Свята-Пакроўская царква (Стрэшын)
Стрэшынская Пакроўская царква — помнік архітэктуры класіцызму ў Беларусі, у гарадскім пасёлку Стрэшын Жлобінскага раёна Гомельскай вобласці. Пабудавана ў 1807 годзе з цэглы. У 1989 годзе царква рэстаўрыравана (архітэктар В. Калнін)[1] і перададзена вернікам. Дзейнічае. ГісторыяПершае ўпамінанне пра царкву ў Стрэшыне адносіцца да ранейшага драўлянага храма, што існаваў на гэтым месцы. У 1807 годзе замест старой драўлянай царквы быў узведзены новы мураваны храм у гонар Пакрова Прасвятой Багародзіцы[2]. Будаўніцтва царквы звязана з імем графа Івана Андрэевіча Астэрмана-Талстога, вядомага дзяржаўнага дзеяча Расійскай імперыі: імператрыца Кацярына II падаравала яму мястэчка Стрэшын за вайсковыя заслугі ў руска-турэцкай вайне 1787–1791 гадоў[2]. Паводле звестак, храм быў закладзены графам Астэрманам-Талстым у 1807 годзе (гэта пацвердзіла знойдзеная пры рэстаўрацыі свінцовая плашка з тэкстам пра заснаванне царквы) і асвячоны ў 1811 годзе на свята Пакрова Багародзіцы[3][2]. Неўзабаве пасля пабудовы гэтага храма яшчэ адзін родавы ўладальнік Стрэшына – герой вайны 1812 года граф Аляксандр Астэрман-Талсты – узвёў царкву Раства Багародзіцы ў суседнім маёнтку Саланое (пабудавана ў 1815 г.)[3]. У XIX стагоддзі Свята-Пакроўская царква была цэнтрам праваслаўнага прыходу, які ахопліваў сам Стрэшын і навакольныя вёскі. У 1837 годзе ў сям’і мясцовага святара Іаана Гашкевіча тут нарадзіўся будучы знаны святар і святой Беларускай праваслаўнай царквы – Іаан Кармянскі (у свеце Іван Гашкевіч)[2]. Яго бацька, айцец Іаан Гашкевіч, служыў настаяцелем Свята-Пакроўскай царквы прыблізна з 1830-х гадоў. Паводле жыцьцяпісу Іаана Кармянскага, менавіта ў стрэшынскім храме прайшло яго дзяцінства і духоўнае станаўленне. Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі, з усталяваннем савецкай улады, у 1930-я гады пачаліся ганенні на царкву. Стрэшынскі Свята-Пакроўскі храм трапіў пад кампанію закрыцця культавых будынкаў. У пачатку 1930-х царква была афіцыйна зачынена ўладамі; крыжы на купалах спілаваны, каштоўнае ўнутранае аздабленне было разрабавана[2]. Трагічна склаліся лёсы і духавенства: у 1931 годзе былі арыштаваны мясцовыя святары – айцец Андрэй Белюсцін і айцец Міхаіл Мігай. Айцец Андрэй памёр у 1940 г. ў сталінскім лагеры, а айца Міхаіла ў 1933 г. разам з сям’ёй выслалі на поўнач[2]. Падчас акупацыі ў Другую сусветную вайну нямецкая адміністрацыя дазволіла аднаўленне царкоўна-прыходскага жыцця. У канцы 1941 – пачатку 1942 года набажэнствы ў Стрэшыне былі адноўлены. Настаяцелем тады стаў святар Аляксей Валяеў – чалавек з трагічным лёсам: будучы прафесійны спявак, ён, не жадаючы супрацоўнічаць з акупацыйнай уладай, уначы пакінуў пасаду і далучыўся да партызанскага руху[3]. Пасля вайны праваслаўная абшчына ў Стрэшыне зноў атрымала афіцыйны статус (паводле архіўных дадзеных, у 1949 г. тут дзейнічала зарэгістраванае «рэлігійнае таварыства»)[3]. Аднак будынак царквы на той час ляжаў у руінах пасля ваенных пашкоджанняў, і вернікі не маглі ім карыстацца. Богаслужэнні некаторы час праводзіліся ў малітоўным доме ў суседняй вёсцы Шыхаў[3]. У пасляваенныя дзесяцігоддзі будынак Свята-Пакроўскай царквы выкарыстоўваўся ў розных гаспадарчых мэтах. Пад скляпеннямі храма захоўвалі мінеральныя ўгнаенні і соль; пазней памяшканне выкарыстоўвалася як калгасная канюшня. Некаторы час тут размяшчаліся клуб і нават рэстаран[3]. Гэтыя перапрафіляванні прывялі да заняпаду будынка: былі страчаны амаль усе рэшткі ўнутранага дэкору, сцены пашкоджаны. У 1980-я гады праводзіліся спробы рэстаўрацыі помніка як архітэктурнай каштоўнасці, але некваліфікаваныя