ជម្លោះព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃឆ្នាំ២០២៥

វិបត្តិព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ
	ផ្នែកនៃការប៉ះទង្គិចតាមព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ
	; ផែនទីនៃព្រំដែនប្រទេសកម្ពុជា និងប្រទេសថៃ (ខ្សែបន្ទាត់ក្រហម)
កាលបរិច្ឆេទ	២៨ ឧសភា ២០២៥ – បច្ចុប្បន្ន
ទីតាំង	ព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ ; ហូរចូលទៅក្នុង: ឡាវ;
Status	កំពុងសកម្ម បទឈប់បាញ់បានចូលជាធរមាននៅថ្ងៃទី២៩ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៥;
ភាគីសង្គ្រាម
កម្ពុជា	ថៃ
មេបញ្ជាការ និង មេដឹកនាំ
ហ៊ុន ម៉ាណែត; ហ៊ុន សែន; ទៀ សីហា; ម៉ៅ សុផាន់; ស្រី ឌឹក; ដួង សំនៀង †; ;	ភូមិធម្ម វេជ្ជយជ័យ; ន័ថពល នាគពាណិជ្យ; ទ្រង់វិទ្យ ហ្នុនភក្ដី; ពនា ក្លាវផុតទុក្ខ; ពន្ធភក្ដី ពឌ្ឍនកុល; សម្ភព ភារវេជ្ជ; បុញ្ញសិន ពាតក្លាង; អម្រឹត បុញ្ញសុយៈ; ចីរពល វង់វិទ្យ; ជ័យបុញ្ញ នវនចន្ទ្រ;
អង្គភាពពាក់ព័ន្ធ
កងយោធពលខេមរភូមិន្ទ កងទ័ពជើងគោក យោធភូមិភាគទី៤ កងពលធំអន្តរាគមន៍លេខ៣ កងពលតូចលេខ៧; កងពលតូចលេខ៨; កងពលតូចលេខ៩; ; ; យោធភូមិភាគទី៥; ; ;	កងទ័ពថៃ កងទ័ពជើងគោកថៃ យោធភូមិភាគទី២ បញ្ជាការដ្ឋានសុរនារី; ; យោធភូមិភាគទី១ បញ្ជាការដ្ឋានបូព៌ា; ; ទាហានព្រាន; ; កងទ័ពជើងអាកាសថៃ; កងទ័ពជើងទឹកថៃ បញ្ជាការដ្ឋានសង្គ្រាមពិសេសកងទ័ពជើងទឹក; កងម៉ារីន; ; នគរបាលថៃ នគរបាលល្បាតព្រំដែន; ; ;
សហេតុភាព និង ការខាងបង់
ស្លាប់៖ ទាហាន ៦ នាក់; រងរបួស៖ ទាហាន ២១ នាក់ជនស៊ីវិលប្រមាណ ៨ នាក់បានស្លាប់ និង ៥០ នាក់ទៀតបានរងរបួស; ជនស៊ីវិលចំនួន ១៦១,១៥៩ នាក់ត្រូវបានជម្លៀស	ស្លាប់៖ ទាហាន ១១ នាក់; រងរបួស៖ ទាហាន ២៩ នាក់; ជនស៊ីវិលប្រមាណ ១៣ នាក់បានស្លាប់ និង ៣៦ នាក់ទៀតបានរងរបួស; ជនស៊ីវិលប្រមាណ +១៣៨,០០០ នាក់ត្រូវបានជម្លៀស

ជម្លោះព្រំដែនរវាងប្រទេសកម្ពុជា និងថៃបានរុលឡើងជាថ្មីម្តងទៀតនៅថ្ងៃទី២៨ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៥ បន្ទាប់ពីមានការប៉ះទង្គិចប្រដាប់អាវុធគ្នាមួយរយៈពេលខ្លី។ ហេតុការណ៍នេះបានកើតឡើងនៅតំបន់ព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ ក្បែរតំបន់មុំបី (ឬចុងបូក) ដែលជាចំណុចប្រសព្វរវាងព្រំប្រទល់នៃប្រទេសកម្ពុជា ថៃ និងឡាវ។ តំបន់ចុងបូកគឺនេះជាចំណុចក្ដៅនៃជម្លោះរវាងកម្ពុជានិងថៃតាំងពីយូរយារណាស់មកហើយ ហើយធ្លាប់ជាចំណុចនៃភាពតានតឹង និងប៉ះទង្គិចគ្នាផ្សេងៗជាច្រើនដង។

វិវាទរវាងកម្ពុជានិងថៃជុំវិញខ្សែព្រំដែននៃប្រទេសទាំងពីរមានប្រភពចេញពីសន្ធិសញ្ញាដែលបានចុះរវាងភាគីសៀម (ថៃបច្ចុប្បន្ន) និងបារាំង។ បន្ទាប់ពីកម្ពុជាបានទទួលឯករាជ្យ ប្រាសាទព្រះវិហារដែលកាលនុះកំពុងជាប់ជម្លោះជាមួយនឹងថៃត្រូវបានតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ICJ កាត់ក្ដីសម្រេចប្រគល់ឱ្យខាងកម្ពុជានៅក្នុងឆ្នាំ១៩៦២ ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងណា ប្រាសាទព្រះវិហារ និងរួមទាំងតំបន់ជម្លោះតាមបណ្ដោយព្រំដែនផ្សេងៗនៅតែបន្តជាចំណោទពិបាកដោះស្រាយសម្រាប់ប្រទេសទាំងពីរ។ នៅរវាងឆ្នាំ២០០៨ និងឆ្នាំ២០១១ កម្ពុជា និងថៃបានផ្ទុះការប៉ះទង្គិចគ្នាម្តងទៀតដែលបណ្ដាលឱ្យមានអ្នកស្លាប់ និងរបួសទាំងសងខាង។ ជាលទ្ធផល តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិបានបញ្ជាក់ឡើងវិញសារជាថ្មីនូវសេចក្តីសម្រេចឆ្នាំ១៩៦២ របស់ខ្លួនដែលនាំឱ្យជម្លោះចុះត្រជាក់វិញ។^[១២]

ភាពតានតឹងនៅតំបន់ព្រំដែនប្រទេសទាំងពីរបានកើនឡើងក្ដៅគគុកសារជាថ្មីម្តងទៀតនៅដើមឆ្នាំ២០២៥ នៅពេលដែលទាហានថៃបានរារាំងភ្ញៀវទេសចរខ្មែរមិនឱ្យច្រៀងចម្រៀងស្នេហាជាតិនៅប្រាសាទតាមាន់ធំ។^[១៣]^[១៤] មកដល់ថ្ងៃទី២៨ ខែឧសភា ទាហានខ្មែរ និងថៃបានប៉ះទង្គិចគ្នាមួយរយៈពេលខ្លី បណ្ដាលឱ្យទាហានខ្មែរម្នាក់បានស្លាប់បាត់បង់ជីវិត។ ប្រទេសទាំងពីរបានចោទប្រកាន់គ្នាទៅវិញទៅមកថាបានបណ្ដោយឱ្យផ្ទុះអាវុធបាញ់គ្នា។^[១២]

នាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា សម្ដេចហ៊ុន ម៉ាណែតបានឆ្លើយតបនឹងហេតុការណ៍ទាំងនេះដោយផ្តើមរៀបចំឯកសារដើម្បីទៅប្ដឹងតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិជុំវិញទីតាំងជម្លោះ ដោយថាលោកមិនចង់ឃើញមានជម្លោះកើតមានជាមួយប្រទេសថៃនោះទេ។^[១៥] លោកភូមិធម្ម វេជ្ជយជ័យ អតីតរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិថៃ និងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីស្ដីទីថៃបានថ្លែងថា គ្មានភាគីណាមួយចង់បង្កើនជម្លោះដាក់គ្នានោះទេ ហើយកំពុងស្វះស្វែងរកមធ្យោបាយដោះស្រាយវិវាទ។^[៣] មកដល់ព្រឹកថ្ងៃទី២៤ ខែកក្កដា កម្ពុជា និងថៃបានផ្ទុះអាវុធម្តងទៀតដោយភាគីកម្ពុជាបានចោទខាងថៃថាជាអ្នកផ្ដើមការបាញ់ប្រហារមុន។^[១៦] ក្រោយពីផ្ទុះជម្លោះប្រដាប់អាវុធអស់រយៈពេល ៥ ថ្ងៃ នៅថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា ប្រទេសកម្ពុជានិងថៃបានយល់ព្រមទទួលបទឈប់បាញ់ដោយមានការសម្របសម្រួលពីប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ហើយនិងចូលជាធរមាននៅថ្ងៃបន្ទាប់ទី២៩ បិទបញ្ចប់អរិភាពយោធារវាងប្រទេសទាំងពីរ។

ផ្ទៃរឿង

ជម្លោះព្រំដែនរវាងប្រទេសកម្ពុជា និងថៃមានឫសគល់នៅក្នុងបន្ទាត់កំណត់ព្រំដែនដែលកើតចេញពីសន្ធិសញ្ញាបារាំង-សៀមឆ្នាំ១៩០៤ ដែលបានកំណត់ព្រំដែនជាក់លាក់រវាងព្រះរាជាណាចក្រសៀម (ប្រទេសថៃបច្ចុប្បន្ន) និងឥណ្ឌូចិនបារាំង (ប្រទឹសកម្ពុជា ឡាវ និងវៀតណាមបច្ចុប្បន្ន)។ ទោះជាយ៉ាងណា នៅក្រោយកម្ពុជាទទួលបានឯករាជ្យពីបារាំង តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ (ICJ) បានសម្រេចកាត់ក្ដីនៅឆ្នាំ១៩៦២ ថា ប្រាសាទព្រះវិហារគឺស្ថិតនៅក្រោមអធិបតេយ្យភាពកម្ពុជា។ ទោះបីជាមានការក្ដីបែបនេះក៏ដោយ តំបន់នៅជុំវិញប្រាសាទក៏ដូចជាតំបន់តាមបណ្ដោយព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃនៅតែមានជាជម្លោះ ដែលនាំឱ្យមានភាពតានតឹងរវាងរដ្ឋទាំងពីរជាបន្តបន្ទាប់ ជពិសេសក្នុងអំឡុងចន្លោះឆ្នាំ២០០៨ និងឆ្នាំ២០១១ នៅពេលដែលការប៉ះទង្គិចដោយយោធាបានបណ្តាលឱ្យមានអ្នកស្លាប់ និងរបួសទាំងសងខាង។ មនោសញ្ចេតនា និងគំនិតជាតិនិយមក្នុងប្រទេសទាំងពីរបានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងកំណើនកម្ដៅនៃជម្លោះអស់ទាំងនេះ។ ជាលទ្ធផលនៃការប៉ះទង្គិចគ្នានៅរវាងឆ្នាំ២០០៨ និងឆ្នាំ២០១១ តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ (ICJ) បានបញ្ជាក់ឡើងវិញនូវសេចក្តីសម្រេចខ្លួនកាលពីឆ្នាំ១៩៦២។^[១២]

ភាពតានតឹងនៅតំបន់ព្រំដែនប្រទេសទាំងពីរបានកើនឡើងក្ដៅគគុកសារជាថ្មីម្តងទៀតនៅដើមឆ្នាំ២០២៥ នៅពេលដែលទាហានថៃបានរារាំងភ្ញៀវទេសចរខ្មែរមិនឱ្យច្រៀងចម្រៀងស្នេហាជាតិនៅប្រាសាទតាមាន់ធំ។^[១៣]^[១៤] មកដល់ថ្ងៃទី២៨ ខែឧសភា ទាហានខ្មែរ និងថៃបានប៉ះទង្គិចគ្នាមួយរយៈពេលខ្លីនៅក្នុងតំបន់ចុងបូក ដែលបណ្ដាលឱ្យទាហានខ្មែរម្នាក់បានស្លាប់បាត់បង់ជីវិត។ ប្រទេសទាំងពីរបានចោទប្រកាន់គ្នាទៅវិញទៅមកថាបានបណ្ដោយឱ្យផ្ទុះអាវុធបាញ់គ្នា។^[១២]

