Сафія Элізабет Брэнер
Сафія Элізабет Брэнер, у дзявоцтве Вебер (шведск.: Sophia Elisabet Brenner; 29 красавіка 1659[1][2][…], Стакгольм[1] — 14 верасня 1730[1][2][…], Стакгольм[1]) — шведская пісьменніца, паэтка, феміністка, гаспадыня салона. БіяграфіяНарадзілася 29 красавіка 1659 года ў Стакгольме ў сям’і будаўніка Нікласа Вэбера, які быў нямецкім імігрантам, і Крысціны Шпур. У Швецыі XVII стагоддзя ёй далі незвычайна высокую адукацыю для жанчыны. Будучы дзіцём нямецкага імігранта, яна магла размаўляць як па-нямецку, так і па-шведску, а таксама вывучала лацінскую мову. Яе залічылі ў нямецкую школу для хлопчыкаў у Стакгольме. Гэта не было ўнікальным — з 1575 года дзяўчынкам дазвалялася вучыцца ў першых школьных класах у Швецыі, але, тым не менш, гэта было рэдкасцю: паведамлялася, што яна была адзінай дзяўчынкай у сваёй школе. Пазней яна вучылася дома, ёй выкладалі мужчыны-рэпетытары. Адным з яе выхавальнікаў быў Каролус Андрэас Цэліній, для якога яна напісала пахавальны верш у 1676 годзе. Яна вывучыла дастаткова добра шэсць моў, каб на ніх складаць паэзію.[3] У 1680 годзе выйшла замуж за жывапісца-мініяцюрыста і чыноўніка Эліяса Брэнера. Яна стала маці 15 дзяцей, з якіх яе перажылі толькі чацвёра. Пасля яе шлюбу, яна стала гаспадыняй літаратурнага і мастацкага гуртка: сярод эліты, якія наведваюць дом яе і яе мужа, былі знакамітая аматарская акторка Аўрора Кёнігсмарк, мастачка Ганна Марыя Эрэнстраль, паэт Ёхан Раніус і лекар і пісьменнік Урбан Ернэ, вядомы праціўнік судоў над ведзьмамі. Памерла 14 верасня 1730 года ў Стакгольме. ПісьменніцаСафія Элізабет Брэнер была заахвочана мужам і яго сябрамі па мастацтве працягваць вучобу і пісаць творы падчас шлюбу: вядома, што яна займалася пісьменніцкай дзейнасцю з года яе шлюбу і да самай смерці. Адзіны вядомы старэйшы верш — гэта пахавальны верш пра яе настаўніка ў 1676 годзе. Яна вывучала галандскую, французскую і італьянскую паэзію і стварала паэзію на ўсіх гэтых мовах, за выключэннем галандскай: аднак яе найбольш распаўсюджанай мовай была нямецкая. Яе спосаб напісання быў названы больш асабістым і канкрэтным, чым гэта было распаўсюджана ў яе час. У большасці яе вершаў разглядаюцца вяселлі, пахаванні, віншаванні і ўрачыстасці дзяржаўных альбо прыватных асоб, асабліва жанчын і дзяцей. Яна не пісала за грошы і накіроўвала свае вершы сябрам і дабрачынцам. Сярод яе ўласных мадэляў натхнення былі працы дацкага пісьменніка- псаломшчыка Кінга, а таксама шведскіх паэтаў Самуэля Калумба і Петруса Лагерлофа. Сафія Элізабет Брэнер прадстаўляла модную ў яе час форму фемінізму: у сваіх вершах яна абараняла правы жанчын на адукацыю і настойвала на тым, што жанчыны інтэлектуальна не саступаюць мужчынам. Яна стала ўзорам для пераймання для жанчын-навукоўцаў не толькі ў Швецыі, але і за мяжой, асабліва ў Германіі, была адзначана яе праца «Testimoniorum fasciculus» пад рэдакцыяй Урбана Ернэ. Яе называлі «Другой Сапфо» і «Дзесятай музай», і яна была прадстаўлена шведскім адказам іншым вядомым жанчынам-навукоўцам у сучаснай Еўропе. Сама яна заявіла, што яе пісьменніцкая дзейнасць зусім не перашкаджае яе абавязкам маці і жонкі і, што ёй цалкам магчыма зрабіць і тое, і іншае. Падчас Паўночнай вайны яна выказала патрыятызм, але таксама крытычна праілюстравала ўсе негатыўныя наступствы ваенных нягод. Брэнер была названа першай феміністкай у Швецыі з-за яе верша «Det Qwinliga Könetz rätmätige Förswar» (Апраўданая абарона жаночага полу) у 1693 годзе, які, як мяркуюць, быў натхнёны яе сяброўствам з Аўрорай Кёнінгсмарк. Праца, якую часта згадваюць як лепшую — верш пра рэлігіі «Wårs Herres och Frälsares Jesu Christi alldraheligaste pijons historia» (Найсвяцейшае пакутніцтва Госпада нашага і Збаўцы Ісуса Хрыста) 1710 года. У 1713 годзе яна апублікавала зборнік усіх сваіх вершаў і, такім чынам, стала першай жанчынай, якая выдала сябе як паэтка на шведскай мове. У яе было меркаванне, што мужчыны і жанчыны па-сапраўднаму аднолькавыя ў думках і адрозніваюцца толькі сваім целаскладам і іншым выглядам. Такое меркаванне яна выказала ў сваім вершы-каранацыі жанчыне-манарху Ульрыцы Элеаноры, каралеве Швецыі ў 1719 годзе:
СпадчынаУ Нацыянальнай партрэтнай галерэі Швецыі ў Грыпсхольме, якая была адкрыта ў 1822 годзе, яна была адной з першых шасці жанчын у гісторыі Швецыі, якая атрымала партрэт у калекцыі разам з Брыгітай Шведскай, Хэдвігай Шарлотай Нордэнфліхт, Барбрай Стыгсдотэр (Свінхувуд), Сафіяй Розэнхэйн і Вендэлай Скайт. ЗноскіЛітаратура
Спасылкі
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
Portal di Ensiklopedia Dunia
