Міхал Богуш-Шышка

Міхал Богуш-Шышка
Міхал Богуш-Шышка
	; Адынец[d]
Род дзейнасці	дзеяч культуры, архівіст, перакладчык, гісторык, мовазнавец, энцыклапедыст, пісьменнік, археограф
Дата нараджэння	8 лістапада 1811
Месца нараджэння	Варонічы, Ігуменскі павет, Мінская губерня, Расійская імперыя;
Дата смерці	28 лютага (12 сакавіка) 1877 (65 гадоў)
Месца смерці	Альхова[d], Цітвянская воласць, Ігуменскі павет, Мінская губерня, Расійская імперыя;
Месца пахавання	Узляны;
Грамадзянства	Расійская імперыя;
Месца працы	Нясвіж;
Альма-матар	Імператарскі Віленскі ўніверсітэт (1832); Віленскія мужчынскія гімназіі[d];
	Медыяфайлы на Вікісховішчы
	Творы ў Вікікрыніцах

Міхал Богуш-Шышка (польск.: Michał Bohusz Szyszko; 8 лістапада 1811, Варонічы, Ігуменскі павет, Мінская губерня, цяпер Пухавіцкі раён, Мінская вобласць — 12 сакавіка 1877, Альхова, цяпер Пухавіцкі раён) — беларускі і польскі культурны дзеяч, архівіст, перакладчык, гісторык, лінгвіст, энцыклапедыст, празаік.

Біяграфія

Нарадзіўся ў Варонічах Ігуменскага павета, у сям’і Рышарда Шышкі і Караліны з Кучэўскіх^[2]. Скончыў віленскую гімназію і Віленскі ўніверсітэт (1832), ведаў больш за 10 моў. Да 1838 года перакладчык мінскага межавага (падкаморскага) суда. Потым жыў у Санкт-Пецярбургу^[3]. Памёр у маёнтку Альхова Ігуменскага павета (цяпер — Пяскі (Альхоўка) Пухавіцкага раёна). Пахаваны на мясцовых могілках каля Узлянаў^[4].

У XX стагоддзі магіла была занядбана. У кастрычніку 2024 года валанцёры аднавілі раскіданае надмагілле Міхала Богуша-Шышкі, а таксама суседнія шляхецкія пахаванні^[5]. Побач з Міхалам Богушам-Шышкам пахаваны Мацей Дыякевіч (Дзіякевіч), муж Браніславы з Шышкаў, уладальнік маёнтка Альхова.

Археаграфічная праца

З 1860 па 1873 год па запрашэнні нясвіжскага ардыната князя Вільгельма Радзівіла працаваў другім архіварыусам у Нясвіжы над сістэматызацыяй прыватнага збору дакументаў князёў Радзівілаў. У яго абавязкі ўваходзіла праца з дакументамі, якія тычыліся гісторыі і літаратуры^[6]. Так, напрыклад, у Літоўскім дзяржаўным гістарычным архіве захоўваюцца складзеныя Богушам-Шышкам ― вопіс дакументаў за 1410―1787 гады і спісы вядомых асоб, згаданых у дакументах (ЛДІА, фонд 1280 ― «Радзівілы, князі», ч. 1, 1416—1922).

Аказваў дапамогу ў пошуку патрэбных дакументаў гісторыкам, якія прыязджалі ў Нясвіж ― Мікалаю Кастамараву, Пятру Гільтэбранту і іншым^[7].

У «Архіве Радзівілаўскім» апублікаваў шэраг звестак аб гісторыі Беларусі і Літвы, Рэчы Паспалітай: пра адказ караля Жыгімонта III маскоўскім паслам у 1610 годзе, аб Лоеўскай бітве 1649 года, аб бітве пад Алькенікамі 1700 года, прамова Яна Сабескага пасля зрыву сойма ў Гродне (1688), акт Барскай канфедэрацыі 1768 года, дзённік ваеннага паходу на маскоўскія землі ў 1660 годзе, дакументы суда над філосафам Казімірам Лышчынскім, лісты Караля Станіслава Радзівіла да князя Мікалая Рэпніна і інш^[8]^[9].

Літаратурная дзейнасць

Нароўні з вядомымі навукоўцамі ― прафесарам Фларыянам Чапялінскім, пісьменнікам і філолагам Януарыям Філіповічам, паэтам Вінцэнтам Каратынскім, пісьменнікам і перакладчыкам Валяр’янам Тамашэвічам, гісторыкам Аляксандрам Здановічам, ― удзельнічаў у працы над «Слоўнікам польскай мовы» (Вільня, 1861)^[10]^[11].

У 1858—1859 гадах удзельнічаў у стварэнні польскай «Усеагульнай энцыклапедыі» («Encyklopedia Powszechna») Самуэля Оргельбранда, першы том якой з’явіўся ў 1868 годзе^[12]. На аснове нясвіжскіх дакументаў напісаў «Нарыс жыцця князя Міхала Кшыштафа Радзівіла, празванага Сіроткам», «Дыярыуш князя Міхала Казіміра Радзівіла», «Гісторыю Астрожскай ардынацыі» (не выдадзена).

Міхал Богуш-Шышка пераклаў на польскую мову:

«Споведзь» («Wyznania») Святога Аўгусціна (тт. 1—2, 1844)
«Падарожжы» Аляксандра Гумбальта (тт. 1—4, 1861)
«Нарыс усеагульнай гісторыі» Георга Вэбера (тт. 1—2, 1862)
«Лісты Святога Бернарда» Бернарда Клервоскага (1849)

Пераклаў лацінскую частку «Жыцці архіепіскапаў Гнезненскіх, Прымасаў Кароны Польскай і Вялікага Княства Літоўскага, ад Вілібальда да Анджэя Альшоўскага» (1860)