ព្រឹត្តិការណ៍មុនជម្លោះ

ការប៉ះទង្គិចថ្ងៃទី២៨ ខែឧសភា

នៅថ្ងៃទី២៨ ខែឧសភា ទាហានកម្ពុជា និងថៃបានផ្ទុះអាវុធប៉ះទង្គិចបាញ់បកគ្នារយៈពេល ១០ នាទី នៅស្រុកជាំក្សាន្ត ខេត្តព្រះវិហារ ដែលបណ្ដាលឱ្យទាហានខ្មែរម្នាក់បានស្លាប់នោះគឺលោកព្រិន្ទបាលឯក សួន រោន។^[១៧] ប្រទេសទាំងពីរបានចោទប្រកាន់គ្នាទៅវិញទៅមកពីការឈ្លានពានដែលនាំឱ្យមានឧប្បត្តិហេតុបាញ់គ្នាមួយប្រាវនេះ។ លោកម៉ៅ ផល្លា អ្នកនាំពាក្យកងទ័ពជើងគោកកម្ពុជាបានថ្លែងថា ទាហានថៃគឺជាអ្នកដែលបើកការបាញ់ប្រហារមកលើទាហានកម្ពុជាមុននៅក្នុងលេណដ្ឋានដែលកម្ពុជាបានប្រើប្រាស់អស់មួយរយៈមកហើយ។ ជាមួយគ្នានេះ លោកវិនទ័យ សុវរី អ្នកនាំពាក្យកងទ័ពថៃ បានអះអាងថា ទាហានថៃបានព្យាយាមនិយាយសម្រួលជាមួយទាហានកម្ពុជាឱ្យដកថយចេញពី"តំបន់ប្រទាញប្រទង់" មុនពេលភាគីកម្ពុជាបានធ្វើការបាញ់ប្រហារ។^[១៨]^[១៩]

ហេតុការណ៍បែកសំឡេងទូរស័ព្ទ

នៅថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៥ នាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃ លោកស្រីពែទងធារ ជិនវ័ត្របានទាក់ទងទៅអភិបាលរងរាជធានីភ្នំពេញ លោក ឃ្លាំង ហួត ដើម្បីស្នើសុំជំនួយលោកក្នុងការធ្វើជាអ្នកបកប្រែ និងជាអន្តរការីសម្រាប់ការសន្ទនាក្រៅផ្លូវការជាមួយសម្ដេចតេជោហ៊ុន សែន។ សម្ដេចហ៊ុន សែនបានថតសំឡេងសន្ទនាតាមទូរស័ព្ទទាំងស្រុងដោយប្រើឧបករណ៍ចល័តរបស់លោក ហើយនៅថ្ងៃទី១៨ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៥ សម្ដេចក៏បានបញ្ចេញវីដេអូឃ្លីបនៃសំឡេងទូរស័ព្ទនោះជាឯកតោភាគីទៅសាធារណៈ។^[២០]

ការបែកលេចធ្លាយសំឡេងទូរស័ព្ទនោះជាដំបូងបានប៉ះពាល់ដល់វិស័យសេដ្ឋកិច្ចប្រទេសថៃ ជាពិសេសនៅក្នុងទីផ្សារមូលធន។ សន្ទស្សន៍ផ្សារហ៊ុនថៃបានធ្លាក់ចុះយ៉ាងគំហុកក្នុងរយៈពេលបីថ្ងៃជាប់គ្នាបន្ទាប់ពីការផ្សព្វផ្សាយចេញនូវឃ្លីបសំឡេងនោះ ដែលឆ្លុះបញ្ចាំងពីការព្រួយបារម្ភរបស់វិនិយោគិនចំពោះស្ថិរភាពនយោបាយនៃរាជរដ្ឋាភិបាលថៃ។ ការធ្លាក់ចុះ -៤.១៧% ជាបន្តបន្ទាប់នៅក្នុងសន្ទស្សន៍គោលបានបង្ហាញពីការបាត់បង់ទំនុកចិត្តលើទីផ្សារដោយវិនិយោគិនក្នុងស្រុកថៃ និងបរទេសជុំវិញការគ្រប់គ្រងស្ថានភាពរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំនយោបាយថៃ។^[២១] ភាពតានតឹងបានឆ្លងទៅដល់វិស័យនយោបាយនៅពេលដែលគណបក្សភូមិជ័យថៃ ដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តក្នុងរដ្ឋាភិបាលចម្រុះថៃបានប្រកាសដកខ្លួនជាផ្លូវការពីសម្ព័ន្ធរាជរដ្ឋាភិបាលថៃនៅយប់ថ្ងៃទី១៨ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៥។ ការវិវត្តស្ថានភាពនយោបាយនេះបានធ្វើឱ្យរដ្ឋបាលលោកស្រីពែទងធារបាត់បង់សំឡេងភាគច្រើននៅក្នុងសភា បង្កើតឱ្យមានវិបត្តិនយោបាយកាន់តែធ្ងន់់ធ្ងរ និងធ្វើឱ្យកើតមានការសង្ស័យចំពោះអសមត្ថភាពរបស់រដ្ឋាភិបាលកាន់អំណាច។

តាមទស្សនៈយល់ឃើញរបស់បណ្ឌិតបញ្ញវន្ត និងអ្នកជំនាញទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ បានចាត់ទុកឃ្លីបសំឡេងដែលបែកធ្លាយនោះជាចំណុចដ៏សំខាន់ដែលបង្ហាញអំពីរចនាសម្ព័ន្ធដ៏ផុយស្រួយ និងស្មុគស្មាញនៃអំណាចប្រតិបត្តិនៅក្នុងប្រទេសថៃ។ លោកបវិន ជ័ចាវលពង្សពាន់ ដែលជាអ្នកជំនាញសិក្សាទំនាក់ទំនងបរទេសថៃ បានអត្ថាធិប្បាយតាមរយៈបណ្ដាញអនឡាញថា ការសន្ទនាដោយខ្វះការប្រុងប្រយ័ត្នរបស់លោកស្រីពែទងធារជាមួយលោកហ៊ុន សែន គឺបានឆ្លុះបញ្ចាំងឱ្យឃើញពីទំនោរ "ចុះចូល" ជាមួយមេដឹកនាំបរទេស។ លោកបានអះអាងថា អាកប្បកិរិយារបស់លោកស្រីបានបង្ហាញពីកង្វះបទពិសោធន៍ការទូត និងបង្កបង្កើតហានិភ័យដល់អធិបតេយ្យភាពប្រទេសថៃ។^[២២]^[២៣]

ផ្នែកដ៏ចម្រូងចម្រាសបំផុតនៃសំឡេងសន្ទនានោះគឺការដែលលោកស្រីបានចាត់ទុកកងទ័ពថៃថាជា "បក្សពួកគូប្រជែង" ចំពោះរដ្ឋបាលលោកស្រី។ លោកស្រីបានសារភាពចំពោះលោកហ៊ុន សែនថា រដ្ឋាភិបាលរបស់លោកស្រីកំពុងប្រឈមនឹងភាពលំបាកលំបិនជាបន្តបន្ទាប់ជាមួយកងយោធា ហើយបានសង្កត់ធ្ងន់ថា "ក្រុមនោះទាំងអស់មកពីភាគីបក្សប្រឆាំង" ពោលគឺចង់សម្ដៅទៅលើមន្ត្រីយោធាជាន់ខ្ពស់ថៃ ពិសេសឧត្តមសេនីយ៍ឯកប៊ុនស៊ីន ផាតឃ្លាំង មេបញ្ជាការកងទ័ពភូមិភាគទី២។^[២៤] ថ្វីបើលោកស្រីនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានចេញលិខិតសុំទោសជាផ្លូវការចំពោះលោកប៊ុនស៊ីន និងបានបំភ្លឺថាការសន្ទនានោះបានកើតឡើងក្រៅម៉ោងធ្វើការ ហើយមិនមានចេតនាធ្វើឱ្យខូចដល់ស្ថាប័នរដ្ឋណាមួយឡើយក៏ពិតមែន ក៏សំឡេងរិះគន់ជាសាធារណៈនៅតែចោទច្របោលខ្លាំងៗ។ សំណួរជាច្រើនត្រូវបានលើកឡើងជុំវិញការវិនិច្ឆ័យរបស់លោកស្រី រួមទាំងភាពប្រុងប្រយ័ត្នខាងការទូត និងផលប៉ះពាល់ជាច្រើនទៀតតាមរយៈការបង្កើតទំនាក់ទំនងផ្ទាល់ខ្លួនជាមួយមេដឹកនាំបរទេសដែលអាចនាំឱ្យខូចផលប្រយោជន៍ជាតិប្រទេសថៃ។^[២៥]

ការបិទច្រកព្រំដែន

កិច្ចប្រកាសបិទព្រំដែនជាឯកតោភាគីរបស់ថៃ (ឆ្វេង) និងកិច្ចប្រកាសឆ្លើយតបរបស់កម្ពុជា (ស្ដាំ)

ជម្លោះប្រដាប់អាវុធ

ទាំងកម្ពុជា និងថៃបានចោទគ្នាទៅវិញទៅមកពីការបំផ្ទុះជម្លោះប្រដាប់អាវុធនៅព្រំដែននេះ។^[២៦] គិតត្រឹមថ្ងៃទី២៧ ខែកក្កដា ប្រទេសកម្ពុជាមានទាហានពលីជីវិតចំនួន ៥ នាក់ (សរុបឡើង ៦ នាក់) និងរបួស ២១ នាក់ ខណៈស៊ីវិលស្លាប់ចំនួន ៨ នាក់ និងរបួស ៥០ នាក់។^[២] សម្រាប់ជនស៊ីវិលកម្ពុជាភៀសសឹកសង្គ្រាមវិញមានប្រមាណ ១៦១,១៥៩ នាក់ ឬជាងបួនម៉ឺនគ្រួសារ បើគិតត្រឹមថ្ងៃទី៣១ ខែកក្កដា។^[៦] យោងតាមប្រភពនៅប្រទេសថៃ ទាហានចំនួន ៦ នាក់ និងជនស៊ីវិលចំនួន ១៣ នាក់បានស្លាប់បាត់បង់ជីវិត ខណៈទាហានចំនួន ១៤ នាក់ និងជនស៊ីវិលចំនួន ៣២ នាក់ទៀតបានទទួលរងរបួស។^[២៧]^[២៨] ជនស៊ីវិលថៃប្រមាណ ១៤០,០០០ នាក់ត្រូវបានជម្លៀសចេញពីតំបន់ប្រឈម។^[២៧]

២៤ កក្កដា

យោងតាមក្រសួងការពារជាតិនៅព្រឹកថ្ងៃទី២៤ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៥ បានឱ្យដឹងថាមានការផ្ទុះអាវុធបាញ់គ្នារវាងកងទ័ពកម្ពុជានិងកងទ័ពថៃនៅតាមបណ្តោយព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃនៅខេត្តឧត្តរមានជ័យ។ ភាគីកម្ពុជាបានចោតប្រទេសថៃថាជាអ្នកផ្ដើមការបាញ់ប្រហារមុន ហើយកងទ័ពកម្ពុជាមានសិទ្ធិការពារខ្លួន និងទឹកដីរបស់ខ្លួនពីការឈ្លានពានរបស់កងទ័ពថៃ។^[១៦] ចំពោះខាងថៃវិញបានអះអាងថា គេបានឭសំឡេងដ្រូន UAV កម្ពុជានៅតំបន់ប្រាសាទតាមាន់ធំ មុនពេលឃើញទាហានកម្ពុជាចំនួន ៦ នាក់ដើរមកជិត"មូលដ្ឋានពួកគេ"ដើម្បីពិនិត្យរបងលួសបន្លាដែលទ័ពថៃបានដាក់នៅជើងប្រាសាទ។ របាយការណ៍ដដែរអះអាងថា ទាហានកម្ពុជាបានបាញ់ប្រហារមកលើកងកម្លាំងថៃចម្ងាយប្រហែល ២០០ ម៉ែត្រខាងកើតប្រាសាទតាមាន់ធំ។^[២៩]

នៅថ្ងៃដដែរ កម្ពុជាបានរាយការណ៍ថា យោធាថៃបានបើកការវាយប្រហារប្រដាប់អាវុធមកលើកងកម្លាំងកម្ពុជា ហើយបានបិទផ្លូវសាធារណៈទៅកាន់ប្រាសាទតាមាន់ធំ។^[៣០]

