Уладзімір Іосіфавіч Векслер
 Уладзімір Іосіфавіч Векслер (19 лютага [4 сакавіка] 1907, Жытомір, Валынская губерня, Расійская імперыя — 22 верасня 1966, Масква, СССР) — савецкі фізік-эксперыментатар, прафесар. Заснавальнік паскаральнай тэхнікі ў СССР, стваральнік сінхрафазатрона АІЯД. Член-карэспандэнт АН СССР (1946), акадэмік АН СССР (1958), акадэмік-сакратар Аддзяленні ядзернай фізікі АН СССР (1963—1966). Лаўрэат Ленінскай прэміі і Сталінскай прэміі першай ступені. БіяграфіяНарадзіўся ў сям’і інжынера-электрыка Іосіфа Векслера. Маці Рэгіна Уладзіславаўна пасля смерці мужа ў 1915 годзе выйшла замуж за санітарнага ўрача Н. М. Швейцэра. Падлеткам Векслер збег з дому (не зжыўся з айчымам), бадзяўся і ўрэшце быў накіраваны сваім біялагічным бацькам Д. П. Штэрэнбергам[крыніца?] у Дзіцячы гарадок імя III Інтэрнацыянала, які курыраваў асабіста наркам асветы А. В. Луначарскі. Пасля заканчэння школы паступіў на паркаленабіўную фабрыку вучнем манцёра ў электрамеханічнай майстэрні. У 1927 годзе кіраўніцтвам фабрыкі быў накіраваны на вучобу ў Інстытут народнай гаспадаркі імя Г. В. Пляханава. Скончыў Маскоўскі энергетычны інстытут (1931). З 1930 года працаваў ва Усесаюзным электратэхнічным інстытуце, распрацоўваў метады рэгістрацыі рэнтгенаўскага выпраменьвання, абараніў кандыдацкую дысертацыю. У 1937 годзе паступіў у дактарантуру Фізічнага інстытута АН СССР (ФІАН), у 1940 годзе абараніў доктарскую дысертацыю і працягваў працаваць у ФІАН, у тым ліку ў якасці намесніка дырэктара. Член УКП(б), партарг ФІАН. У самым пачатку сваёй працы, працуючы на Эльбрусе і Паміры з касмічнымі прамянямі, Векслер адкрыў электронна-ядзерныя «ліўні». У лютым — сакавіку 1944 года вынайшаў мікратрон і адкрыў прынцып аўтафазіроўкі, абгрунтаваўшы яго тэарэтычна (пры ўдзеле Я. Л. Фейнберга), а пасля пацвердзіўшы эксперыментальна. Паўтара года праз Эдвін Мак-Мілан нанова адкрыў прынцып аўтафазіроўкі. На аснове гэтага прынцыпу была створана цэлая серыя паскаральнікаў зараджаных часціц — фазатроны, сінхратроны, сінхрафазатроны. Векслер неаднаразова высоўваўся на сушуканне Нобелеўскай прэміі, але так і не атрымаў яе. У 1947 годзе пад кіраўніцтвам Векслера ў ФІАН быў пабудаваны першы савецкі сінхратрон. У 1949 годзе Векслер удзельнічаў у падрыхтоўцы пуску першага савецкага пратоннага паскаральніка, які працаваў на прынцыпе аўтафазіроўкі ў Гідратэхнічнай лабараторыі (у 1956 годзе што ўвайшла ў склад Аб’яднанага інстытута ядзерных даследаванняў у г. Дубна як Лабараторыя ядзерных праблем). Першы дырэктар Лабараторыі высокіх энергій АІЯД і навуковы кіраўнік стварэння пратоннага паскаральніка на 10 ГэВ, пуск якога адбыўся ў 1957 годзе; на працягу трох з паловай гадоў дубненскі сінхрафазатрон заставаўся найбуйнейшым у свеце. Сааўтар адкрыцця антысігма-мінус гіперона, зробленага на дубненскім сінхрафазатроне вялікім калектывам навуковых краін сацыялістычнай садружнасці ў 1960 годзе. Усебакова вывучыў працэсы нараджэння дзіўных часціц, выкліканыя π-мезонамі. Векслер прапанаваў прынцып кагерэнтнага паскарэння часціц. У 1956—1957 гадах заклаў асновы калектыўных метадаў паскарэння часціц і быў адным з піянераў метаду іх паскарэння з дапамогай плазмы. Стварыў сваю навуковую школу ў вобласці фізікі паскаральнікаў. У гонар Уладзіміра Векслера Расійская акадэмія навук заснавала навуковую Прэмію імя У. І. Векслера (1994). У. І. Векслер — аўтар двух навуковых адкрыццяў, якія ўключаны ў Дзяржаўны рэестр адкрыццяў СССР: «Аўтафазіроўка ў цыклічных рэзанансных паскаральніках.» пад № 10 з прыярытэтам ад 1944 г. і «Антысігма-мінус-гіперон.» пад № 59 з прыярытэтам ад 1960 г.[4] У гонар Векслера названы вуліцы ў Дубне, Жытоміры і ЦЭРНе (Спіс вуліц ЦЭРНа), завулак у Адэсе. Узнагароды і прэміі
Сям’яПершая жонка — Ніна Аляксандраўна Сідарава (1910—1961), гісторык-медыевіст, доктар гістарычных навук. Дачка — Кацярына Уладзіміраўна Сідарава (нар. 1932), біёлаг, доктар біялагічных навук. Сын ад другога шлюбу — Міхаіл (нар. 1963). Асноўныя працы
Зноскі
Літаратура
Спасылкі
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Portal di Ensiklopedia Dunia
