នីហ្សេ
ប្រទេសនីហ្សេ ដោយមានឈ្មោះជាផ្លូវការថា សាធារណរដ្ឋនីហ្សេ (ភាសាហូសា៖ Jamhuriyar Nijar និងភាសាបារាំង៖ République du Niger) គឺជាប្រទេសមួយស្ថិតនៅតំបន់អាហ្វ្រិកខាងលិច។ ប្រទេសនីហ្សេជាឯកត្តរដ្ឋដែលមានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងប្រទេសលីប៊ីនៅភាគឦសាន ប្រទេសឆាដនៅភាគខាងកើត ប្រទេសនីហ្សេរីយ៉ានៅភាគខាងត្បូង ប្រទេសបេណាំងនិងបួគីណាហ្វាសូនៅភាគនិរតី ប្រទេសម៉ាលីនៅភាគខាងលិច និងប្រទេសអាល់ហ្សេរីនៅភាគពាយ័ព្យ។ ប្រទេសនេះគ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដីជិត ១,២៧០,០០០ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ដែលធ្វើឱ្យវាក្លាយជាប្រទេសដែលគ្មានព្រំដែនជាប់សមុទ្រធំបំផុតទីពីរនៅទ្វីបអាហ្វ្រិកដោយនៅពីក្រោយតែប្រទេសឆាដប៉ុណ្ណោះ។ ទឹកដីនីហ្សេប្រមាណជាង ៨០% គឺស្ថិតនៅក្នុងវាលខ្សាច់សាហារ៉ា។ ប្រទេសនេះមានប្រជាជនភាគច្រើនជាឥស្លាមសាសនិកដោយស្ថិតនៅខ្ទង់ ២៥ លាននាក់ ដោយពួកគេភាគច្រើននិយមរស់នៅប៉ែកខាងត្បូង និងខាងលិចនៃប្រទេស។ ទីក្រុងនីយ៉ាមីគឺជារដ្ឋធានីនៃប្រទេសនីហ្សេដោយមានទីតាំងស្ថិតនៅចុងភាគនិរតីនៃប្រទេសជាប់ទន្លេនីហ្សេ។ នៅកំឡុងពេលដែលសាសនាឥស្លាមបានរាលដាលចូលមកក្នុងតំបន់នៃប្រទេសនីហ្សេបច្ចុប្បន្ន ទឹកដីប្រទេសនីហ្សេនេះគឺត្រូវបានព័ទ្ធជុំវិញដោយរដ្ឋប្រទេសមួយចំនួនដូចជា ចក្រភពកានែម-បរនូ និងចក្រភពម៉ាលីជាដើម មុនពេលត្រូវកាត់ចូលជាផ្នែកមួយនៃស៊ុលតង់ចក្រអៀរ និងចក្រភពសុនហ្កៃ។ ទឹកដីនីហ្សេត្រូវបានបារាំងចូលមកធ្វើអាណានិគមកិច្ចក្នុងអំឡុងសម័យប្រញាយទ្វីបអាហ្រ្វិក ហើយបានក្លាយជាទឹកដីអាណានិគមផ្លូវការនៅក្នុងឆ្នាំ១៩២២។ ចាប់តាំងពីបានទទួលឯករាជ្យពេញលេញកាលពីឆ្នាំ១៩៦០ មក ប្រទេសនីហ្សេមានបទពិសោធន៍ឆ្លងកាត់រដ្ឋប្រហារចំនួនប្រាំ និងរបបគ្រប់គ្រងដោយយោធាចំនួនបួនលើក។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញទីប្រាំពីរ និងចុងក្រោយបំផុតនៃប្រទេសនីហ្សេត្រូវបានអនុម័តនៅក្នុងឆ្នាំ២០១០ ដោយបង្កើតជាប្រព័ន្ធសេរីពហុបក្ស