Прыватызацыя

Прыватызацыя — гэта працэс перадачы маёмасці, якая належыць дзяржаве або муніцыпалітэту, у прыватную ўласнасць асобных людзей, прадпрыемстваў або інвестараў. Звычайна тычыцца дзяржаўных прадпрыемстваў, зямлі, будынкаў ці іншых актываў.

Мэты

Асноўнымі мэтамі прыватызацыі з'яўляюцца:

павышэнне эфектыўнасці кіравання прадпрыемствамі;
прыцягненне інвестыцый;
скарачэнне дзяржаўных выдаткаў;
фармаванне рынкавых адносін і канкурэнцыі;
пашырэнне прыватнай уласнасці.

Формы прыватызацыі

Продаж актываў — дзяржаўнае прадпрыемства цалкам або часткова прадаецца прыватнаму ўласніку.
Купля акцый — дзяржаўныя прадпрыемствы пераўтвараюцца ў акцыянерныя таварыствы, а іх акцыі прадаюцца на рынку.
Арэнда з выкупам — прадпрыемства бярэцца ў арэнду з правам наступнага выкупу.
Купонная прыватызацыя — грамадзяне атрымліваюць спецыяльныя купоны, за якія могуць набываць долі ў дзяржаўных прадпрыемствах (характэрна для краін СНД у 1990-х).

Перавагі і недахопы

Перавагі:

павышэнне эфектыўнасці і прадукцыйнасці;
зніжэнне карупцыі і дзяржаўнага ўмяшання;
развіццё прадпрымальніцтва і рынку.

Недахопы:

магчымасць узнікнення алігархіі і эканамічнай няроўнасці;
сацыяльныя наступствы (звальненні, рост беспрацоўя);
рызыка распродажу стратэгічна важных аб’ектаў;
непразрыстасць працэсаў.

Прыватызацыя ў розных краінах

У Вялікабрытаніі шырокая прыватызацыя была праведзена ў 1980-х гадах пад кіраўніцтвам Маргарэт Тэтчэр.
У СССР і краінах СНД прыватызацыя адбывалася ў 1990-х гадах і часта суправаджалася ўзнікненнем алігархічных структур.
У Беларусі працэс прыватызацыі ішоў павольна і ў большай ступені кантраляваўся дзяржавай.

Альтэрнатывы

Супрацьлеглым працэсам з’яўляецца нацыяналізацыя — пераход прыватнай маёмасці ў дзяржаўную ўласнасць. У некаторых выпадках разглядаюцца і публічна-прыватныя партнёрствы як кампрамісны варыянт.

Гл. таксама

Літаратура

Nellis, John. Privatization: A Summary Assessment. World Bank, 1999.
Megginson, William L., and Netter, Jeffry M. "From State to Market: A Survey of Empirical Studies on Privatization". Journal of Economic Literature, 2001.
Stiglitz, Joseph. Globalization and its Discontents. W. W. Norton & Company, 2002.