Малекулярнае воблака Малекулярнае воблака, часам званае таксама зорная калыска (у выпадку, калі ў ім нараджаюцца зоркі) — тып міжзоркавага воблака, чыя шчыльнасць і памер дазваляюць у ім утварацца малекулам, звычайна вадароду (H2). Малекулярны вадарод цяжка зарэгістраваць пры дапамозе інфрачырвоных ці радыё назіранняў, таму для вызначэння наяўнасці H2 выкарыстоўваюць іншую малекулу CO (монааксіду вугляроду). Суадносіны паміж свяцільнасцю CO і масай H2, як мяркуюць, застаецца сталым, хоць ёсць прычыны сумнявацца ў праўдзівасці гэтага ў некаторых галактыках.[1] НазіранніУ межах нашай галактыкі колькасць малекулярнага газу складае менш за адзін працэнт аб’ёму міжзорнага асяроддзя. У той жа час гэта самы шчыльны яе складнік, які ўключае прыкладна палову ўсёй газавай масы ў межах галактычнай арбіты Сонца. Большая частка малекулярнага газу змяшчаецца ў малекулярным кальцы паміж 3,5 і 7,5 кілапарсек ад цэнтра галактыкі (Сонца знаходзіцца ў 8,5 кілапарсек ад цэнтра).[2] Буйнамаштабныя карты размеркавання угарнага газу ў нашай галактыцы паказваюць, што становішча гэтага газу карэлюе з яе спіральным рукавамі.[3] Тое, што малекулярны газ знаходзіцца ў асноўным у спіральных рукавах, не пагаджаецца з тым, што малекулярныя воблакі павінны фарміравацца і распадацца ў кароткі прамежак часу — менш за 10 мільёнаў гадоў — часу, якое патрабуецца для рэчыва, каб прайсці праз вобласць рукава.[4] Калі браць вертыкальнае сячэнне, малекулярны газ займае вузкую сярэднюю плоскасць галактычнага дыска з характэрнай шкалой вышынь, Z, прыблізна 50-75 парсек, шмат танчэй, чым цёплы атамны (Z=130-400 пк) і цёплы іанізаваныя (Z=1000 пк) газавыя кампаненты міжзорнага асяроддзя.[5] Вобласці H II з'яўляюцца выключэннямі для іанізаванага газавага размеркавання, бо самі прадстаўляюць сабой бурбалкі гарачага іанізаванага газу, створанага ў малекулярных аблоках інтэнсіўнай радыяцыяй, выпушчанай маладымі масіўнымі зоркамі і таму ў іх прыблізна такое ж вертыкальнае размеркаванне, як у малекулярнага газу. Гэта гладкае размеркаванне малекулярнага газу асераднёнае па вялікім адлегласцям, аднак дробнамаштабнае размеркаванне газу вельмі нерэгулярна і большай часткай ён сканцэнтраваны ў дыскрэтных аблоках і комплексах аблокаў.[2] Тыпы малекулярных аблокаўГіганцкія малекулярныя аблокіШырокія галіны малекулярнага газу з масамі 104-106 сонечных мас называецца гіганцкімі малекулярнымі аблокамі (ГМА). Аблокі могуць дасягнуць дзесяткаў парсек у дыяметры і мець сярэднюю шчыльнасць 10²-10³ часціц у кубічным сантыметры (сярэдняя шчыльнасць паблізу Сонца — адна часціца ў кубічным сантыметры). Падструктура ў межах гэтых аблокаў складаецца з складаных перапляценняў нітак, лістоў, бурбалак, і нерэгулярных груд.[4] Самыя шчыльныя часткі нітак і груд называюць «малекулярнымі ядрамі», а малекулярныя ядра з максімальнай шчыльнасцю (больш 104-106 часціц у кубічным сантыметры), адпаведна, «шчыльнымі малекулярнымі ядрамі». Пры назіраннях малекулярныя ядра звязваюць з ўгарным газам, а шчыльныя ядры — з аміякам. Канцэнтрацыя пылу ў межах малекулярных ядраў звычайна дастатковая, каб паглынаць святло ад далёкіх зорак такім чынам, каб яны выглядалі як цёмныя туманнасці.[6] ГМА настолькі велізарныя, што лакальна яны могуць зачыняць значную частку сузор’я, у сувязі з чым на іх спасылаюцца з згадваннем гэтага сузор’я, напрыклад, воблака Арыёна або воблака Цяльца. Гэтыя лакальныя ГМА выстройваюцца ў кальцо вакол сонца, званага поясам Гулда.[7] Самая масіўная калекцыя малекулярных аблокаў у галактыцы, комплекс Стралец B2, фармуе кола вакол галактычнага цэнтра ў радыусе 120 парсек. Вобласць сузор’я Стральца багатая хімічнымі элементамі і часта выкарыстоўваецца астраномамі, якія шукаюць новыя малекулы ў міжзорнай прасторы, як узор.[8] Маленькія малекулярныя аблокіІзаляваныя гравітацыйна звязаныя маленькія малекулярныя аблокі з масамі менш чым некалькі сотняў мас Сонца называюць глобуламі Бока. Самыя шчыльныя часткі маленькіх малекулярных аблокаў эквівалентныя малекулярным ядрам, знойдзеным у гіганцкіх малекулярных аблоках і часта ўключаюцца ў тыя ж самыя даследаванні. Высокашыротныя дыфузныя малекулярныя аблокіУ 1984 годзе IRAS ідэнтыфікаваў новы тып дыфузнага малекулярнага воблака.[9] Яны былі дыфузнымі кудзелістымі аблокамі, якія бачныя пры высокай галактычнай шыраце (выглядалі з плоскасці галактычнага дыска). У гэтых аблокаў была тыповая шчыльнасць 30 часціц у кубічным сантыметры.[10] Гл. таксамаКрыніцы
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Portal di Ensiklopedia Dunia