និងឯកត្តរដ្ឋអាស្រ័យពាក់កណ្តាលប្រធានាធិបតី។ បន្ទាប់ពីរដ្ឋប្រហារថ្មីៗបំផុតនៅក្នុងឆ្នាំ២០២៣ ប្រទេសនេះត្រូវធ្លាក់ក្រោមរបបគ្រប់គ្រងយោធាជាថ្មីម្តងទៀត។ សង្គមនីហ្សេគឺជាសង្គមចម្រុះជាតិសាសន៍ដែលជាលទ្ធផលនៃឯករាជ្យភាពរបស់ក្រុមជនជាតិ និងតំបន់មួយចំនួនពីអតីតកាល។ ជនជាតិហូសាគឺជាក្រុមជនជាតិដែលមានចំនួនច្រើនជាងគេនៅក្នុងប្រទេស ដោយចំនួននៃជនជាតិនេះមានជាងពាក់កណ្តាលនៃចំនួនប្រជាជនសរុប។ ស្រដៀងគ្នានេះដែរ ភាសាហូសាគឺជាភាសាផ្លូវការ និងមានប្រជាជននិយាយច្រើនជាងគេ ខណៈភាសារបស់ក្រុមជនជាតិ ១០ ផ្សេងទៀតត្រូវបានរដ្ឋទទួលស្គាល់ជាភាសាជាតិ។ យោងតាមរបាយការណ៍សន្ទស្សន៍ភាពក្រីក្រពហុវិមាត្រ (MPI) របស់អង្គការសហប្រជាជាតិនៅក្នុងឆ្នាំ២០២៣ បានបង្ហាញឱ្យឃើញថានីហ្សេជាប្រទេសមួយក្នុងចំណោមប្រទេសក្រីក្របំផុតនៅលើពិភពលោក។[១១] តំបន់បៃតង និងតំបន់មិនមែនវាលលំហនៃប្រទេសនេះត្រូវទទួលរងនូវគ្រោះរាំងស្ងួតទៅតាមរដូវ ខណៈវាលលំហបានកំពុងរីកធំឡើងបន្តិចម្តងៗ។ សេដ្ឋកិច្ចនៃប្រទេសនេះភាគច្រើនពឹងផ្អែកលើវិស័យកសិកម្មចិញ្ចឹមជីវិត ជាមួយនឹងការនាំចេញនូវផលិតផលកសិកម្មមួយចំនួននៅតំបន់ភាគខាងត្បូងដែលមិនសូវស្ងួតស្ងែង ក៏ដូចជាការនាំចេញនូវវត្ថុធាតុដើមកម្រមួយចំនួនដូចជា រ៉ែអ៊ុយរ៉ាញ៉ូមជាដើម។ ប្រទេសនីហ្សេបច្ចុប្បន្នត្រូវប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាច្រើនដែលបានរារាំងដល់ដំណើរអភិវឌ្ឍន៍ប្រទេសជាតិដូចជា ទីតាំងភូមិសាស្ត្រនៅកណ្ដាលវាលលំហគ្មានជាប់ដែនសមុទ្រណាមួយ អត្រាអក្ខរកម្មទាប ចលនាបះបោរជីហាដ និងរួមជាមួយអត្រាបង្កើតកូនខ្ពស់បំផុតមួយនៅលើពិភពលោក ដោយសារតែមិនមានការគ្រប់គ្រងកំណើតនាំឱ្យកំណើនប្រជាជនហក់ស្ទុះឡើងហូសប្រមាណ។[១២] ប្រវត្តិសាស្ត្ររដ្ឋប្រហារឆ្នាំ២០២៣នាថ្ងៃទី២៦ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៣ រដ្ឋប្រហារមួយត្រូវបានរៀបចំឡើងដោយផ្នែកនៃកងទ័ព។ ប្រធានាធិបតី ម៉ូហាមេដ បាហ្សូម ត្រូវបានបណ្តេញចេញ ហើយស្ថាប័ននយោបាយត្រូវបានព្យួរ។ ក្រុមប្រឹក្សាជាតិសម្រាប់ការការពារមាតុភូមិបានកាន់អំណាច។ ឧត្តមសេនីយ អាប់ដុលរ៉ាហាម៉េដ ជីអានី អតីតប្រមុខឆ្មាំប្រធានាធិបតីតាំងពីឆ្នាំ២០១១ គឺជាប្រមុខរដ្ឋបច្ចុប្បន្ន។ មេដឹកនាំនៃសហគមន៍សេដ្ឋកិច្ចនៃរដ្ឋអាហ្រ្វិកខាងលិចបានជួបគ្នានៅថ្ងៃទី៣០ ខែកក្កដា នៅទីក្រុងអាប៊ូចា ក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលពិសេសមួយបានថ្លែងឱសានវាទរយៈពេលមួយសប្តាហ៍ទៅកាន់ពួកភុតស្ឆីស (putschists) ក្នុងប្រទេសនីហ្សេ ដើម្បីស្ដារឡើងវិញនូវសណ្តាប់ធ្នាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញដោយបញ្ជាក់ថាមិនលុបចោល "ការប្រើប្រាស់កម្លាំង" ។ ការផ្អាក "រាល់ប្រតិបត្តិការពាណិជ្ជកម្ម និងហិរញ្ញវត្ថុ" ក៏ត្រូវបានសម្រេចផងដែរ។ ភូមិសាស្ត្រលក្ខណៈភូមិសាស្ត្រ  នីហ្សេ គឺជាប្រទេសគ្មានព្រំប្រទល់ជាប់នឹងសមុទ្រទេដែលស្ថិតនៅអាហ្វ្រិកខាងលិច ដែលមានទីតាំងនៅតាមព្រំដែនរវាងតំបន់សាហារ៉ា និងអនុសាហារ៉ា មានព្រំប្រទល់ជាប់ប្រទេសនីហ្សេរីយ៉ា និងបេនីននៅភាគខាងត្បូង ប្រទេសប៊ូគីណាហ្វាសូ និងម៉ាលីនៅភាគខាងលិច ប្រទេសអាល់ហ្សេរី និងលីប៊ីនៅភាគខាងជើង និងប្រទេសឆាដនៅភាគខាងកើត។ នីហ្សេស្ថិតនៅចន្លោះរយៈទទឹង១១° និង ២៤°N និងបណ្តោយ ០° និង ១៦°E។ តំបន់របស់វាមានទំហំ ១,២៦៧,០០០គីឡូម៉ែត្រការ៉េ (៤៨៩,១៩១ម៉ាយ៍) ដែលក្នុងនោះ ៣០០គីឡូម៉ែត្រការ៉េជាផ្ទៃទឹក។ នេះធ្វើឱ្យប្រទេសនេះតិចជាងពីរដងនៃទំហំរបស់ប្រទេសបារាំង និងជាប្រទេសធំជាងគេទី២១ របស់ពិភពលោក។ នីហ្សេ មានព្រំប្រទល់ជាប់ប្រទេសចំនួនប្រាំពីរ និងមានបរិវេណសរុប ៥៦៩៧គីឡូម៉ែត្រ។ ព្រំដែនវែងជាងគេបំផុតគឺជាមួយ នីហ្សេរីយ៉ា ទៅខាងត្បូង (១,៤៩៧គីឡូម៉ែត្រ) និងត្រូវបានបន្តដោយប្រទេសឆាដទៅខាងកើត នៅចម្ងាយ ១,១៧៥គីឡូម៉ែត្រ ប្រទេសអាល់ហ្សេរីទៅភាគខាងជើង-ពាយ័ព្យ (៩៥៩គីឡូម៉ែត្រ) និងម៉ាលីនៅចម្ងាយ៨២១គីឡូម៉ែត្រ។ ប្រទេសនីហ្សេ មានព្រំប្រទល់ជាប់នៅភាគនិរតីរបស់វាជាមួយប្រទេសប៊ូគីណាហ្វាសូ នៅ៦២៨គីឡូម៉ែត្រ និង បេនីននៅ ២៦៦គីឡូម៉ែត្រ និងទៅភាគខាងជើង-ឦសាន ប្រទេសលីប៊ី