ស្ថានីយប្រេងឥន្ធនៈមួយកន្លែងក្នុងខេត្តសិរីសាកេតត្រូវបានរងគ្រាប់ផ្លោងពីរថយន្ត BM-២១ Grad របស់កម្ពុជា ដែលបណ្តាលឱ្យជនស៊ីវិលស្លាប់ និងរបួស"ជាច្រើននាក់" ដោយក្នុងនោះមានអ្នកស្លាប់យ៉ាងហោចណាស់ ៨ នាក់។^[៣១]^[៣២]

យោធាថៃបានប្រើយន្តហោះចម្បាំងប្រភេទ F-១៦ ដោយមានគោលដៅទម្លាក់គ្រាប់បែកនៅមូលដ្ឋានយោធាកម្ពុជា ខណៈកម្ពុជាបានថ្កោលទោសសកម្មភាពឈ្លានពានរបស់ថៃដោយចាត់ទុកវាជា "ទង្វើគ្មានការគិតគូរ និងប្រកបដោយអរិភាព"។^[៣៣]

នៅវេលាម៉ោង ១៥៖០០ យោធាថៃបានបើកការវាយលុកផ្លូវគោក និងផ្លូវអាកាស ដែលមានកូដនាមថា "ប្រតិបត្តិការយុត្ថាបូឌីន" ដឹកនាំដោយលោកឧត្តមសេនីយ៍ផន ក្លែវផ្លតទុក្ខ ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងការប៉ះទង្គិចជាបន្តបន្ទាប់ជាមួយកងកម្លាំងកម្ពុជា។^[៣៤]

នៅល្ងាចថ្ងៃទី២៤ ខែកក្កដា សម្ដេចហ៊ុន សែនបានថ្លែងថា កម្ពុជាគ្មានជម្រើសអ្វីក្រៅពីវាយបកជាមួយថៃវិញទេ ដោយបន្ថែមថាលោកបានកំពុងចូលរួមនៅក្នុងបញ្ជាការយោធាតាមរយៈប្រព័ន្ធវីដេអូ។ សម្ដេចបានបញ្ជាក់ទៀតថា លោកមិនបានធ្វើដំណើរទៅក្រៅប្រទេសដូចដែលប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយថៃបានរាយការណ៍នោះទេ ហើយបានបន្តស្តីបន្ទោសយោធាថៃដែលបានបណ្ដោយឱ្យស្ថានការណ៍កាន់តែតានតឹងឡើង ពិសេសជុំវិញករណីដែលថៃបានបិទច្រកចូលប្រាសាទតាមាន់ធំ។^[៣៥]^[៣៦] នៅវេលាល្ងាចដដែរ រដ្ឋបាលខេត្តឧត្តរមានជ័យបានរាយការណ៍ថា ប្រជាជនកម្ពុជាប្រមាណ ៥,០០០ នាក់ត្រូវបានជម្លៀសចេញពីតំបន់ជម្លោះ។^[៣៧]

ជាលទ្ធផលនៃការបាញ់ផ្លោងកាំភ្លើងធំ និងការទម្លាក់គ្រាប់បែកពីលើអាកាសដោយយោធាថៃ រចនាសម្ព័ន្ធ និងតំបន់ជុំវិញប្រាសាទព្រះវិហារត្រូវបានរងការខូចខាតជាទម្ងន់។ កម្ពុជាបានចោទថានេះជាសកម្មភាពបំពានយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរនឹងច្បាប់អន្តរជាតិដោយសារប្រាសាទព្រះវិហារជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌ពិភពលោកចុះក្រោមអង្គការយូណេស្កូ។^[៣៨]

២៥ កក្កដា

នៅថ្ងៃទី២៥ ខែកក្កដា ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡាបានប្រកាសពីការបិទគ្រឹះស្ថានសិក្សានានាជាបណ្ដោះអាសន្ននៅតាមបណ្ដាខេត្តជាប់ព្រំដែនជាមួយនឹងប្រទេសថៃ ខណៈការប្រយុទ្ធគ្នាកំពុងតែកើនខ្លាំង។^[៣៩] ចំពោះភាគីថៃនៅថ្ងៃទី២៥ ដដែរបានប្រកាសច្បាប់អាជ្ញាសឹកនៅតំបន់ជាប់ព្រំដែនកម្ពុជាក្នុងខេត្តច័ន្ទបុរី និងត្រាច។^[៤០]

២៦ កក្កដា

ឈានចូលដល់ថ្ងៃទី២៦ ខែកក្កដា (ម៉ោងនៅកម្ពុជា) ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិបានបើកកិច្ចប្រជុំបន្ទាន់ទាក់ទងនឹងជម្លោះកម្ពុជា-ថៃ ហើយជាលទ្ធផល ក្រុមប្រឹក្សាបានអំពាវនាវឱ្យភាគីកម្ពុជា និងថៃ ប្រកាន់យកការអត់ធ្មត់ និងមានដំណោះស្រាយដោយសន្តិវិធី ព្រមទាំងបញ្ឈប់ហិង្សាដោយប្រដាប់អាវុធ។^[៤១] ថ្វីបើក្រុមប្រឹក្សាបានអំពាវនាវបែបនេះ ហើយកម្ពុជាបានយល់ស្របទទួលយកជម្រើសបទឈប់បាញ់ក្ដី យោធាថៃនៅតែបន្តបើកការវាយប្រហារនៅវេលាព្រឹកនៃថ្ងៃដដែរ ដោយប្រើកាំភ្លើងធំចំនួន ៥ គ្រាប់មកស្រោបលើស្រុកវាលវែង ខេត្តពោធិ៍សាត់ ដែលនាំឱ្យជម្លោះឆ្លងចូលមកដល់ប៉ែកខាងលិចនៃព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ។^[៤២]

គ្រាប់ផ្លោងប្រមាណ ១០ គ្រាប់បានធ្លាក់ចូលក្នុងទឹកដីប្រទេសឡាវនៅថ្ងៃទី២៦ ខែកក្កដា ខណៈការប៉ះទង្គិចគ្នារវាងកងកម្លាំងថៃ និងកម្ពុជាកំពុងតែតានតឹងឡើងៗ។ កងទ័ពថៃបានចោទកម្ពុជាថាជាអ្នកបាញ់បំផ្លោងគ្រាប់ទាំងនោះ តែក្រោយមក បាននិយាយថាខ្លួនមិនច្បាស់ទៅវិញ។ ក្រសួងការពារជាតិកម្ពុជានៅរសៀលនៃថ្ងៃដដែរបានថ្លែងច្រានចោលការចោទប្រកាន់ពីយោធាថៃ ដោយបានចាត់ទុកវាជាការចោទប្រកាន់គ្មានមូលដ្ឋានច្បាស់លាស់ និងជាព័ត៌មានភូតកុហក ប្រឌិត និងបំភ្លៃ។^[៤៣]

២៧ កក្កដា

ក្រសួងការពារជាតិកម្ពុជាបានថ្លែងថា យោធាថៃនៅតែបន្តបាញ់ផ្លោងចូលក្នុងទឹកដីកម្ពុជា ពិសេសនៅចំណុចតំបន់ប្រាសាទ និងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធស៊ីវិលកម្ពុជា ថ្វីបើទើបមានការយល់ស្របលើបទឈប់បាញ់តាមរយៈការសន្ទនាតាមទូរស័ព្ទរវាងមេដឹកនាំប្រទេសទាំងពីរ និងប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក លោកដូណាល់ ត្រាំកាលពីយប់ថ្ងៃទី២៦ ក្ដី។^[៤៤] ការប្រយុទ្ធបានកើនឡើងបន្ថែម នៅពេលយោធាថៃបានធ្វើការបាញ់ផ្លោង និងទម្លាក់គ្រាប់បែកផ្សេងៗសម្ដៅលើក្រុងសំរោង ខេត្តឧត្តរមានជ័យ និងទីតាំងជនស៊ីវិលដទៃទៀត។^[៤៥]

២៨ កក្កដា

នៅថ្ងៃដែលកម្ពុជា និងថៃត្រៀមជួបគ្នាដើម្បីចរចាពីបទឈប់បាញ់នៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ី យោធាថៃបានបង្កើនការវាយលុករបស់ពួកគេនៅវេលាព្រឹកព្រលឹម ដោយផ្តោតលើទីតាំងយោធាសំខាន់ៗរបស់កម្ពុជានៅតាមព្រំដែន។^[៤៦] កម្ពុជាក៏បានថ្លែងពីការប្រើប្រាស់អាវុធគីមីដោយសំណាក់យោធាថៃផងដែរនៅក្នុងការវាយប្រហារនាកំឡុងពេលព្រឹកនោះ ដែលក្រោយមកត្រូវបានច្រានចោលបដិសេធដោយថៃ។^[៤៧]

២៩ កក្កដា

ចូលមកដល់ថ្ងៃដំបូងនៃបទឈប់បាញ់ កងទ័ពថៃបានចោទភាគីកម្ពុជាថាបានរំលោភលើបទឈប់បាញ់ និងអះអាងថាមានការប៉ះទង្គិចគ្នាជាបន្តបន្ទាប់នៅក្នុងតំបន់ជម្លោះ។ នាយករដ្ឋមន្ត្រីស្ដីទីថៃ និងព្រមទាំងក្រសួងការពារជាតិកម្ពុជាបានថ្លែងថា សភាពការណ៍នៅព្រំដែនគឺមានភាពស្ងប់ស្ងាត់ចាប់តាំងពីម៉ោងបទឈប់បាញ់ចូលជាធរមានមកម៉្លេះ និងមិនមានការប៉ះទង្គិចអ្វីដូចដែលយោធាថៃបានចោទនោះទេ។^[៤៨]

៣០ កក្កដា

ដោយថ្លែងទៅកាន់អនុព័ន្ធយោធា និងមន្ត្រីការទូតបរទេសចំនួន ១៣ រូបនៅថ្ងៃទី៣០ ខែកក្កដា មេបញ្ជាការតំបន់ប្រតិបត្តិការសឹករងព្រះវិហារ លោកឧត្តមសេនីយ៍ទោ ច័ន្ទ សុភ័ក្ត្រា បានពន្យល់ថា ក្រុមទាហានថៃមួយបានធ្វើជាមកចាប់ដៃជាមួយទាហានកម្ពុជានៅសមរភូមិជាំតែ តែក្រោយបន្តិចមកក៏បានលើកកាំភ្លើងភ្ជង់ចាប់ខ្លួនទាហានកម្ពុជាដោយមានប្រមាណ ២០ នាក់ (ក្នុងនោះមានម្នាក់បានរត់គេចខ្លួនរួច ខណៈពីរនាក់ទៀតត្រូវគេសង្ស័យថាទាហានថៃបានបាញ់សម្លាប់)។^[៤៩]^[៥០]

១ សីហា

ទាហានខ្មែរចំនួនពីរនាក់ក្នុងចំណោម ២០ នាក់ដែលត្រូវបានថៃចាប់ខ្លួននោះត្រូវបានដោះលែងត្រឡប់ចូលមកកម្ពុជាវិញ ខណៈរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានបន្តទាមទារឱ្យភាគីថៃដោះលែងទាហានកម្ពុជាទាំងអស់ដែលកំពុងស្ថិតនៅក្រោមការឃុំឃាំងរបស់ថៃ។ ទាហានពីរនាក់ដែលបានដោះលែងនោះមានម្នាក់បានរងរបួសបាក់ដៃ ខណៈម្នាក់ទៀតមានបញ្ហាស្មារតីផ្លូវចិត្ត។^[៥១] ពលទាហានខ្មែរដែលថៃបានចាប់ខ្លួនទាំងនោះមិនបានបញ្ហាញពីសញ្ញារបួស ឬអ្វីខុសប្រក្រតីឡើយមុនពេលត្រូវបានចាប់ខ្លួន។^[៥២]

៣ សីហា

បន្ទាប់ពីទទួលបានដំណឹងថាយោធាថៃបានណែនាំប្រជាជនស៊ីវិលខ្លួនដែលនៅសេសសល់នៅតំបន់ព្រំដែនខេត្តសុរិន្ទឱ្យជម្លៀសខ្លួនចេញត្រឹមយប់ថ្ងៃទី៣ ខែសីហា ក្រសួងការពារជាតិកម្ពុជាក៏បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ព្រមានអំពីការគ្រោងវាយលុកពីកងទ័ពថៃនៅតាមតំបន់ព្រំដែន ពោលគឺចាប់តាំងពីតំបន់ប្រាសាទតាមាន់ ប្រាសាទតាក្របី ប្រាសាទព្រះវិហាររហូតដល់តំបន់អានសេះ។^[៥៣]^[៥៤] អ្នកនាំពាក្យកងទ័ពថៃក្រោយមកបានច្រានចោលនូវរបាយការណ៍ដែលថាប្រទេសថៃគ្រោងនឹងធ្វើការវាយប្រហារលើប្រទេសកម្ពុជា ដោយបញ្ជាក់ថាពួកគេនៅតែរក្សាគោលជំហរគោរពបទឈប់បាញ់ និងបន្តត្រៀមខ្លួនប្រសិនបើសភាពការណ៍នៅព្រំដែនវិវត្តកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ។^[៥៥]

