Сатэліт (палітыка)
Сатэліт (ад лац.: Satelles) — дзяржава, фармальна незалежная, але якае знаходзіцца пад палітычным і эканамічным уплывам іншай дзяржавы і карыстаецца яго пратэкцыянізмам на міжнароднай арэне. У савецкай гістарыяграфіі тэрмін ужываўся да дзяржаў, якія ваявалі ў другой сусветнай вайне на боку Германіі і ў цэлым Антыкамінтэрнаўскага пакта (Венгрыя, Румынія, Балгарыя, Фінляндыя, Тайланд). У заходняй геапалітычнай школе тэрмін «дзяржава-сатэліт» ужываецца як правіла да ўсіх без выключэння дзяржаў Варшаўскага дагавора, Кубы, Паўночнай Карэі і іншых краін, якія былі ў той ці іншай ступені падкантрольнымі Савецкаму Саюзу. У дачыненні да дзяржаў, якія трапілі пад уплыў ЗША (Паўднёвая Карэя, Тайвань, дарэвалюцыйныя Куба і Іран, Паўднёвы В’етнам) ужываецца больш паліткарэктны тэрмін «дзяржава-кліент» (англ.: Client state). Аднак шматлікія з такіх «дзяржаў-кліентаў» ЗША нярэдка з’яўляюцца звычайнымі дзяржавамі-сатэлітамі ЗША (напрыклад, дарэвалюцыйныя Куба і Паўднёвы В’етнам). Іншыя такія дзяржавы, як, напрыклад, Тайвань і Паўднёвая Карэя, сапраўды з’яўляюцца дзяржавамі-кліентамі ЗША. Савецкія сатэлітыПасля Першай сусветнай вайныУ рамках рэвалюцыі 1921 г. мангольскія рэвалюцыянеры з дапамогай савецкіх чырвонаармейцаў выгналі войскі белага генерала Рамана Унгерна, а таксама канчаткова пакончылі з суверэнітэтам Кітая. Аднак савецкі ўплыў у далейшым толькі ўзмацнялася, і ў 1924 годзе была абвешчаная Мангольская Народная Рэспубліка, якая, нягледзячы на дэклараваныя суверэнітэт і незалежнасць, з’яўлялася савецкім сатэлітам па 1990 год [1]. Тувінскай Народная Рэспубліка, якая абвясціла сваю незалежнасць ў 1921 годзе, з’яўлялася сатэлітам СССР аж да свайго добраахвотнага далучэння ў 1944 годзе[1]. Іншым раннім савецкім сатэлітам ў Азіі была Далёкаўсходняя рэспубліка[1]. Пасля Другой сусветнай вайныДа канца Другой Сусветнай вайны вялікая частка краін усходняй і цэнтральнай Еўропы была занятая савецкімі войскамі[2], і там прысутнасць СССР захавалася і пасля заканчэння ваенных дзеянняў, што дало падставу з’явіцца на свет тэрміну Савецкая імперыя[3]. Да савецкіх сатэлітаў у Еўропе адносяць наступныя краіны [3][4][5][6]: 
Народная Сацыялістычная Рэспубліка Албанія пад кіраўніцтвам сталініста Энвера Хаджы ў 1960 годзе разарвала адносіны з СССР з-за які стартаваў там працэсу дэсталінізацыі[7]. У перыяд з 1945 па 1948 год Албанія і Югаславія былі сябрамі Усходняга блока. Федэратыўная Народная Рэспубліка Югаславія часам паказваецца[3][4] як савецкі сатэліт аж да 1948 года, калі адбыўся канфлікт паміж Ціта і Сталіным. Пасля гэтага офіс Коминформ пераехаў з Бялград а ў Бухарэст, а Югаславія стала адным з ініцыятараў стварэння Руху недалучэньня. Дэмакратычная рэспубліка Афганістан можа таксама быць аднесена да сатэлітам СССР: з 1978 па 1991 год цэнтральнае ўрад у Кабул е ўваходзіла ў камуністычны блок і падтрымлівалася савецкімі войскамі. Усходне-Туркестанская Рэвалюцыйная рэспубліка, якая існавала з 1944 па 1950 год, з’яўлялася савецкім сатэлітам, у выніку ўвайшлі у склад КНР. Сіметрычна план Маршала, маецца на ўвазе дапамогу ЗША ў пасляваенным аднаўленні Заходняй Еўропы ў абмен на антыкамуністычную і праамерыканскую палітыку, выбудаваў сістэму дзяржаў, якія апынуліся палітычна, эканамічна і ў ваенным дачыненні пад амерыканскім уплывам і ў складзе НАТА:
Аналагічныя структуры, замацоўвалі амерыканскі ўплыў, ствараліся ў іншых рэгіёнах: Сеат ў Паўднёва-Усходняй Азіі, Сэнт на Блізкім Усходзе, АНЗЮС ў Акіяніі. Асобныя дагаворы замацоўвалі амерыканскі ўплыў у Японіі, Паўднёвай Карэі і на Тайвані. Крыніцы
Літаратура
|
||||||||||||||||||||||||||
Portal di Ensiklopedia Dunia
