Свольна (рака)

Свольна
Рака Свольна ля вёскі Валясы (Беларусь)
Характарыстыка
Даўжыня	99 км
Басейн	1 510 км²
Расход вады	11,7 м³/с (у вусці)
Вадацёк
Выток	Возера Нячэрыца
• Вышыня	125,5 м
• Каардынаты	56°07′18,57″ пн. ш. 28°27′32,59″ у. д.HGЯO
Вусце	рака Дрыса
• Месцазнаходжанне	вёска Цясты
• Вышыня	102 м
• Каардынаты	55°43′34,3″ пн. ш. 28°02′40,32″ у. д.HGЯO
Ухіл ракі	0,2 м/км
Размяшчэнне
Водная сістэма	Заходняя Дзвіна → Балтыйскае мора
Краіны	Беларусь  Расія
Рэгіён	Віцебская вобласць
выток вусце
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Свольна — рака ў Себежскім раёне Пскоўскай вобласці Расіі і Верхнядзвінскім раёне Віцебскай вобласці Беларусі, правы прыток ракі Дрыса.

Справа: Піжаўка, ручай Мошніца, Водзьга. Злева: Лонніца, Ласкагоўка, ручай Лешня, ручай Рудня.

Густата рачной сеткі 0,54 км/км².

Назва Свольна балцкага паходжання.

Гідранімічныя аналагі — літоўскія гідронімы Svalė, Svalia, Svolis, прускі тапонім Swolow, балцкі гідронім Своланка на Верхнім Павоччы^[1]. Роднасны корань у літоўскіх гідронімах Svilė, Svyla^[2], у балцкіх гідронімах Свілка і Свіліца ў Віцебскай вобласці.

Звязана з літоўскім svilti «гарэць без полымя, прыгараць; „гарэць“ ад холада». Далей да індаеўрапейскага *sṷel- «тлець, гарэць»^[3].

Значэнне назвы Свольна можна прыблізна перадаць як «Сцюдзёная (рака)». Імаверна, назва была дадзеная ў сувязі з крыніцамі, што ўцякаюць у Свольну і робяць яе халаднейшай.

Даўжыня Свольны 99 км. Выцякае з возера Нячэрыца  (руск.) (бел.(Себежскі раён), цячэ па Полацкай нізіне (даўжыня на Беларусі 93 км) па мяжы Расонскага і Верхнядзвінскага раёнаў, сярэдняе і ніжняе цячэнне — ў Верхнядзвінскім раёне, вусце насупраць вёскі Цясты, размешчанай на левым беразе Дрысы. Верхняе і сярэдняе цячэнне ракі праходзіць ў лясістай мясцовасці. Цячэ праз азёры Лісна і Бузянка. Плошча вадазбору 1510 км². У басейне ракі азёры Асвейскае, Белае, Купальнае (Верхнядзвінскі раён), Белае, Жабернае (Расонскі раён), Кабылінскае, Гарбінец, Белянец, Слотца, Малы Тучок, Брэдна, Цялятнае, Гута, Дземя, Плацічнае, Страднае, Селядцова, Тутча, Ізубрыца, Баброўна, Паўночны Шчучынец і інш.

Даліна пераважна трапецападобная, шырыня ў верхнім і сярэднім цячэнні 0,4—0,6 км, у ніжнім 0,8—1,5 км. Схілы спадзістыя і ўмерана стромкія вышынёй 10—20 метраў. Пойма перарывістая, лугавая, у паніжэннях забалочаная шырынёй ад 100 да 300 метраў. Рэчышча звілістае, месцамі моцназвілістае, шырыня 18—20 м. Берагі стромкія.

Рака замярзае ў сярэдзіне снежня, крыгалом у пачатку красавіка. Выкарыстоўваецца ў якасці прыёмніка меліярацыйных сістэм.

• Блакітная кніга Беларусі : Энцыклапедыя / рэдкал.: Н. А. Дзісько і інш. — Мн.: БелЭн, 1994. — С. 328. — 415 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-85700-133-1.
• Блакітны скарб Беларусі : энцыклапедыя / рэдкал.: Г. П. Пашкоў [і інш.]. — Мн., 2007.
• Свольна // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 4. Недалька — Стаўраліт / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1985. — 599 с., іл. — 10 000 экз.
• Макарэвіч А. А. Свольна // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 14: Рэле — Слаявіна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 14. — С. 269. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0238-5 (т. 14).
• Природа Белоруссии: Популярная энциклопедия / Редкол.: И. П. Шамякин (гл. ред.) и др. — 2-е изд. — Мн.: БелСЭ, 1989. — С. 221. — 599 с. — 40 000 экз. — ISBN 5-85700-001-7. (руск.)
• Республика Беларусь. Атлас охотника и рыболова: Витебская область / Редактор Г. Г. Науменко. — Мн.: РУП «Белкартография», 2010. — С. 11, 52. — 72 с. — 10&000 экз. — ISBN 978-985-508-136-5. (руск.)