៤ សីហា

ក្រសួងការពារជាតិបានថ្លែងថា នៅវេលាម៉ោង ១១ ព្រឹក ទាហានថៃអមដោយគ្រឿងចក្រធុនធ្ងន់និងអាវុធគ្រប់ដៃបានចូលតំបន់អានសេះនៃទឹកដីកម្ពុជា ហើយបានរាយបន្លាលួស ទោះបីជាមានការហាមឃាត់យ៉ាងខ្លាំងពីកងកម្លាំងកម្ពុជាក្ដី។ ក្រសួងបានទាមទារឱ្យយោធាថៃបញ្ឈប់នូវសកម្មភាពនេះជាបន្ទាន់ និងគោរពអធិបតេយ្យភាពនិងបូរណភាពទឹកដីកម្ពុជា។^[៥៦]

កិច្ចចរចា

នៅថ្ងៃទី២ ខែមិថុនា សម្ដេចធិបតីហ៊ុន ម៉ាណែតបានប្រកាសថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានឹងដាក់ពាក្យបណ្តឹងទៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ (ICJ) ដោយលោកសង្ឃឹមថា ប្រទេសថៃនឹងយល់ស្របនាំបញ្ហានេះទៅតុលាការ ICJ ដូចគ្នាដើម្បីស្កាត់ការប្រឈមមុខដាក់គ្នាដោយអាវុធ។^[៥៧] ចំពោះភាគីថៃវិញបានប្រកាសបដិសេដដោយថាខ្លួនមិនទទួលស្គាល់យុត្តាធិការរបស់ ICJ នោះទេ ហើយបញ្ហាព្រំដែនណាមួយគួរតែត្រូវបានដោះស្រាយតាមរយៈយន្តការទ្វេភាគីវិញ។^[៥៨]

នៅថ្ងៃទី២៤ ខែកក្កដា បន្ទាប់ពីជម្លោះប្រដាប់អាវុធបានផ្ទុះឡើង សម្ដេចនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន ម៉ាណែតបានប្រកាសលិខិតផ្ញើទៅកាន់ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ ដោយស្នើសុំឱ្យមានការកោះប្រជុំនៃក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខជាបន្ទាន់ ដើម្បីបញ្ឈប់ការឈ្លានពានរបស់ប្រទេសថៃប្រឆាំងនឹងអធិបតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជា។^[៥៩]

នៅថ្ងៃទី២៥ ខែកក្កដា ក្រសួងការបរទេសថៃបានផ្ញើលិខិតទៅក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ ដោយអះអាងថា ខ្លួនមានភ័ស្តុតាងច្បាស់លាស់ដែលថាកម្ពុជាបានឈ្លានពានអធិបតេយ្យភាពរបស់ខ្លួនពិតមែន ហើយបានស្នើសុំឱ្យប្រធានក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខបន្តផ្សព្វផ្សាយលិខិតនោះទៅកាន់ប្រទេសជាសមាជិកទាំងអស់។^[៦០] នៅថ្ងៃទី២៥ ខែកក្កដាដដែរ ប្រទេសថៃបានច្រានចោលសំណើរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ចិន និងម៉ាឡេស៊ី (ប្រធានអាស៊ានបច្ចុប្បន្ន) ក្នុងការផ្ដល់ជំនួយសម្របសម្រួលចរចាតាមសន្តិវិធី ដោយបញ្ជាក់ថាពួកគេ "ចង់ឱ្យបញ្ហាមានការដោះស្រាយបែបទ្វេភាគី"។ នៅល្ងាចថ្ងៃដដែរនោះ សម្ដេចហ៊ុន ម៉ាណែតបានទម្លាយថា ប្រទេសកម្ពុជា និងថៃបានយល់ស្របលើបទឈប់បាញ់រួចទៅហើយកាលពីថ្ងៃទី២៤ ខែកក្កដាបន្ទាប់ពីមានការសម្រុះសម្រួលពីនាយករដ្ឋមន្ត្រីម៉ាឡេស៊ីលោអាន់វ៉ា អ៊ីប្រាហ៊ីម ប៉ុន្តែឈានចូលដល់ថ្ងៃទី២៥ ខាងភាគីថៃបែរជាប្តូរជំហរបដិសេដនឹងបទឈប់បាញ់នោះទៅវិញ។^[៦១]^[៦២]

នោថ្ងៃទី២៦ ខែកក្កដា ប្រធានាធិបតីនៃសហរដ្ឋអាមេរិក លោកដូណាល់ ត្រាំបានបញ្ជាក់ថា លោកបានធ្វើការសន្ទនាតាមទូរស័ព្ទជាមួយនាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា និងថៃ ដើម្បីសម្របសម្រួលប្រទេសទាំងពីរឱ្យកើតមានបទឈប់បាញ់។^[៦៣] នៅថ្ងៃទី២៧ ខែកក្កដា នាយករដ្ឋមន្ត្រីស្ដីទីថៃបានសម្តែងការពេញចិត្តចំពោះកិច្ចព្រួយបារម្ភ និងការគាំទ្ររបស់លោកត្រាំ និងមេដឹកនាំបរទេសផ្សេងៗទៀត ប៉ុន្តែលោកបានថ្លែងថាថៃនៅតែរក្សាជំហរចង់ពិភាក្សាទ្វេភាគីជាមួយកម្ពុជា និងមិនមានបំណងចង់បានការអន្តរាគមន៍ពីភាគីទីបីក្នុងការដោះស្រាយជម្លោះព្រំដែននោះឡើយ។

នៅល្ងាចថ្ងៃទី២៧ ខែកក្កដា រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសម៉ាឡេស៊ីបានបញ្ជាក់ថា នាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា និងនាយករដ្ឋមន្ត្រីស្ដីទីថៃនឹងជួបប្រជុំគ្នាចរចាពីបទឈប់បាញ់នៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ីនៅថ្ងៃបន្ទាប់ដោយមានការសម្របសម្រួលពីនាយករដ្ឋមន្ត្រីម៉ាឡេស៊ីលោកអាន់វ៉ា អ៊ីប្រាហ៊ីម។^[៦៤]

នៅថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា ក្រោយការជួបពិភាក្សាគ្នាហើយ កម្ពុជា និងថៃបានសម្រេចឯកភាពគ្នាលើបទឈប់បាញ់ជាបន្ទាន់ និងគ្មានលក្ខខណ្ឌ ដោយនឹងចាប់អនុវត្តនៅវេលាម៉ោង ១២ យប់ចូលថ្ងៃទី២៩។^[៦៥]

ប្រតិកម្មអន្តរជាតិ

សមាជិកអាស៊ាន

ម៉ាឡេស៊ី៖ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីអាន់វ៉ា អ៊ីប្រាហ៊ីមបានសម្តែងការព្រួយបារម្មណ៍ចំពោះស្ថានការណ៍រវាងកម្ពុជានឹងថៃ ហើយបានបង្ហាញឆន្ទៈក្នុងការពិភាក្សាជាមួយភាគីទាំងពីរ ដើម្បីស្វែងរកវិធីសាស្ត្រសម្របសម្រួល និងចរចាសន្តិភាព។^[៦៦]
មីយ៉ាន់ម៉ា៖ អ្នកនាំពាក្យយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាលោកស៊រ មីនធុនបានថ្លែងថា មីយ៉ាន់ម៉ាមានការជឿជាក់ថា ប្រទេសកម្ពុជា និងថៃនឹងអាចស្វែងរកដំណោះស្រាយដោយសន្តិវិធីបាន ហើយពលរដ្ឋភូមាដែលរស់នៅនៅក្នុងប្រទេសទាំងនោះគួរតែបង្កើនការប្រុងប្រយ័ត្នចំពោះសុវត្ថិភាពរបស់ពួកគេ និងស្វែងរកជំនួយនានាពីស្ថានទូត និងស្ថានកុងស៊ុលមីយ៉ាន់ម៉ា។^[៦៧]
វៀតណាម៖ ក្រសួងការបរទេសវៀតណាមបានអំពាវនាវឱ្យប្រទេសទាំងពីរអនុវត្តការអត់ធ្មត់ជាអតិបរមា ជៀសវាងការប្រើប្រាស់កម្លាំង ជៀសបង្កើនជម្លោះបន្ថែម និងដោះស្រាយបញ្ហាដោយប្រើមធ្យោបាយសន្តិវិធី ស្របតាមច្បាប់អន្តរជាតិ និងសាមគ្គីភាពក្នុងតំបន់។^[៦៨]
សិង្ហបុរី៖ ក្រសួងការបរទេសសិង្ហបុរីបានសម្តែងការព្រួយបារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំងចំពោះការប៉ះទង្គិចគ្នានេះ ហើយបានជំរុញឱ្យប្រទេសទាំងពីរបង្ហាញការប្រុងប្រយ័ត្ន និងបញ្ឈប់រាល់អរិភាព រួមទាំងចូលរួមកាត់បន្ថយភាពតានតឹងតាមរយៈបណ្តាញការទូត និងការពារសុវត្ថិភាពរបស់ជនស៊ីវិលទាំងអស់។^[៦៩]
ហ្វីលីពីន៖ ក្រសួងការបរទេសហ្វីលីពីនបានសង្កត់ធ្ងន់លើ "សារៈសំខាន់នៃការរក្សាទំនាក់ទំនងបើកចំហរ និងការធានាឱ្យមានការថយចុះនៃស្ថានការណ៍ជម្លោះ"។ ក្រសួងសង្ឃឹមថា ប្រទេសទាំងពីរនឹងដោះស្រាយបញ្ហានេះស្របតាមច្បាប់អន្តរជាតិ និងគោលការណ៍ដំណោះស្រាយជម្លោះដោយសន្តិវិធី។^[៧០]
ឡាវ៖ ក្រសួងការបរទេសឡាវបានសម្តែងការព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំងចំពោះស្ថានភាពបច្ចុប្បន្ននៅព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ។ ក្រសួងបានជំរុញឱ្យភាគីទាំងពីរប្រើការប្រុងប្រយ័ត្ន និងស្វែងរកដំណោះស្រាយដោយសន្តិវិធីចំពោះជម្លោះនាពេលបច្ចុប្បន្ន។^[៧១]
ឥណ្ឌូណេស៊ី៖ ស្ថានទូតឥណ្ឌូណេស៊ីនៅទីក្រុងបាងកក និងទីក្រុងភ្នំពេញបានជំរុញឱ្យពលរដ្ឋឥណ្ឌូនេស៊ីមានការប្រុងប្រយ័ត្នខ្ពស់សម្រាប់ខ្លួន និងបរិស្ថានជុំវិញ។^[៧២] ក្រសួងការបរទេសបានជំរុញប្រទេសទាំងពីរឱ្យចូលដោះស្រាយបញ្ហារបស់ខ្លួនដោយមិត្តភាពស្របតាមសន្ធិសញ្ញាមិត្តភាព និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និងធម្មនុញ្ញអាស៊ាន។^[៧៣]

