Сафія Атанасаўна Акунеўская-Марачэўская
Сафія Атанасаўна Акунеўская-Марачэўская (укр.: Софія Атанасівна Окуневська-Морачевська, ням.: Dr. in Sofia Okunewska-Moraczewska; 12 мая 1865, Dovzhanka[d], Каралеўства Галіцыі і Ладамерыі, Аўстрыйская імперыя — 24 лютага 1926, Львоў) — украінскі лекар, педагог, феміністка і эрудыт. Першая выпускніца ўніверсітэта і першая жанчына-урач у Аўстра-Венгрыі. Першая ў Галічыне і Аўстра-Венгрыі пачала выкарыстоўваць прамянёвую тэрапію у барацьбе з анкалогіяй[2]. Упершыню ў Заходняй Украіне арганізавала курсы для сясцёр міласэрнасці, курсы акушэрак, суініцыявала стварэнне першага ўрачэбнага прафсаюза. Склала слоўнік украінскай медыцынскай тэрміналогіі. Першы гінеколаг у Галічыне, адкрыла ўласную медычную практыку, між тым практыкавала ў Львове, Швейцарыі, Чэхіі, аўстрыйскіх лагерах Першай сусветнай вайны. Блізкая сяброўка Вольгі Кабылянскай, паплечніца Наталлі Кобрынскай, друкавалася ў альманаху «Перший вінок» (псеўданім Ерына, апавяданні «Пісок. Пісок!» і «Родинна неволя в піснях і обрядах весільних»). БіяграфіяНарадзілася 12 мая 1865 года ў вёсцы Даўжанка, сёння Цярнопальскі раён, Цярнопальская вобласці, Украіна (тады Цярнопальскага павета, Каралеўства Галічына і Уладзімірыі, Аўстрыйская імперыя) у сям’і святара Атанаса Данілавіча Акунеўскага (паходзіў са старажытнага ўкраінскага роду Акунаў), які ў 1881 годзе паспяхова скончыў Венскі медыцынскі ўніверсітэт і стаў доктарам медыцыны. Тады ў жыцці адбыўся пераломны перыяд, з-за якога Атанас адправіўся ў навуку[3]. Працаваў на Букавіне, куды вельмі часта прыязджала Сафія. У 1870 годзе памерла маці Сафіі — Караліна Лучакоўская. З тых часоў Сафія выхоўвалася ў цёткі — Тэафіліі Акунеўскай-Азаркевіч, у сям’і Івана Азаркевіча. АдукацыяУ 1884 годзе Акунеўская ўдалося атрымаць дазвол на здачу экзаменаў за гімназічны курс, і ў 1885 годзе яна іх бліскуча здала пры Львоўскай акадэмічнай гімназіі, чым выклікала сенсацыю ва ўсёй Галічыне (у 1886 годзе гэтую гімназію скончыла толькі 13 дзяўчат). Адным з яе настаўнікаў быў філолаг Юльян Кабылянскі (брат Вольгі Кабылянскай). Паколькі ў Аўстра-Венгрыі жанчын не прымалі ва ўніверсітэты, у 1887 годзе Сафія і яе сваячаніца Наталля Кобрынская паступілі ў ВНУ ў Швейцарыі. Кобрынская на эканоміку, а Акунеўская на медыцынскі факультэт Цюрыхскага ўніверсітэта, які скончыла ў студзені 1896 года, стаўшы першай жанчынай-урачом у Аўстра-Венгрыі і першай украінкай Галічыны, якая атрымала універсітэцкую медыцынскую адукацыю. Тады ж дэбютавала ў літаратуры — у першым жаночым альманаху «Перший вінок» яна пад псеўданімам Ерына апублікавала апавяданні «Пісок. Пісок!» і «Родинна неволя в піснях і обрядах весільних». .jpg) У Цюрыху Сафія Акунеўская пазнаёмілася са студэнтам Вацлавам Марачэўскім, ураджэнцам Варшавы, які меў рэпутацыю ўкраінафіла, і ў 1890 годзе выйшла за яго замуж. У 1895 годзе падчас шаўчэнкаўскага свята ў Кракаве муж і жонка пазнаёміліся са студэнтам Ягелонскага ўніверсітэта Васілём Стэфанікам. У лютым 1896 года нарадзіла сына Юрыя. У гэтым жа годзе апублікавала сваю доктарскую дысертацыю пра змены ў крыві пад уплывам анеміі, атрымаўшы доктарскую ступень па медыцыне ў Цюрыхскім універсітэце. Як пісала Львоўская газета «Дело»: «Гэта першы доктар сярод украінскіх жанчын, а таксама першы доктар-жанчына ў былой Аўстрыі…». У 1898 годзе нарадзіла дачку Еву. З 1900 года жыла з мужам і працавала ў Карлавых Варах (Чэхія). Практыкавала ў Швейцарыі, Чэхіі, у Львове. Медычная дзейнасцьНягледзячы на атрыманы дыплом і нават абароненую дысертацыю, годную працу знайсці не магла. Яе медычную прафесію ў Польшчы не прызналі: не праз прафесійную няздольнасць, а проста таму што яна-жанчына. Толькі з 1 кастрычніка 1903 года Акунеўская-Марачэўская пачала практыкаваць у Львове, у дабрачыннай прыватнай «Народнай лякарні» для бедных, якую ўзначаліў яе стрыечны брат Яўген Азаркевіч. Персанал працаваў на дабрачынных пачатках. З розных аддзяленняў Акунеўская адразу абрала гінекалогію і, фактычна, стала першай жанчынай-гінеколагам у Галічыне. Яна разгарнула пры «Народнай лякарні» актыўную дзейнасць: упершыню ў Заходняй Украіне арганізавала курсы для сясцёр міласэрнасці, затым — курсы акушэрак. Таксама яна склала слоўнік украінскай медыцынскай тэрміналогіі і была суініцыятарам стварэння «медычнай камісіі» — першага прафсаюза лекараў. Падчас Першай сусветнай вайны пайшла лячыць украінцаў у аўстрыйскія лагеры. Па заканчэнні вайны развялася з мужам і нарэшце адкрыла ўласную медычную практыку. Акунеўская была першым урачом Галічыны і Аўстра-Венгрыі, хто пачаў выкарыстоўваць прамянёвую тэрапію у барацьбе з анкалагічнымі захворваннямі[2]. Сафія Акунеўская была вельмі таленавітым і эрудыяваным чалавекам, якім захапляліся Іван Франко і Васіль Стэфанік. Вольга Кабылянская пра яе выказалася так: «Ад яе пайшоў мне той свет, па якім я так сумавала, невыразна марыла». Апошнія гады правяла ў Львове, дзе вяла невялікую медычную практыку. Жыла ў доме насупраць Сабора Святога Юра, гэты дом набыў Андрэй Шаптыцкі для мастака Алексы Навакоўскага[4]. Памерла ў бальніцы ад гнойнага апендыцыта. Пахавана на ўчастку № 36 Лычакоўскіх могілак у Львове. Побач з ёй пазней пахавалі яе сына Юрыя, дачку Еву, мужа Вацлава, унучку Сафію. ПамяцьУ лістападзе 2022 года быў заснаваны падрыхтоўчы курс Пласт імя Сафіі Акунеўскай-Марачэўскаяй у Вене. Крыніцы
Літаратура
Спасылкі
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.svg){kind=small}
Portal di Ensiklopedia Dunia
