылі бедную пенсію.
Надалей Палестрына быў дырэктарам спявацкай школы пры царкве Санта-Марыя Маджорэ і ўзначальваў хатнюю капэлу кардынала д’Эсту ў Цівалі; у 1571 годзе, ужо пры Папе Пію V, пасля смерці свайго калегі і аднакласніка Джавані Анімучы, ён ізноў узначаліў капэлу Юлія пры Саборы Св. Пятра і займаў пост капельмайстра аж да сваёй смерці ў 1594 годзе[7].
Тым часам яго жонка, двое сыноў і двое братоў былі панесены чумой, што лютавала тады ў Рыме. Забіты горам, Палестрына вырашыў стаць святаром, але напярэдадні пасвячэнні пазнаёміўся з адной заможнай удавой і ў 1581 жаніўся. Разам з кампаньёнам ён заняўся гандлёвай справай, што належала памерламу мужу сваёй новай жонкі, і, паколькі яму атрымалася стаць афіцыйным дастаўніком мяхоў і скур да папскага двара, справа пайшла на лад, прытым атрыманы прыбытак укладаўся ў куплю зямлі і нерухомасці.
У 1592 годзе яго калегі-музыканты склалі і паднеслі яму ў знак глыбокай павагі складанку музычных кампазіцый на тэксты псалмоў разам з хвалебным адрасам.
У 1594 годзе Палестрына нечакана захварэў і неўзабаве сканаў ад плеўрыта. У адпаведнасці са звычаямі таго часу, Палестрына быў пахаваны ў той жа дзень, калі ён памёр. На яго адпяванні памкнулася велізарная колькасць людзей[9]. Палестрына пахаваны ў Саборы Святога Пятра. У эпітафіі на надмагіллі былі напісаны словы, што атрымалі познае сусветнае шыранне ў характарыстыках кампазітара — «князь музыкі» (princeps musicae). Пры рэканструкцыі храма ў 1700-х гг. надмагілле Палестрыны было згублена, дакладнае месца пахавання дагэтуль не знойдзена
Творчасць
Палестрына пісаў амаль выключна вакальную шматгалосую музыку; больш усяго вядомы як аўтар імш (і іншых жанраў царкоўнай паліфоніі), мяцееўшы і «духоўных» мадрыгалаў (madrigali spirituali).
Яго дачыненне да (свецкіх) мадрыгалам застаецца ў вызначанай ступені загадкавым: хочучы ў прадмове да складанкі матэтаў «Canticum canticorum» (з лац. — «Песня песняй») 1584 года ён выказваўся супраць таго, каб класці на музыку мірскія тэксты, ужо праз два гады выйшаў том яго свецкіх мадрыгалаў (першы ўбачыў свет у 1555 годзе). Духоўныя мадрыгалы (пераважна на 5 галасоў) Палестрыны апублікаваны ў выглядзе дзвюх складанак. Да ліку найболей вядомых мадрыгалаў Палестрыны адносяцца пяцігалосыя «Io son ferito» (1561) і «Vestiva i colli» (1566). Пра папулярнасць другога сведчыць вялікая колькасць апрацовак і варыяцый XVI—XVII стагоддзяў (сярод іншых В. Галілея, Дж. А. Тэрцы, Дж. Бесона, А. Банк’еры) для лютні, клавіра і іншых прылад.
У 1560 годзе Палестрына звярнуў на сябе ўсеагульную ўвагу сваімі імпраперыямі (антыфоны і рэспансорыі, прымеркаваныя да Жарснай сядміцы). Іх простая, прыгожая, гарманічная музыка вырабіла моцнае ўражанне і Трыдэнцкі сабор (1543—1563), які лічыў патрэбным вырабіць рэформы ў царкоўнай музыцы, звярнуўся да Палестрыны з даручэннем напісаць спробавую імшу, якая давяла б магчымасць існавання шматгалоснай музыкі ў царкоўным набажэнстве (шматгалосная музыка, як тады лічылася, з прычыны вытанчанасці поліфанічнай тэхнікі наносіла шкоду выразнасці молитвословия). Палестрына напісаў тры імшы, кожную на 6 галасоў. Усе тры адрозніваліся выдатнымі вартасцямі, але найвялікай папулярнасці ганаравалася маса памяці Папы Марцэла II, былога апекуна Палестрыны, вядомая цяпер пад назвай «Імшы Папы Марцэла» (іншая назва — «Імша Папы Марчэла», каля 1562).