ប្រទេសផ្សេងៗ

កាណាដា៖ កាណាដាបានសម្តែងការព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំងអំពីការប៉ះទង្គិចគ្នា និងរបាយការណ៍អំពីការស្លាប់របស់ជនស៊ីវិលនៅក្បែរព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ។ ប្រទេសកាណាបាបានអំពាវនាវឱ្យប្រទេសទាំងពីរកាត់បន្ថយអរិភាព ហើយចាប់ផ្តើមជជែកចរចាគ្នាដើម្បីស្វែងរកដំណោះស្រាយដោយសន្តិវិធី។^[៧៤]
កូរ៉េខាងត្បូង៖ ក្រសួងការបរទេសនៃសាធារណរដ្ឋកូរ៉េបានអំពាវនាវឱ្យមានការដោះស្រាយដោយសន្តិវិធីចំពោះជម្លោះព្រំដែនរវាងប្រទេសទាំងពីរ។ អ្នកនាំពាក្យម្នាក់បានថ្លែងថា "រដ្ឋាភិបាលកូរ៉េបានសម្តែងការព្រួយបារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំង និងសូមចូលរួមរំលែកទុក្ខចំពោះអ្នកស្លាប់ និងក្រុមគ្រួសាររបស់ពួកគេដោយសារឧបទ្ទវហេតុនេះ"។^[៧៥]
ចិន៖ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសចិនបានសម្តែងការព្រួយបារម្ភចំពោះការវិវត្តនៃស្ថានការណ៍ជម្លោះ ហើយសង្ឃឹមថាភាគីទាំងពីរនឹងអាចដោះស្រាយបញ្ហាបានត្រឹមត្រូវតាមរយៈការសន្ទនា និងពិគ្រោះយោបល់គ្នា។^[៦៦] រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស លោកវ៉ាង យីបានថ្លែងថា "ជម្លោះនាពេលថ្មីៗនេះ និងទាំងការស្លាប់និងរបួសដែលបានកើតឡើងនៅព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ គឺគួរឱ្យឈឺចាប់ និងជាកង្វល់ដ៏ធំ" ហើយលោកបានចោទទៅលើកេរអាណានិគមថាជាមូលហេតុដើមនៃបញ្ហានេះ ហើយបានអំពាវនាវឱ្យមាន "ដំណោះស្រាយដ៏ស្ងប់ស្ងាត់ និងត្រឹមត្រូវ"។ លោកយីបានបន្ថែមទៀតថា ប្រទេសចិនបានគាំទ្រដល់កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់សមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ (អាស៊ាន) ក្នុងការសម្របសម្រួល ហើយថាប្រទេសខ្លួននឹងរក្សាគោលជំហរ "យុត្តិធម៌ និងមិនលំអៀង" លើបញ្ហានេះ។^[៧៦]
ជប៉ុន៖ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេស លោកតាកេស្សិ អ៊ីវ៉ាយ៉ាបានមានប្រសាសន៍ថា លោកកំពុងធ្វើការដើម្បីលើកទឹកចិត្តទាំងកម្ពុជា និងថៃ ក្នុងការបន្ធូរបន្ថយស្ថានការណ៍ជម្លោះ ហើយបានបញ្ជាក់ថា ទំនាក់ទំនងល្អរវាងកម្ពុជា និងថៃគឺមានសារៈសំខាន់ខ្លាំងណាស់សម្រាប់សន្តិភាព និងស្ថិរភាពក្នុងតំបន់។^[៦៦]
បារាំង៖ រដ្ឋាភិបាលបារាំងបានសម្តែងការព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំងបន្ទាប់ពីផ្ទុះការប៉ះទង្គិចប្រដាប់អាវុធរវាងប្រទេសថៃ និងកម្ពុជា និងបានសម្តែងការចូលរួមរំលែកទុក្ខចំពោះអ្នកដែលបានស្លាប់នៅក្នុងជម្លោះនេះ។ បារាំងក៏បានជំរុញឱ្យប្រទេសទាំងពីរបញ្ឈប់រាល់សកម្មភាពប្រយុទ្ធគ្នាជាបន្ទាន់ និងដោះស្រាយទំនាស់ដោយសន្តិវិធី ស្របតាមច្បាប់អន្តរជាតិ។^[៧៧]
រុស្ស៊ី៖ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសរុស្ស៊ីបានកត់សម្គាល់ថា ប្រទេសរុស្ស៊ីមានការព្រួយបារម្ភអំពីកំណើននៃជម្លោះនេះ ហើយបានជំរុញឱ្យភាគីនានាបង្ហាញពីឆន្ទៈសម្របសម្រួល។^[៧៨]
សហរដ្ឋអាមេរិក៖ ស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំទីក្រុងបាងកក និងទីក្រុងភ្នំពេញបានជំរុញឱ្យប្រជាពលរដ្ឋអាមេរិកដែលរស់នៅ ឬធ្វើដំណើរក្បែរព្រំដែនថៃ-កម្ពុជា គួរតែធ្វើតាមការណែនាំរបស់អាជ្ញាធរសន្តិសុខនៃប្រទេសទាំងពីរ។^[៧៩]^[៨០] មួយរយៈក្រោយមក អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសអាមេរិកបានធ្វើសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយថា សហរដ្ឋអាមេរិកបានជំរុញឱ្យបញ្ឈប់អរិភាព និងស្វែងរកដំណោះស្រាយដោយសន្តិវិធីចំពោះជម្លោះនេះ។^[៨១]
សហរាជាណាចក្រ៖ អនុរដ្ឋលេខាធិការសភាទទួលបន្ទុកឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក លោកស្រីកាតឺរីន វ៉ែស្តបានសម្តែងនូវកង្វល់ទុក្ខព្រួយចំពោះការស្លាប់និងរបួសរបស់ជនស៊ីវិល ហើយបានជំរុញឱ្យភាគីទាំងពីរអនុវត្តការអត់ធ្មត់ និងស្វែងរកវិធីសាស្ត្រចរចាដោយសន្តិវិធី។^[៨២]

អង្គការអន្តរជាតិ

សហភាពអឺរ៉ុប៖ អ្នកនាំពាក្យការបរទេសអឺរ៉ុប លោកអានូអារ អែលអានូនី បានសម្តែងការព្រួយបារម្ភរបស់ប្លុកមួយនេះ ហើយបានអំពាវនាវឱ្យភាគីទាំងពីរចូលបន្ថូរបន្ថយស្ថានការណ៍ និងដោះស្រាយជម្លោះដោយការសន្ទនាដោយសន្តិវិធី។^[៨៣]
អង្គការសហប្រជាជាតិ៖ អគ្គលេខាធិការសហប្រជាជាតិ លោកអាន់តូនីអូ ហ្គូតេរ៉េស បានថ្លែងថា លោកកំពុងតាមដានរបាយការណ៍នៃការប៉ះទង្គិចគ្នាដោយប្រដាប់អាវុធនៅតាមព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃ ហើយបានជំរុញឱ្យភាគីទាំងពីរអនុវត្តការអត់ធ្មត់ជាអតិបរមា និងដោះស្រាយបញ្ហានានាតាមរយៈការសន្ទនា និងក្នុងស្មារតីជាអ្នកជិតខាងល្អ ក្នុងគោលបំណងស្វែងរកដំណោះស្រាយយូរអង្វែង។^[៨៤]
អាស៊ាន៖ រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសតាមបណ្ដាប្រជាជាតិអាស៊ានបានសម្តែងការព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំងជារួមចំពោះស្ថានការណ៍ជម្លោះនេះ ដោយបានហៅភាគីទាំងពីរឱ្យបញ្ឈប់អរិភាពទាំងអស់ អនុវត្តបទឈប់បាញ់ឱ្យបានម៉ឺងម៉ាត់ និងបើកផ្លូវឱ្យមានការចរចា ខណៈទាំងកម្ពុជា និងថៃជារដ្ឋសមាជិកអាស៊ានស្រាប់។^[៨៥]

