Плюшч звычайны

Плюшч звычайны
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Двухдольныя Парадак:  Парасонакветныя Сямейства:  Араліевыя Падсямейства:  Араліевыя Род:  Плюшч Від:  Плюшч звычайны
Міжнародная навуковая назва
Hedera helix L., 1753
Сінонімы
Hedera helix var. vulgaris Hedera poetarum Bertol. Hedera poetica Salisb.
Падвіды
Hedera helix subsp. helix Hedera helix f. poetarum Hedera helix subsp. rhizomatifera
Арэал
Ахоўны статус
Выклікаюць найменшыя асцярогі IUCN 3.1 Least Concern : ???
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   29393 NCBI   4052 EOL   1143004 GRIN   t:300252 IPNI   90723-1 TPL   kew-96659

Плюшч звычайны^[1], Блюшч^[2] (Hedera helix) — вечназялёная павойная ліяна, від роду Плюшч (Hedera) сямейства Араліевыя (Araliaceae). Павойная расліна, якая сваімі шматлікімі прысоскападобнымі каранямі прымацоўваецца да розных апор (дрэвы, скалы). Часам дасягае 30 м у вышыню.

Родавая лацінская назва расліны паходзіць ад грэчаскага слова «oedon» — «спявак, бард». Аднак некаторыя батанікі лічаць, што назва расліны паходзіць ад кельцкага слова «hedea» — «шнур». Відавая назва паходзіць ад слова «helisso», што азначае «віцца».

Ліяна з тонкім галінастым сцяблом (ва ўмовах Беларусі дасягае даўжыні 3-5 м), якое сцелецца па зямлі або падымаецца па ствалах дрэў пры дапамозе маленькіх паветраных каранёў-прысосак.

Лісце чаргаванае, скурыстае, голае, бліскучае, 3-5-лопасцевае (сярэдняя доля лопасці больш буйная), на бясплодных парастках сэрцападобнае, на кветканосных галінках — суцэльнае ромбападобна-яйкападобнае.

Кветкі зеленаватыя, пяцічленныя, сабраны ў шматкветкавыя шарападобныя парасонікі (адзінкавыя або ўтвараюць невялікую мяцёлку). Цвіце ў верасні-кастрычніку.

Формула кветкі: ${\displaystyle \ast K_{(5)}\;C_{5}\;A_{5}\;G_{({\overline {5}})}}$ ^[3].

Плод — ягада, спачатку зялёная, потым чорная, прыгодная для ежы для чалавека, але служыць ежай для птушак, якія і распаўсюджваюць насенне з экскрэментамі. Выспявае вясной наступнага года.

Прэбарэальны сярэднеэўрапейскі горны рэліктавы від атлантычна-міжземнаморскага пашырэння. Расце ў лісцяных лясах, пераважна ў дубовых, радзей у букавых, у нізінах і перадгор’ях. Распаўсюджаны ў Паўднёвай Еўропе і Паўднёва-Усходняй Азіі, у Расіі сустракаецца на Чарнаморскім узбярэжжы Каўказа.

У Беларусі знаходзіцца ў астраўных участках росту і асобных лакалітэтах на ўсходняй мяжы арэала і за яе межамі. Месцы росту: ялова-шыракалістыя і шыракалістыя лясы. Месцамі ўтварае значныя зараснікі.

Ва ўмовах Беларусі цвіце толькі ў культуры, размнажэнне вегетатыўнае. Маладыя гадавалыя парасткі абмярзаюць на вышыні снежнага покрыва.

У дэкаратыўным садаводстве выкарыстоўваецца для вертыкальнага азелянення. Вырошчваецца як пакаёвая расліна.

Плюшч — выдатны меданос, на Каўказе цвіце ў верасні, дае ўзятак, параўнальны з ліпай і каштанам пасяўным. Мёд белы, хутка «садзіцца» (крышталізуецца), духмяны з мятна-ментолавым прысмакам.

Ягады плюшчу спеюць у студзені-лютым і з’яўляюцца асноўнай ежай зімой для галубоў і драздоў, для чалавека атрутныя.

Зеляніна плюшчу ўсю зіму з’яўляецца каштоўным зялёным кормам для дзікіх і свойскіх траваедных жывёл.

У народнай медыцыне выкарыстоўваецца лісце плюшчу^[4], якое ўтрымлівае сапаніны, гедэрын, а таксама іназіт  (руск.) (бел., каратын, мурашыную і яблычную кіслоты, і сцёблы, якія ўтрымліваюць камедзь  (руск.) (бел.. Лісце выкарыстоўваецца пры хранічных запаленнях слізістых абалонак, туберкулёзе, рахіце, і іншых захворваннях. У свежым выглядзе іх выкарыстоўваюць як вонкавы сродак пры апёках, для перавязкі гнойных ран.

• Чырвоная кніга Рэспублікі Беларусь: Рэдкія і тыя, што знаходзяцца пад пагрозай знікнення віды жывёл і раслін. — Мн.: БелЭн, 1993. ISBN 5-85700-095-5

Гэты від занесены ў Чырвоную кнігу Беларусі і ахоўваецца законам. II катэгорыя (EN)

• Плющ обыкновенный: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)
• Плюшч звычайны на сайце Ecoflora of the British Isles (англ.)
• Плюшч звычайны на сайце USDA NRCS (англ.)
• Плющ (руск.) — артыкул з Вялікай савецкай энцыклапедыі (Праверана 21 мая 2012)
• Плющ // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907. Проверено 25 ноября 2008 г.
• Hedera helix L. (фр.). IPCS Poisons Information Monograph (PIM) 258F. IPCS  (руск.) (бел.. Архівавана з першакрыніцы 19 сакавіка 2014. Праверана 19 сакавіка 2014.