Маржыналізм

Маржыналізм (ад лац.: marginalis – на мяжы, гранічны) – плынь у эканамічнай навуцы, якая ўзнікла ў другой палове XIX стагоддзя і засноўваецца на аналізе гранічных (маржынальных) велічынь. Маржыналізм разглядае эканамічныя працэсы праз прызму паводзін індывідуальных суб’ектаў, а асаблівую ўвагу надае прыняццю рашэнняў на аснове аналізу гранічнай карыснасці і гранічных выдаткаў.

Асноўнай катэгорыяй маржыналізму з’яўляецца гранічная карыснасць (marginal utility) – дадатковая карысць, якую атрымлівае спажывец ад спажывання яшчэ адной адзінкі тавару ці паслугі. Гэтая канцэпцыя супрацьпастаўляецца класічнаму разуменню карыснасці як агульнай велічыні.

Маржыналізм зрабіў рэвалюцыю ў эканамічнай тэорыі, увёўшы матэматычныя метады ў аналіз і зрабіўшы акцэнт на індывідуальных рашэннях і суб’ектыўнай карыснасці.

Маржыналізм узнік у выніку так званай маржыналісцкай рэвалюцыі (1870-я гады), калі незалежна адзін ад аднаго тры эканамісты сфармулявалі асновы новага падыходу:

• Вільям Стэнлі Джэвонс (Вялікабрытанія)
• Карл Менгер (Аўстрыя)
• Леан Вальрас (Францыя)

Іх працы заклалі аснову для развіцця трох школ: англійскай, аўстрыйскай і лаазанскай.

Пазней ідэі маржыналізму развівалі эканамісты Альфрэд Маршал, Фрыдрых фон Візер, Ойген фон Бём-Баверк.

Некаторыя ключавыя мадэлі, што базуюцца на прынцыпах маржыналізму:

• Закон змяншэння гранічнай карыснасці – сцвярджае, што з павелічэннем спажывання аднаго і таго ж тавару, яго гранічная карыснасць зніжаецца.
• Мадэль раўнавагі спажыўца – апісвае, як рацыянальны спажывец размяркоўвае свой даход паміж таварамі з улікам гранічнай карыснасці.
• Тэорыя гранічнай прадуктыўнасці – тлумачыць размеркаванне даходаў паміж фактарамі вытворчасці на падставе іх гранічнага ўнёску.

Маржыналізм аказаў істотны ўплыў на фармаванне неакласічнай эканомікі і стаў асновай для развіцця тэорыі попыту і прапановы, тэорыі коштаў, тэорыі фактараў вытворчасці.

Ён таксама спрыяў шырэйшаму выкарыстанню матэматыкі і графічнага аналізу ў эканамічных даследаваннях.

Маржыналізм крытыкавалі:

• кейнсіянцы – за ігнараванне макраэканамічных фактараў і паводзін рынкаў у крызісныя перыяды.
• інстытуцыяналісты – за недастатковую ўвагу да сацыяльных і гістарычных умоў.
• марксісты – за суб’ектыўны характар тэорыі кошту і адмову ад працоўнай тэорыі кошту.

• Гранічная карыснасць
• Неакласічная эканоміка
• Аўстрыйская школа
• Мікраэканоміка

1. Хейне, П. Эканоміка для тых, хто не ведае эканоміку. – Мінск: БДУ, 2003.
2. Blaug, M. Economic Theory in Retrospect. – Cambridge University Press, 1996.
3. Jevons, W. S. The Theory of Political Economy, 1871.