ឯកសារយោង

↑ "'We are not involved in this': Laos denies reports on border clash with Cambodian forces". The Star. 26 July 2025. Archived from the original on 28 July 2025. Retrieved 28 July 2025.
↑ ^២,០ ^២,១ ^២,២ ^២,៣ "BREAKING: អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការពារជាតិ៖ ការប្រយុទ្ធគ្នា២ថ្ងៃមកនេះ ទាហានកម្ពុជាបានពលី៥នាក់ និងរបួស២១នាក់, ពលរដ្ឋស្លូតត្រង់ស្លាប់៨នាក់ និងរបួស៥០នាក់". Fresh News. 26 July 2025. Retrieved 26 July 2025.
↑ ^៣,០ ^៣,១ "(ជាភាសាអង់គ្លេស) Thai and Cambodian soldiers clash briefly in a disputed border area, killing 1". AP News. 2025-05-28. Archived from the original on 3 June 2025. Retrieved 2025-06-03.
↑ "អាជ្ញាធរខេត្តឧត្តរមានជ័យ៖ មកដល់ព្រឹកនេះ មានជនស៉ីវិលស្លូតត្រង់១នាក់បានស្លាប់ និង៥នាក់រងរបួសដោយសារគ្រាប់បែកឈ្លានពានរបស់ថៃ". Koh Santepheab. 25 July 2025. Retrieved 25 July 2025.
↑ ^៥,០ ^៥,១ Ratcliffe, Rebecca (2025-07-24). "Why are Thailand and Cambodia engaged in a border conflict?". The Guardian. ល.ត.ម.អ. 0261-3077. https://www.theguardian.com/world/2025/jul/24/why-thailand-cambodia-border-clash-conflict.
↑ ^៦,០ ^៦,១ "ការឈ្លានពានរបស់ថៃ ធ្វើឱ្យពលរដ្ឋកម្ពុជាជាង៤ម៉ឺនគ្រួសារបាត់បង់ទីលំនៅដ្ឋាន". Thmey Thmey. 4 August 2025. https://www.thmeythmey.com/detail/150094.
↑ "Thailand, Cambodia weigh peace talks after Trump's tariff threat". The Straits Times. https://www.straitstimes.com/asia/se-asia/thailand-cambodia-weigh-peace-talks-after-trumps-tariff-threat.
↑ "Thailand and Cambodia recall ambassadors as border dispute flares". AP News. 2025-07-24. Retrieved 2025-07-25.
↑ ^៩,០ ^៩,១ "What's behind Thailand and Cambodia clash that so far killed 14". 1News. Retrieved 2025-07-26.
↑ "Thai leader warns clashes with Cambodia could 'move toward war'". www.bbc.com. 2025-07-25. Retrieved 2025-07-25.
↑ "Thailand says over 120,000 civilians flee clashes with Cambodia". France24. Retrieved 25 July 2025.
↑ ^១២,០ ^១២,១ ^១២,២ ^១២,៣ "(ជាភាសាអង់គ្លេស) U.S. Ally and China's Strategic Partner Exchange Fire in Southeast Asia: Cambodia-Thailand Border Skirmish Raises Fears of Renewed Regional Instability". The Asia Live. 2025-06-02. Archived from the original on 4 June 2025. Retrieved 2025-07-24.
↑ ^១៣,០ ^១៣,១ "PM warns of 'nationalist rhetoric' fuelling Thai border tensions". https://www.phnompenhpost.com/national/pm-warns-of-nationalist-rhetoric-fuelling-thai-border-tensions.
↑ ^១៤,០ ^១៤,១ Bangprapa, Mongkol (2025-02-18). "Thai PM downplays Cambodian anthem fuss". Bangkok Post. https://www.bangkokpost.com/thailand/general/2963575/thai-pm-downplays-cambodian-anthem-fuss.
↑ "Cambodia PM urges calm after border clash with Thailand leaves soldier dead". Al Jazeera. Archived from the original on 28 Jun 2025. Retrieved 2025-07-24.
↑ ^១៦,០ ^១៦,១ "ព្រឹកនេះ មានការផ្ទុះអាវុធរវាងកងទ័ពកម្ពុជា-ថៃនៅព្រំដែន ក្នុងខេត្តឧត្តរមានជ័យ". Thmei Thmei. Retrieved 2025-07-24.
↑ "ក្រសួងការពារជាតិកម្ពុជា ចេញសេចក្តីប្រកាសអំពីហេតុការណ៍ប៉ះទង្គិចគ្នាមួយរយៈពេលខ្លីរវាងកងទ័ពកម្ពុជា-ថៃ នៅព្រំដែនតំបន់មុំបី បណ្តាលឲ្យទាហានកម្ពុជាស្លាប់ម្នាក់ដោយសារទាហានថៃបាញ់មុន". Fresh News. 28 May 2025. Retrieved 2025-07-24.
↑ "Cambodia says soldier killed in brief border skirmish with Thai troops". Reuters. 2025-05-28. https://www.reuters.com/world/asia-pacific/cambodia-says-soldier-killed-brief-border-skirmish-with-thai-troops-2025-05-28/.
↑ Burke, Kieran (2025-05-28). "Cambodian soldier killed in clash with Thai army". Deutsche Welle. Retrieved 2025-07-24.
↑ Saksornchai, Jintamas (2025-06-19). "Thai prime minister's leaked phone call with Cambodia's Hun Sen sparks outrage and political turmoil". AP News. Retrieved 2025-07-24.
↑ MONEY AND STOCK MARKET REVIEW
↑ "Thai government in crisis amid fallout from PM's leaked phone call". Al Jazeera. 19 June 2025. Archived from the original on 19 June 2025. Retrieved 24 July 2025.
↑ Ewe, Koh (2025-06-19). "Thai PM Paetongtarn faces calls to quit after leaked phone call". BBC. Archived from the original on 20 June 2025. Retrieved 2025-07-24.
↑ "(ជាភាសាថៃ) ถอดคลิปเสียงหลุด ฮุน เซน-แพทองธาร ใครพูดว่าอะไรบ้าง ?". 18 June 2025. Archived from the original on 20 June 2025. Retrieved 24 July 2025.
↑ Wen, Philip (2025-06-19). "Thai govt faces political collapse after PM's leaked phone call scandal". The Straits Times. ល.ត.ម.អ. 0585-3923. https://www.straitstimes.com/asia/thailand-pm-paetongtarn-shinawatra-faces-political-collapse-after-leaked-phone-call-scandal.
↑ "Civilians wounded as Cambodia, Thailand trade fire in fresh border clashes". France 24. 2025-07-24. Retrieved 2025-07-26.
↑ ^២៧,០ ^២៧,១ "Cambodia calls for ceasefire with Thailand as death toll rises". www.bbc.com. 2025-07-26. Retrieved 2025-07-26.
↑ "Thailand launches airstrikes on Cambodia as border clashes leave at least 14 dead". AP News. 2025-07-25. Retrieved 2025-07-26.
↑ "กองทัพบก Royal Thai Army". X.
↑ "Fire fight breaks out Oddar Meanchey province". Khmer Times. 2025-07-24. https://www.khmertimeskh.com/501723457/fire-fight-breaks-out-oddar-meanchey-province/.
↑ "Thailand-Cambodia border clash live: Thai army says airstrikes launched against Cambodian targets". The Guardian. https://www.theguardian.com/world/live/2025/jul/24/thailand-cambodia-border-clashes-live-soldiers-fire-at-each-other-along-disputed-border?filterKeyEvents=false&page=with%3Ablock-6881db058f0889d810c83fc6#block-6881db058f0889d810c83fc6.
↑ "BREAKING: At least 8 people killed after Cambodia launches BM-21 rocket on gas station in Sisaket province, Thailand. - police". Royal Thai Police. July 24, 2025. https://x.com/AZ_Intel_/status/1948268844159471987/photo/1.
↑ Panarat Thepgumpanat; Chantha Lach; Panu Wongcha-um (July 25, 2025). "Thai fighter jet bombs Cambodian targets as border battle escalates". Reuters. https://www.reuters.com/world/asia-pacific/thai-fighter-jet-bombs-cambodian-targets-border-battle-escalates-2025-07-24/.
↑ "(ជាភាសាថៃ) กองทัพเปิดปฏิบัติการ "ยุทธบดินทร์" สั่งสอนกัมพูชา ลั่นบดขยี้ผู้รุกรานอย่างถึงที่สุด". www.thairath.co.th. 2025-07-24. Retrieved 2025-07-25.
↑ "(ជាភាសាថៃ) ฮุนเซน ยืนยันไม่ได้หนีไปไหน กำลังบัญชาการเพื่อต่อสู้กับไทย". Thai Rath (in ថៃ). 2025-07-24. Retrieved 2025-07-24.
↑ Laura Sharman; Helen Regan; Kocha Olarn; Lex Harvey; Antoinette Radford (2025-07-24). "Thailand launches airstrikes on Cambodian military targets as deadly border dispute escalates". CNN. Retrieved 2025-07-25.
↑ Chheng, Niem (24 July 2025). "Nearly 5,000 evacuated to safety in Oddar Meanchey province". Phnom Penh Post. Retrieved 24 July 2025.
↑ "កម្ពុជា ថ្កោលទោសថៃចំពោះការវាយប្រហាររចនាសម្ព័ន្ធប្រាសាទព្រះវិហារ រំលោភច្បាប់បេតិកភណ្ឌអន្តរជាតិ". កោះសន្តិភាព. 2025-07-24. https://kohsantepheapdaily.com.kh/article/2106472.html.
↑ "ក្រសួងអប់រំ សម្រេចបិទសាលារៀនជាប់ព្រំដែនជិត៦០០ កន្លែងមួយរយៈក្រោយផ្ទុះអាវុធដោយភាគីថៃ". Kampuchea Thmei. 2025-07-24. Retrieved 2025-07-25.
↑ "(ជាភាសាថៃ) ด่วน!! ทร.ประกาศกฎอัยการศึก จันทบุรี-ตราด ติดชายแดนกัมพูชา บางพื้นที่ มีผลทันที". Matichon. https://www.matichon.co.th/local/news_5293104.
↑ បូ, ដូឡា (2025-07-26). "កម្ពុជា ប្រាប់ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិថា ថៃ ជាអ្នកក្រឡាស់មិនព្រមទទួលយកបទឈប់បាញ់". Cambonomist. Retrieved 2025-07-26.
↑ "ព្រឹកនេះ ថៃ បានបាញ់កាំភ្លើងធំចំនួន៥គ្រាប់លើទីតាំងជាច្រើនកន្លែងនៅភូមិសាស្ត្រថ្មដា". Thmey Thmey. 2025-07-26. Retrieved 2025-07-26.
↑ Teng, Yalirozy (2025-07-26). "Cambodia Denies Rocket Fire Into Laos, Slams Thai Claims". Cambodianess. Retrieved 2025-07-26.
↑ Teng, Yalirozy (2025-07-27). "Thailand Continues Armed Assaults despite Trump's Call for Ceasefire". Cambodianess. Retrieved 2025-07-27.
↑ "CONFLICT UPDATE: Thais attack and destroy houses, civilian locations in Oddar Meanchey province". Khmer Times. 2025-07-27. Retrieved 2025-07-27.
↑ Meng, Seavmey (2025-07-28). "Thai Military Targets Pagoda Hours Before KL Peace Talks". Cambodianess. Retrieved 2025-07-28.
↑ "Thailand denies using chemical weapons in clashes with Cambodia". CNA. 2025-07-28. Retrieved 2025-07-28.
↑ "Thailand accuses Cambodia of ceasefire violations but truce still holding". Al Jazeera. 2025-07-29. Retrieved 2025-07-30.
↑ "ទាហានកម្ពុជា២០នាក់ ត្រូវបានទាហានថៃចាប់ខ្លួន ក្រោយបទឈប់បាញ់ចូលជាធរមាន". Thmey Thmey. 30 July 2025. Retrieved 30 July 2025.
↑ Hong, Reaksmey (30 July 2025). "Defence ministry reports incursions, claims prisoners taken after ceasefire". The Phnom Penh Post. Retrieved 30 July 2025.
↑ "ទាហានកម្ពុជាតែ២នាក់ប៉ុណ្ណោះ ត្រូវបានភាគីថៃបញ្ជូនមក, នៅសល់១៨នាក់ទៀត". Thmey Thmey. 1 August 2025. Retrieved 3 August 2025.
↑ "Two Cambodian Soldiers Returned from Thai Detention Injured". Kiri Post. 1 August 2025. Retrieved 3 August 2025.
↑ "ក្រសួងការពារជាតិ៖ យោធាថៃត្រៀមផែនការជាថ្មីក្នុងការវាយលុកកម្ពុជានៅតាមបណ្តោយព្រំដែន". Thmey Themy. 3 August 2025. Retrieved 3 August 2025.
↑ "Cambodia Warns of Imminent Thai Offensive, Urges Respect for Ceasefire". Khmer Times. 3 August 2025. Retrieved 3 August 2025.
↑ "Army slams Cambodia for spreading false claims of Thai pre‑emptive strike before GBC". The Nation Thailand. 3 August 2025. Retrieved 3 August 2025.
↑ "អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការពារជាតិ៖ នៅវេលាម៉ោង១១ព្រឹកថ្ងៃទី៤ ខែសីហានេះ ថៃបានបញ្ជូនកម្លាំងប្រដាប់ដោយអាវុធគ្រប់ដៃចូលក្នុងដែនអធិបតេយ្យភាពកម្ពុជា". Oknha News. 4 August 2025. Retrieved 4 August 2025.
↑ "Thailand and Cambodia reinforce troops along disputed border: Thai minister". Al Jazeera. Archived from the original on 11 June 2025. Retrieved 2025-07-25.
↑ Thepgumpanat, Panarat; Ghoshal, Devjyot (2025-06-07). "Thailand, Cambodia reinforcing troops on disputed border after May skirmish, says Thai minister". Reuters. https://www.reuters.com/world/china/thailand-cambodia-reinforcing-troops-disputed-border-after-may-skirmish-thai-2025-06-07/.
↑ "សម្តេចធិបតី ហ៊ុន ម៉ាណែត ស្នើឱ្យក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខនៃអង្គការសហប្រជាជាតិកោះប្រជុំជាបន្ទាន់ ដើម្បីបញ្ឈប់ការឈ្លានពានរបស់កងទ័ពថៃ មកលើកម្ពុជា". Cambonomist. 2025-07-25. Retrieved 2025-07-25.
↑ "(ជាភាសាថៃ) "มาระตี" เผย UN นัดบ่าย 3 โมง ถกปม ชายแดนไทย-กัมพูชา "มีหลักฐานชัด ไทยไม่ได้เริ่มก่อน"". เนชั่นทีวี. 2025-07-25. Retrieved 2025-07-25.
↑ Regencia, Ted. "Thailand says seeking bilateral solution as clashes with Cambodia escalate". Al Jazeera. Retrieved 2025-07-25.
↑ Wongcha-um, Panu (25 July 2025). "Exclusive: Thailand rejects international mediation to end fighting with Cambodia". Reuters. Retrieved 25 July 2025.
↑ "Trump says Thailand, Cambodia agree to hold immediate ceasefire talks". Reuters. 2025-07-26. Retrieved 2025-07-27.
↑ "Thailand and Cambodia agree to Malaysian mediation, Malaysian minister says". Reuters. 2025-07-27. Retrieved 2025-07-27.
↑ "កម្ពុជា និងថៃ ឯកភាពគ្នាលើបទឈប់បាញ់ជាបន្ទាន់ និងគ្មានលក្ខខណ្ឌ ដោយនឹងចាប់អនុវត្តនៅវេលាម៉ោង១២យប់នេះតទៅ". Cambonomist. 2025-07-28. Retrieved 2025-07-28.
↑ ^៦៦,០ ^៦៦,១ ^៦៦,២ "Asian leaders call for calm over deadly Cambodia-Thailand border clashes". The Straits Times. 24 July 2025. https://www.straitstimes.com/asia/se-asia/asian-leaders-call-for-calm-over-deadly-cambodia-thailand-border-clashes.
↑ "Embassy advises Myanmar nationals to avoid travelling to Thailand-Cambodia border". New Light of Myanmar. 25 July 2025. https://www.gnlm.com.mm/embassy-advises-myanmar-nationals-to-avoid-travelling-to-thailand-cambodia-border/.
↑ Huong Giang. "Viet Nam voices concern over Cambodia-Thailand border tensions". Vietnam Government Portal. រដ្ឋាភិបាលវៀតណាម.
↑ "MFA Spokesperson's Comments in response to media queries on the Cambodia-Thailand Border Clashes, 24 July 2025". Ministry of Foreign Affairs (Singapore). 24 July 2025. Retrieved 25 July 2025.
↑ "PH calls for calm amid deadly Thai-Cambodia border clash". Philippine News Agency. 24 July 2025. https://www.pna.gov.ph/articles/1255066.
↑ "Statement of MOFA's spokesperson on the ongoing situation at the Cambodia-Thailand border area". Lao News Agency. 24 July 2025. https://kpl.gov.la/En/detail.aspx/detail.aspx?id=92779.
↑ Planasari, SIta (25 July 2025). "Indonesian Embassies Issue Travel Advisory for Cambodia-Thailand Border Conflict". Tempo.co English. https://en.tempo.co/read/2032298/indonesian-embassies-issue-travel-advisory-for-cambodia-thailand-border-conflict.
↑ "(ជាភាសាឥណ្ឌូណេស៊ី) Indonesia Yakin Thailand-Kamboja Selesaikan Perbedaan dengan Damai". VOI.ID. 28 July 2025. https://voi.id/berita/498684/indonesia-yakin-thailand-kamboja-selesaikan-perbedaan-dengan-damai.
↑ "Thai PM says dispute with Cambodia could 'escalate into a state of war'". CBC News. 25 July 2025. https://www.cbc.ca/news/world/thailand-cambodia-1.7593789#:~:text=Canada%20is%20deeply%20concerned%20with,dialogue%20toward%20a%20peaceful%20solution..
↑ "Korea urges Thailand, Cambodia to resolve border conflict peacefully through dialogue". ChosunBiz. 25 July 2025. https://biz.chosun.com/en/en-international/2025/07/25/OCBDKSHQCFGPNLVNRIPRQR6E7U/.
↑ Ziwen, Zhao (25 July 2025). "Thai-Cambodian conflict: China blames Western colonial legacy for dispute". South China Morning Post. https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3319558/china-takes-mediation-role-thai-cambodian-conflict-calls-restraint.
↑ "(ជាភាសាបារាំង) Cambodge/Thaïlande - Affrontements à la frontière (24 juillet 2025)". Ministère de l'Europe et des Affaires étrangères. 24 July 2025. Retrieved 26 July 2025.
↑ "Russia expresses concern over escalation of conflict on Thailand-Cambodia border". TASS. 25 July 2025. https://tass.com/politics/1993911.
↑ "Fighting on the Thailand – Cambodia Border". U.S. Embassy & Consulate in Thailand. 24 July 2024. https://th.usembassy.gov/fighting-on-the-thailand-cambodia-border/.
↑ "Fighting on the Cambodia – Thailand Border". U.S. Embassy & Consulate in Cambodia. Retrieved 26 July 2025.
↑ "US urges immediate end to armed conflict between Cambodia and Thailand". Khmer Times. 25 July 2024. https://www.khmertimeskh.com/501724744/us-urges-immediate-end-to-armed-conflict-between-cambodia-and-thailand/.
↑ @CatherineWest1 (24 July 2025). "Distressing news of civilian casualties following clashes on the Thai-Cambodia border" (Tweet) – via Twitter.
↑ @AnouarEUspox (24 July 2025). "#Cambodia/#Thailand: The EU is deeply concerned by rising tensions at the border with reports of civilian casualties" (Tweet) – via Twitter.
↑ "HIGHLIGHTS OF THE NOON BRIEFING BY FARHAN HAQ, DEPUTY SPOKESPERSON FOR SECRETARY-GENERAL ANTÓNIO GUTERRES THURSDAY, 24 JULY 2025". Office of the Spokesperson for the UN Secretary-General. 24 July 2025. Retrieved 31 July 2025.
↑ "ASEAN Foreign Ministers' Statement on Thailand-Cambodia Border Dispute". ASEAN.