នៅ៣៥៤គីឡូម៉ែត្រ។ ផ្ទៃដីរបស់នីហ្សេភាគច្រើនជាវាលទំនាបវាលខ្សាច់ និងវាលខ្សាច់ ជាមួយនឹងផ្ទះល្វែងរហូតដល់វាលស្រែវាលស្មៅនៅភាគខាងត្បូង និងភ្នំនៅភាគខាងជើង។ ចំណុចទាបបំផុតនៅនីហ្សេ គឺ ទន្លេនីហ្សេ ដែលមានកម្ពស់២០០ម៉ែត្រ (៦៥៦ហ្វីត) ។ ចំណុចខ្ពស់បំផុតគឺ ម៉ូតអ៊ីដោដាល-អេន-តេកេស (Mont Idoukal-n-Taghès) នៅលើភ្នំអែ៊ក (Aïr) នៅកម្ពស់២,០២២ ម៉ែត្រ។ រដ្ឋបាល ប្រទេសនីហ្សេត្រូវបានបែងចែកជា៧តំបន់ និងមួយរដ្ឋធានី។ តំបន់ទាំងនេះត្រូវបានបែងចែកទៅជា ៣៦នាយកដ្ឋាន។ បច្ចុប្បន្ននាយកដ្ឋានទាំង ៣៦ត្រូវបានបែងចែកទៅជាឃុំនៃប្រភេទផ្សេងៗគ្នា។ គិតត្រឹមដំណាក់ឆ្នាំ២០០៦ មានឃុំចំនួន២៦៥ រួមទាំងឃុំ/សង្កាត់ (សង្កាត់ក្រុង៖ ជាផ្នែករងនៃទីក្រុងធំៗ) ឃុំជនបទ នៅតំបន់ដែលមានប្រជាជនតិច និងប្រកាសរដ្ឋបាល សម្រាប់តំបន់វាលខ្សាច់ដែលគ្មានមនុស្សរស់នៅ ឬតំបន់យោធា។ឃុំជនបទ អាចមានភូមិ និង ការតាំងទីលំនៅជាផ្លូវការ ចំណែកឃុំ/ក្រុងត្រូវបានបែងចែកជាត្រីមាស។ អនុផ្នែកនីហ្សេត្រូវបានប្តូរឈ្មោះនៅឆ្នាំ២០០២ ក្នុងការអនុវត្តគម្រោងវិមជ្ឈការ ដែលបានចាប់ផ្តើមដំបូងក្នុងឆ្នាំ១៩៩៨។ ពីមុននីហ្សេត្រូវបានបែងចែកទៅជា ៧នាយកដ្ឋាន ៣៦ខណ្ឌ និងឃុំ។ ផ្នែករងទាំងនេះត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយមន្ត្រីដែលត្រូវបានតែងតាំងដោយរដ្ឋាភិបាលជាតិ។ ការិយាល័យទាំងនេះនឹងត្រូវបានជំនួសនៅពេលអនាគតដោយក្រុមប្រឹក្សាជាប់ឆ្នោតតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្រិតនីមួយៗ។ នាយកដ្ឋានមុនឆ្នាំ២០០២ (ប្តូរឈ្មោះជាតំបន់) និងស្រុករដ្ឋធានីគឺ: • នីអាមី ជាស្រុករដ្ឋធានី (Niamey) • តំបន់អាហ្គាដេស (Agadez Region) • តំបន់ឌីហ្វា (Diffa Region) • តំបន់ដូស្សូ (Dosso Region) • តំបន់ម៉ារ៉ាឌី (Maradi Region) • តំបន់ធីឡាបេរី (Tillabéri Region) • តំបន់ហ្ស៊ីនដឺ (Zinder Region) • តំបន់តាហូអា (Tahoua Region) ឯកសារយោង
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.svg)
Portal di Ensiklopedia Dunia