Сачыненні (выбарка)
Імшы
Нататка 1. Ідэнтыфікуючы імшы па іх загалоўках, музыканты звычайна адштурхваюцца ад тэматычнага прататыпа — інцыпіта царкоўнай / свецкай манодыі (калі гэта імша-парафраза) ці інцыпіта шматгалоснага складання (калі гэта імша-пародыя) — мотета ці мадрыгала. У шэрагу выпадкаў арыгінальныя загалоўкі не ўтрымваюць інцыпітаў і спасылаюцца на тэхніку кампазіцыі (missa ad fugam, ut-re-mi-fa…), на літургічны каляндар (missa de beata Virgine, de feria, in festis duplicibus), на парадкавы нумар у прыжыццёвым выданні (missa prima, secunda), на царкоўны тон, у якім складанне напісана (missa quinti toni), на прысвячэнне (missa papae Marcelli) і г.д. У ніжэйзгаданай табліцы загалоўкі першых тыпаў («інцыпітныя») для выгоды адлучаны ад другіх. Нататка 2. Для кароткай спасылкі на імшы Палестрыны па нумары (прыкладам, замест «Імша Папы Марцэла» — «Імша № 12») прынята скарыстаць спіс Г.Рыза (гл. у бібліяграфіі Reese, 1959).
↑Асаблівасць тэхнікі кампазіцыі мантуанскіх імш — у чаргаванні фрагментаў традыцыйнай манодыі і яе кампазітарскай поліфанічнай апрацоўкі (гл. Alternatim).
↑ абвПалестрина Д. П. / Соловьёва Т. Н. // Т. 4. Окунев — Симович. — М. : Советская энциклопедия : Советский композитор, 1978. — (Энциклопедии. Словари. Справочники : Музыкальная энциклопедия(руск.) (бел. : [в 6 т.] / гл. ред. Ю. В. Келдыш(руск.) (бел.; 1973—1982).
↑ абПалестрина(нявызн.)(недаступная спасылка). Риман Г. Музыкальный словарь [Пер. с нем. Б.П. Юргенсона, доп. рус. отд-нием]. — М.: ДиректМедиа Паблишинг, 2008. — CD-ROM.. Архівавана з першакрыніцы 24 мая 2013. Праверана 24 красавіка 2022.
Jeppesen K. The style of Palestrina and the dissonance. Copenhagen, 1946.
Jeppesen K. The Recently Discovered Mantova Masses of Palestrina // Acta Musicologica 22 (1950), pp. 36–47.
Jeppesen K. Pierluigi da Palestrina, Herzog Guglielmo Gonzaga und die neugefundenen Mantovaner-Messen Palestrina’s. Ein ergänzender Bericht // Acta Musicologica 25 (1953), S.132-179.
Reese G. Music in the Renaissance. New York, 1954; 2nd ed., ib., 1959 (большая глава о Палестрине, с пронумерованным списком месс)
Hermelink S. Dispositiones modorum: die Tonarten in der Musik Palestrinas und seiner Zeitgenossen. Habilitationsschrift. Heidelberg, 1959; (книга) Tutzing, 1960.
Fellerer K.G. Palestrina. Leben und Werk. Düsseldorf: Schwann, 1960.
Hohlfeld Ch., Bahr R. Schule musikalischen Denkens. Der Cantus-firmus-Satz bei Palestrina. Wilhelmshaven, 1994.
Heinemann M. Giovanni Pierluigi da Palestrina und seine Zeit. Laaber, 1994.
Stewart R. An introduction to sixteenth-century counterpoint and Palestrina’s musical style. New York : Ardsley House, 1994. ISBN 978-1-880157-07-7.
Bianchi L. Iconografia palestriniana. Giovanni Pierluigi da Palestrina: immagini e documenti del suo tempo. Lucca, 1994.
Schlötterer R. Der Komponist Palestrina. Grundlagen, Erscheinungsweisen und Bedeutung seiner Musik. Augsburg: Wissner, 2002. 321 SS. ISBN 3-89639-343-X.
Marvin C. Giovanni Pierluigi da Palestrina: a guide to research. New York: Routledge, 2002. XVI, 478 p. ISBN 978-0-8153-2351-8 (утрымвае падрабязны спіс складанняў, адсартаваных па інцыпітах)
Русская книга о Палестрине. Составитель Т. Н. Дубравская. Москва: Московская гос. консерватория, 2002.
Japs J. Die Madrigale von Giovanni Pierluigi da Palestrina. Genese — Analyse — Rezeption. Augsburg: Wißner, 2008. ISBN 978-3-89639-524-5.
Лебедев С. Н. Палестрина // Большая российская энциклопедия. Т.25. М., 2014, с.149-150.
Аферторыі Палестрыны
Dahlhaus C. Untersuchungen über die Entstehung der harmonischen Tonalität. Kassel, 1968, S. 181—185.
Dahlhaus C. Zur Tonartenlehre des 16.Jahrhunderts // Die Musikforschung 29 (1976), S. 300—303.
Powers H. Modal representation in polyphonic offertories // Early Music History 2 (1982), p. 43-86.
Meier B. Zu den in mi fundierten Werken aus Palestrinas Offertoriums-Motettenzyklus // Die Musikforschung 37 (1984), S. 215—220.
Mangani M., Sabaiano D. Tonal types and modal attributions in late Renaissance polyphony: new observations // Acta musicologica 80 (2008), p. 231-250.
.svg){kind=small}