[1] "'We are not involved in this': Laos denies reports on border clash with Cambodian forces". The Star. 26 July 2025. Archived from the original on 28 July 2025. Retrieved 28 July 2025.

[cam.casualties-2] ២,០ ^២,១ ^២,២ ^២,៣ "BREAKING: អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការពារជាតិ៖ ការប្រយុទ្ធគ្នា២ថ្ងៃមកនេះ ទាហានកម្ពុជាបានពលី៥នាក់ និងរបួស២១នាក់, ពលរដ្ឋស្លូតត្រង់ស្លាប់៨នាក់ និងរបួស៥០នាក់". Fresh News. 26 July 2025. Retrieved 26 July 2025.

[KO-3] ៣,០ ^៣,១ "(ជាភាសាអង់គ្លេស) Thai and Cambodian soldiers clash briefly in a disputed border area, killing 1". AP News. 2025-05-28. Archived from the original on 3 June 2025. Retrieved 2025-06-03.

[4] "អាជ្ញាធរខេត្តឧត្តរមានជ័យ៖ មកដល់ព្រឹកនេះ មានជនស៉ីវិលស្លូតត្រង់១នាក់បានស្លាប់ និង៥នាក់រងរបួសដោយសារគ្រាប់បែកឈ្លានពានរបស់ថៃ". Koh Santepheab. 25 July 2025. Retrieved 25 July 2025.

[Ratcliffe-2025-5] ៥,០ ^៥,១ Ratcliffe, Rebecca (2025-07-24). "Why are Thailand and Cambodia engaged in a border conflict?". The Guardian. ល.ត.ម.អ. 0261-3077. https://www.theguardian.com/world/2025/jul/24/why-thailand-cambodia-border-clash-conflict.

[cam.eva-6] ៦,០ ^៦,១ "ការឈ្លានពានរបស់ថៃ ធ្វើឱ្យពលរដ្ឋកម្ពុជាជាង៤ម៉ឺនគ្រួសារបាត់បង់ទីលំនៅដ្ឋាន". Thmey Thmey. 4 August 2025. https://www.thmeythmey.com/detail/150094.

[tariff-7] "Thailand, Cambodia weigh peace talks after Trump's tariff threat". The Straits Times. https://www.straitstimes.com/asia/se-asia/thailand-cambodia-weigh-peace-talks-after-trumps-tariff-threat.

[auto3-8] "Thailand and Cambodia recall ambassadors as border dispute flares". AP News. 2025-07-24. Retrieved 2025-07-25.

[killed14-9] ៩,០ ^៩,១ "What's behind Thailand and Cambodia clash that so far killed 14". 1News. Retrieved 2025-07-26.

[10] "Thai leader warns clashes with Cambodia could 'move toward war'". www.bbc.com. 2025-07-25. Retrieved 2025-07-25.

[11] "Thailand says over 120,000 civilians flee clashes with Cambodia". France24. Retrieved 25 July 2025.

[SP-12] ១២,០ ^១២,១ ^១២,២ ^១២,៣ "(ជាភាសាអង់គ្លេស) U.S. Ally and China's Strategic Partner Exchange Fire in Southeast Asia: Cambodia-Thailand Border Skirmish Raises Fears of Renewed Regional Instability". The Asia Live. 2025-06-02. Archived from the original on 4 June 2025. Retrieved 2025-07-24.

[ppp-20250219-13] ១៣,០ ^១៣,១ "PM warns of 'nationalist rhetoric' fuelling Thai border tensions". https://www.phnompenhpost.com/national/pm-warns-of-nationalist-rhetoric-fuelling-thai-border-tensions.

[Bangprapa-14] ១៤,០ ^១៤,១ Bangprapa, Mongkol (2025-02-18). "Thai PM downplays Cambodian anthem fuss". Bangkok Post. https://www.bangkokpost.com/thailand/general/2963575/thai-pm-downplays-cambodian-anthem-fuss.

[15] "Cambodia PM urges calm after border clash with Thailand leaves soldier dead". Al Jazeera. Archived from the original on 28 Jun 2025. Retrieved 2025-07-24.

[clash-16] ១៦,០ ^១៦,១ "ព្រឹកនេះ មានការផ្ទុះអាវុធរវាងកងទ័ពកម្ពុជា-ថៃនៅព្រំដែន ក្នុងខេត្តឧត្តរមានជ័យ". Thmei Thmei. Retrieved 2025-07-24.

[17] "ក្រសួងការពារជាតិកម្ពុជា ចេញសេចក្តីប្រកាសអំពីហេតុការណ៍ប៉ះទង្គិចគ្នាមួយរយៈពេលខ្លីរវាងកងទ័ពកម្ពុជា-ថៃ នៅព្រំដែនតំបន់មុំបី បណ្តាលឲ្យទាហានកម្ពុជាស្លាប់ម្នាក់ដោយសារទាហានថៃបាញ់មុន". Fresh News. 28 May 2025. Retrieved 2025-07-24.

[18] "Cambodia says soldier killed in brief border skirmish with Thai troops". Reuters. 2025-05-28. https://www.reuters.com/world/asia-pacific/cambodia-says-soldier-killed-brief-border-skirmish-with-thai-troops-2025-05-28/.

[19] Burke, Kieran (2025-05-28). "Cambodian soldier killed in clash with Thai army". Deutsche Welle. Retrieved 2025-07-24.

[20] Saksornchai, Jintamas (2025-06-19). "Thai prime minister's leaked phone call with Cambodia's Hun Sen sparks outrage and political turmoil". AP News. Retrieved 2025-07-24.

[21] MONEY AND STOCK MARKET REVIEW

[22] "Thai government in crisis amid fallout from PM's leaked phone call". Al Jazeera. 19 June 2025. Archived from the original on 19 June 2025. Retrieved 24 July 2025.

[23] Ewe, Koh (2025-06-19). "Thai PM Paetongtarn faces calls to quit after leaked phone call". BBC. Archived from the original on 20 June 2025. Retrieved 2025-07-24.

[24] "(ជាភាសាថៃ) ถอดคลิปเสียงหลุด ฮุน เซน-แพทองธาร ใครพูดว่าอะไรบ้าง ?". 18 June 2025. Archived from the original on 20 June 2025. Retrieved 24 July 2025.

[25] Wen, Philip (2025-06-19). "Thai govt faces political collapse after PM's leaked phone call scandal". The Straits Times. ល.ត.ម.អ. 0585-3923. https://www.straitstimes.com/asia/thailand-pm-paetongtarn-shinawatra-faces-political-collapse-after-leaked-phone-call-scandal.

[26] "Civilians wounded as Cambodia, Thailand trade fire in fresh border clashes". France 24. 2025-07-24. Retrieved 2025-07-26.

[:0-27] ២៧,០ ^២៧,១ "Cambodia calls for ceasefire with Thailand as death toll rises". www.bbc.com. 2025-07-26. Retrieved 2025-07-26.

[auto7-28] "Thailand launches airstrikes on Cambodia as border clashes leave at least 14 dead". AP News. 2025-07-25. Retrieved 2025-07-26.

[29] "กองทัพบก Royal Thai Army". X.

[30] "Fire fight breaks out Oddar Meanchey province". Khmer Times. 2025-07-24. https://www.khmertimeskh.com/501723457/fire-fight-breaks-out-oddar-meanchey-province/.

[31] "Thailand-Cambodia border clash live: Thai army says airstrikes launched against Cambodian targets". The Guardian. https://www.theguardian.com/world/live/2025/jul/24/thailand-cambodia-border-clashes-live-soldiers-fire-at-each-other-along-disputed-border?filterKeyEvents=false&page=with%3Ablock-6881db058f0889d810c83fc6#block-6881db058f0889d810c83fc6.

[Thai_Police-32] "BREAKING: At least 8 people killed after Cambodia launches BM-21 rocket on gas station in Sisaket province, Thailand. - police". Royal Thai Police. July 24, 2025. https://x.com/AZ_Intel_/status/1948268844159471987/photo/1.

[33] Panarat Thepgumpanat; Chantha Lach; Panu Wongcha-um (July 25, 2025). "Thai fighter jet bombs Cambodian targets as border battle escalates". Reuters. https://www.reuters.com/world/asia-pacific/thai-fighter-jet-bombs-cambodian-targets-border-battle-escalates-2025-07-24/.

[34] "(ជាភាសាថៃ) กองทัพเปิดปฏิบัติการ "ยุทธบดินทร์" สั่งสอนกัมพูชา ลั่นบดขยี้ผู้รุกรานอย่างถึงที่สุด". www.thairath.co.th. 2025-07-24. Retrieved 2025-07-25.

[35] "(ជាភាសាថៃ) ฮุนเซน ยืนยันไม่ได้หนีไปไหน กำลังบัญชาการเพื่อต่อสู้กับไทย". Thai Rath (in ថៃ). 2025-07-24. Retrieved 2025-07-24.

[Sharman-2025-36] Laura Sharman; Helen Regan; Kocha Olarn; Lex Harvey; Antoinette Radford (2025-07-24). "Thailand launches airstrikes on Cambodian military targets as deadly border dispute escalates". CNN. Retrieved 2025-07-25.

[odd.ev-37] Chheng, Niem (24 July 2025). "Nearly 5,000 evacuated to safety in Oddar Meanchey province". Phnom Penh Post. Retrieved 24 July 2025.

[38] "កម្ពុជា ថ្កោលទោសថៃចំពោះការវាយប្រហាររចនាសម្ព័ន្ធប្រាសាទព្រះវិហារ រំលោភច្បាប់បេតិកភណ្ឌអន្តរជាតិ". កោះសន្តិភាព. 2025-07-24. https://kohsantepheapdaily.com.kh/article/2106472.html.