работы толькі пагоршылі стан – былі знішчаны аўтэнтычныя фрэскі, зняты крыжы і спрошчаны дэкор купала[3]. Новае адраджэнне стрэшынскай святыні пачалося ў канцы 1980-х гадоў. У 1989 годзе храм быў нарэшце вернуты вернікам, і малады святар айцец Васілій Піліпенка узяўся за яго аднаўленне[2]. Айцец Васілій стаў настаяцелем і адначасова кіраўніком вялікіх рамонтна-будаўнічых прац. Аднаўленне царквы ператварылася ва ўсенародную будоўлю: дапамогу аказвалі як вернікі, так і мясцовая ўлада і арганізацыі. Сродкі на рамонт выдзялялі раённыя ўлады, калгас «1 Мая», прадпрыемствы горада Жлобіна[3]. У выніку агульных намаганняў будынак быў ачышчаны і адноўлены пасля дзесяцігоддзяў занядбання і знявагі. Урачыстае асвячэнне адроджанага храма адбылося 28 ліпеня 1991 года – архіепіскап Гомельскі і Мазырскі Арыстарх правёў чын асвячэння ў прысутнасці соцень вернікаў[3]. З таго часу Свята-Пакроўская царква зноў дзейнічае як праваслаўны прыход. Архітэктура.jpg) Храм цэнтрычны, складаецца з асноўнага аб’ёму (у плане квадрат са зрэзанымі вугламі) і прылеглых да яго з чатырох бакоў паўкруглых аб’ёмаў. Ва ўсходняй частцы знаходзіцца алтар, у астатніх зроблены ўваходы з высокімі каменнымі ганкамі. Цэнтральны аб’ём дамінуе ў агульнай кампазіцыі і мае сферычнае пакрыццё, завершанае круглым барабанам з невялікім купалам. Шырокія межы цэнтральнага аб’ёму маюць франтоны завяршэння. Фасады ўпрыгожаны пілястрамі і паўцыркульнымі нішамі, у якіх размешчаны вокны. Храм мае тры ўваходы – з заходняга і бакавых фасадаў, да якіх вядуць высокія каменныя ганкі. Інтэр’ерУ інтэр’еры перакрыцці аб’ёмаў, прылеглых да асноўнай зале, выкананы ў выглядзе конхаў, якія пераходзяць у парусныя скляпенні залы. Пад будынкам зроблена крыпта, куды вядуць лесвіцы, размешчаныя па баках галоўнага ўваходу. Унутраная прастора царквы таксама мае цэнтрычную кампазіцыю. Бакавыя прыдзелы і прытвор адкрываюцца ў цэнтральную залу высокімі арачнымі праёмамі. Першапачаткова інтэр’ер храма вылучаўся багатым мастацкім убраннем. Паводле ўспамінаў старажылаў, сцены былі распісаны фрэскамі, меўся разьбяны іканастас тонкай работы, падлогу ўпрыгожваў мазаічны арнамент[3]. Аднак у выніку гістарычных катаклізмаў XX стагоддзя ўся гэтая мастацкая спадчына была страчана: аўтэнтычны іканастас і роспісы не захаваліся да нашага часу. Настаяцелі царквыЗа больш чым два стагоддзі сваёй гісторыі стрэшынская Свята-Пакроўская царква мела шэраг вядомых настаяцеляў:
Спадчына і цікавыя звесткіСвята-Пакроўская царква з’яўляецца важнай гістарычнай і культурнай каштоўнасцю Беларусі ў Жлобінскім раёне. Яна занесена ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцяў Рэспублікі Беларусь як помнік архітэктуры рэспубліканскага значэння[2]. У 2010-я гады храм уключаны ў склад папулярнага турыстычнага маршруту «Залатое кола Гомельшчыны», дзякуючы чаму прыцягвае ўвагу не толькі вернікаў, але і аматараў гісторыка-архітэктурнай спадчыны з розных рэгіёнаў краіны[2]. З прыметных гістарычных рэліквій, звязаных з царквой, вядомы выпадак з каштоўным абразом «Палажэнне Хрыста ў гроб», які знаходзіўся тут у XIX стагоддзі. Паводле падання, гэты абраз падарыў стрэшынскаму храму граф Астэрман-Талсты — гэта была ўзнагарода, якую ён атрымаў асабіста ад імператара Аляксандра I за адзнаку ў Барадзінскай бітве 1812 года.[4] У сучаснай Свята-Пакроўскай царкве шануецца памяць пра святога праведнага Іаана Кармянскага — у храме ўсталяваны ягоны абраз з часцінкай мошчаў, бо менавіта тут прайшлі яго дзіцячыя гады і служыў яго бацька.[5] Зноскі
Літаратура
Спасылкі
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
Portal di Ensiklopedia Dunia