[39] "ក្រសួងអប់រំ សម្រេចបិទសាលារៀនជាប់ព្រំដែនជិត៦០០ កន្លែងមួយរយៈក្រោយផ្ទុះអាវុធដោយភាគីថៃ". Kampuchea Thmei. 2025-07-24. Retrieved 2025-07-25.

[40] "(ជាភាសាថៃ) ด่วน!! ทร.ประกาศกฎอัยการศึก จันทบุรี-ตราด ติดชายแดนกัมพูชา บางพื้นที่ มีผลทันที". Matichon. https://www.matichon.co.th/local/news_5293104.

[41] បូ, ដូឡា (2025-07-26). "កម្ពុជា ប្រាប់ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិថា ថៃ ជាអ្នកក្រឡាស់មិនព្រមទទួលយកបទឈប់បាញ់". Cambonomist. Retrieved 2025-07-26.

[42] "ព្រឹកនេះ ថៃ បានបាញ់កាំភ្លើងធំចំនួន៥គ្រាប់លើទីតាំងជាច្រើនកន្លែងនៅភូមិសាស្ត្រថ្មដា". Thmey Thmey. 2025-07-26. Retrieved 2025-07-26.

[43] Teng, Yalirozy (2025-07-26). "Cambodia Denies Rocket Fire Into Laos, Slams Thai Claims". Cambodianess. Retrieved 2025-07-26.

[44] Teng, Yalirozy (2025-07-27). "Thailand Continues Armed Assaults despite Trump's Call for Ceasefire". Cambodianess. Retrieved 2025-07-27.

[45] "CONFLICT UPDATE: Thais attack and destroy houses, civilian locations in Oddar Meanchey province". Khmer Times. 2025-07-27. Retrieved 2025-07-27.

[46] Meng, Seavmey (2025-07-28). "Thai Military Targets Pagoda Hours Before KL Peace Talks". Cambodianess. Retrieved 2025-07-28.

[47] "Thailand denies using chemical weapons in clashes with Cambodia". CNA. 2025-07-28. Retrieved 2025-07-28.

[48] "Thailand accuses Cambodia of ceasefire violations but truce still holding". Al Jazeera. 2025-07-29. Retrieved 2025-07-30.

[49] "ទាហានកម្ពុជា២០នាក់ ត្រូវបានទាហានថៃចាប់ខ្លួន ក្រោយបទឈប់បាញ់ចូលជាធរមាន". Thmey Thmey. 30 July 2025. Retrieved 30 July 2025.

[50] Hong, Reaksmey (30 July 2025). "Defence ministry reports incursions, claims prisoners taken after ceasefire". The Phnom Penh Post. Retrieved 30 July 2025.

[51] "ទាហានកម្ពុជាតែ២នាក់ប៉ុណ្ណោះ ត្រូវបានភាគីថៃបញ្ជូនមក, នៅសល់១៨នាក់ទៀត". Thmey Thmey. 1 August 2025. Retrieved 3 August 2025.

[52] "Two Cambodian Soldiers Returned from Thai Detention Injured". Kiri Post. 1 August 2025. Retrieved 3 August 2025.

[53] "ក្រសួងការពារជាតិ៖ យោធាថៃត្រៀមផែនការជាថ្មីក្នុងការវាយលុកកម្ពុជានៅតាមបណ្តោយព្រំដែន". Thmey Themy. 3 August 2025. Retrieved 3 August 2025.

[54] "Cambodia Warns of Imminent Thai Offensive, Urges Respect for Ceasefire". Khmer Times. 3 August 2025. Retrieved 3 August 2025.

[55] "Army slams Cambodia for spreading false claims of Thai pre‑emptive strike before GBC". The Nation Thailand. 3 August 2025. Retrieved 3 August 2025.

[56] "អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការពារជាតិ៖ នៅវេលាម៉ោង១១ព្រឹកថ្ងៃទី៤ ខែសីហានេះ ថៃបានបញ្ជូនកម្លាំងប្រដាប់ដោយអាវុធគ្រប់ដៃចូលក្នុងដែនអធិបតេយ្យភាពកម្ពុជា". Oknha News. 4 August 2025. Retrieved 4 August 2025.

[57] "Thailand and Cambodia reinforce troops along disputed border: Thai minister". Al Jazeera. Archived from the original on 11 June 2025. Retrieved 2025-07-25.

[58] Thepgumpanat, Panarat; Ghoshal, Devjyot (2025-06-07). "Thailand, Cambodia reinforcing troops on disputed border after May skirmish, says Thai minister". Reuters. https://www.reuters.com/world/china/thailand-cambodia-reinforcing-troops-disputed-border-after-may-skirmish-thai-2025-06-07/.

[59] "សម្តេចធិបតី ហ៊ុន ម៉ាណែត ស្នើឱ្យក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខនៃអង្គការសហប្រជាជាតិកោះប្រជុំជាបន្ទាន់ ដើម្បីបញ្ឈប់ការឈ្លានពានរបស់កងទ័ពថៃ មកលើកម្ពុជា". Cambonomist. 2025-07-25. Retrieved 2025-07-25.

[60] "(ជាភាសាថៃ) "มาระตี" เผย UN นัดบ่าย 3 โมง ถกปม ชายแดนไทย-กัมพูชา "มีหลักฐานชัด ไทยไม่ได้เริ่มก่อน"". เนชั่นทีวี. 2025-07-25. Retrieved 2025-07-25.

[61] Regencia, Ted. "Thailand says seeking bilateral solution as clashes with Cambodia escalate". Al Jazeera. Retrieved 2025-07-25.

[62] Wongcha-um, Panu (25 July 2025). "Exclusive: Thailand rejects international mediation to end fighting with Cambodia". Reuters. Retrieved 25 July 2025.

[63] "Trump says Thailand, Cambodia agree to hold immediate ceasefire talks". Reuters. 2025-07-26. Retrieved 2025-07-27.

[64] "Thailand and Cambodia agree to Malaysian mediation, Malaysian minister says". Reuters. 2025-07-27. Retrieved 2025-07-27.

[65] "កម្ពុជា និងថៃ ឯកភាពគ្នាលើបទឈប់បាញ់ជាបន្ទាន់ និងគ្មានលក្ខខណ្ឌ ដោយនឹងចាប់អនុវត្តនៅវេលាម៉ោង១២យប់នេះតទៅ". Cambonomist. 2025-07-28. Retrieved 2025-07-28.

[calm-66] ៦៦,០ ^៦៦,១ ^៦៦,២ "Asian leaders call for calm over deadly Cambodia-Thailand border clashes". The Straits Times. 24 July 2025. https://www.straitstimes.com/asia/se-asia/asian-leaders-call-for-calm-over-deadly-cambodia-thailand-border-clashes.

[67] "Embassy advises Myanmar nationals to avoid travelling to Thailand-Cambodia border". New Light of Myanmar. 25 July 2025. https://www.gnlm.com.mm/embassy-advises-myanmar-nationals-to-avoid-travelling-to-thailand-cambodia-border/.

[68] Huong Giang. "Viet Nam voices concern over Cambodia-Thailand border tensions". Vietnam Government Portal. រដ្ឋាភិបាលវៀតណាម.

[69] "MFA Spokesperson's Comments in response to media queries on the Cambodia-Thailand Border Clashes, 24 July 2025". Ministry of Foreign Affairs (Singapore). 24 July 2025. Retrieved 25 July 2025.

[70] "PH calls for calm amid deadly Thai-Cambodia border clash". Philippine News Agency. 24 July 2025. https://www.pna.gov.ph/articles/1255066.

[71] "Statement of MOFA's spokesperson on the ongoing situation at the Cambodia-Thailand border area". Lao News Agency. 24 July 2025. https://kpl.gov.la/En/detail.aspx/detail.aspx?id=92779.

[72] Planasari, SIta (25 July 2025). "Indonesian Embassies Issue Travel Advisory for Cambodia-Thailand Border Conflict". Tempo.co English. https://en.tempo.co/read/2032298/indonesian-embassies-issue-travel-advisory-for-cambodia-thailand-border-conflict.

[73] "(ជាភាសាឥណ្ឌូណេស៊ី) Indonesia Yakin Thailand-Kamboja Selesaikan Perbedaan dengan Damai". VOI.ID. 28 July 2025. https://voi.id/berita/498684/indonesia-yakin-thailand-kamboja-selesaikan-perbedaan-dengan-damai.

[74] "Thai PM says dispute with Cambodia could 'escalate into a state of war'". CBC News. 25 July 2025. https://www.cbc.ca/news/world/thailand-cambodia-1.7593789#:~:text=Canada%20is%20deeply%20concerned%20with,dialogue%20toward%20a%20peaceful%20solution..

[75] "Korea urges Thailand, Cambodia to resolve border conflict peacefully through dialogue". ChosunBiz. 25 July 2025. https://biz.chosun.com/en/en-international/2025/07/25/OCBDKSHQCFGPNLVNRIPRQR6E7U/.

[76] Ziwen, Zhao (25 July 2025). "Thai-Cambodian conflict: China blames Western colonial legacy for dispute". South China Morning Post. https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3319558/china-takes-mediation-role-thai-cambodian-conflict-calls-restraint.

[77] "(ជាភាសាបារាំង) Cambodge/Thaïlande - Affrontements à la frontière (24 juillet 2025)". Ministère de l'Europe et des Affaires étrangères. 24 July 2025. Retrieved 26 July 2025.

[78] "Russia expresses concern over escalation of conflict on Thailand-Cambodia border". TASS. 25 July 2025. https://tass.com/politics/1993911.

[79] "Fighting on the Thailand – Cambodia Border". U.S. Embassy & Consulate in Thailand. 24 July 2024. https://th.usembassy.gov/fighting-on-the-thailand-cambodia-border/.

[80] "Fighting on the Cambodia – Thailand Border". U.S. Embassy & Consulate in Cambodia. Retrieved 26 July 2025.

[81] "US urges immediate end to armed conflict between Cambodia and Thailand". Khmer Times. 25 July 2024. https://www.khmertimeskh.com/501724744/us-urges-immediate-end-to-armed-conflict-between-cambodia-and-thailand/.

[82] @CatherineWest1 (24 July 2025). "Distressing news of civilian casualties following clashes on the Thai-Cambodia border" (Tweet) – via Twitter.

[83] @AnouarEUspox (24 July 2025). "#Cambodia/#Thailand: The EU is deeply concerned by rising tensions at the border with reports of civilian casualties" (Tweet) – via Twitter.

[84] "HIGHLIGHTS OF THE NOON BRIEFING BY FARHAN HAQ, DEPUTY SPOKESPERSON FOR SECRETARY-GENERAL ANTÓNIO GUTERRES THURSDAY, 24 JULY 2025". Office of the Spokesperson for the UN Secretary-General. 24 July 2025. Retrieved 31 July 2025.

[85] "ASEAN Foreign Ministers' Statement on Thailand-Cambodia Border Dispute". ASEAN.

[១]

[២]

[៣]

[៤]

[៥]

[៦]

[៧]

[៨]

[៩]

[១០]

[១១]

[១២]

[១៣]

[១៤]

[១៥]

[១៦]

[១៧]

[១៨]

[១៩]

[២០]

[២១]

[២២]

[២៣]

[២៤]

[២៥]

[២៦]

[២៧]

[២៨]

[២៩]

[៣០]

[៣១]

[៣២]

[៣៣]

[៣៤]

[៣៥]

[៣៦]

[៣៧]

[៣៨]

[៣៩]

[៤០]

[៤១]

[៤២]

[៤៣]

[៤៤]

[៤៥]

[៤៦]

[៤៧]

[៤៨]

[៤៩]

[៥០]

[៥១]

[៥២]

[៥៣]

[៥៤]

[៥៥]

[៥៦]

[៥៧]

[៥៨]

[៥៩]

[៦០]

[៦១]

[៦២]

[៦៣]

[៦៤]

[៦៥]

[៦៦]

[៦៧]

[៦៨]

[៦៩]

[៧០]

[៧១]

[៧២]

[៧៣]

[៧៤]

[៧៥]

[៧៦]

[៧៧]

[៧៨]

[៧៩]

[៨០]

[៨១]

[៨២]

[៨៣]

[៨៤]

[៨៥]