Јалмар Брантинг

Јалмар Брантинг
Премиер на Шведска
На должноста 18 октомври 1924 – 24 јануари 1925
Монарх	Густаф V
Претходник	Ернст Тригер
Наследник	Рикард Сандлер
На должноста 13 Октомври 1921 – 19 април 1923
Монарх	Густаф V
Претходник	Оскар фон Сидов
Наследник	Ернст Тригер
На должноста 10 март 1920 – 27 октомври 1920
Монарх	Густаф V
Претходник	Нилс Еден
Наследник	Луис Де Гер
Министер за надворешни работи
На должноста 13 октомври 1921 – 19 април 1923
Премиер	Себеси
Претходник	Херман Врангел
Наследник	Карл Хедертјерна
Министер за финансии
На должноста 19 октомври 1917 – 5 јануари 1918
Премиер	Нилс Еден
Претходник	Конрад Карлсон
Наследник	Фредрик Вилхелм Торсон
Лични податоци
Роден(а)	Карл Јалмар Брантинг 23 ноември 1860(1860-11-23) Стокхолм, Шведска
Починал(а)	24 февруари 1925(1925-02-24) (возр. 64) Стокхолм, Шведска
Партија	Шведска социјалдемократска партија
Сопружник	Ана Брантинг (моминско Једерин)
Деца	Георг Брантинг Сонја Брантинг-Вестерстол
Потпис

Карл Јалмар Брантинг (швед. изг. [ˈjǎlmar ˈbrânːtɪŋ] ( слушнете); 23 ноември 1860 – 24 февруари 1925 година) ― шведски политичар кој бил водач на Шведската социјалдемократска партија (1907–1925) и премиер во три одделни периоди (1920, 1921–1923 и 1924–1925). Кога Брантинг дошол на власт во 1920 година, тој бил првиот социјалдемократски премиер на Шведска. Кога ја презел функцијата за втор мандат по општите избори во 1921 година, тој станал првиот социјалистички политичар во Европа што го сторил тоа по изборите со универзално право на глас. Во 1921 година, Брантинг ја поделил Нобеловата награда за мир со норвешкиот генерален секретар на Интерпарламентарниот сојуз Кристијан Лоус Ланге.

Роден во семејството на професорот Ларс Габриел Брантинг и благородничката и пијанистка Ема аф Георгии, Брантинг се школувал во Стокхолм и на Упсалскиот универзитет. Тој развил научна основа во математичката астрономија и бил помошник во стокхолмшката опсерваторија, но се откажал од својата посветеност на научната работа за да стане новинар во 1884 година и почнал да ги уредува весниците Tiden и Social-Demokraten. Вториот бил службен медиум на Шведската Социјалдемократска партија.^[1] Неговата одлука да објави напис од порадикалниот социјалист Аксел Даниелсон, текст кој противниците го осудиле како навредлив за верските чувствителности, резултирало со политички убедувања за богохулење и затвор за двајцата мажи.^[2] Брантинг бил затворен три месеци во 1888 година.^[3]

Заедно со Август Палм, Брантинг бил еден од главните организатори на Шведската социјалдемократска партија во 1889 година. Тој бил нејзин прв пратеник од 1896 година и шест години единствениот.

Во раните години на 20-от век, Брантинг ги предводел социјалдемократите во спротивставувањето на војната за сочувување на Норвешка обединета со Шведска. Кога дошла кризата во 1905 година, тој го измислил слоганот „Тргнете рацете од Норвешка, крале!“ Социјалдемократите организирале отпор кон повикување резерви и општ штрајк против војна и се заслужни за значителен удел во спречувањето на една војна.

Брантинг ја прифатил ревизијата на марксизмот на Едуард Бернштајн и станал реформски социјалист, заговарајќи мирна транзиција од капитализмот кон социјализмот. Тој смета дека доколку на работниците им се даде гласот, тоа може да се постигне на парламентарни начини. Брантинг ја поддржал Февруарската револуција во Русија во 1917 година. Тој бил променшевички и ја бранел владата на Александар Керенски, кого дури и лично го посети во Петроград.

Кога избувнала Октомвриската револуција истата година, Брантинг го осудил болшевичкото преземање на власта. Во 1917 година дојде до раскол во Шведската социјалдемократска партија по ова прашање, а младинската лига и револуционерните делови на партијата се отцепиле и ја создале Социјалдемократската левичарска партија на Шведска, предводена од Зет Хоглунд. Оваа група наскоро станала Шведската комунистичка партија. Хоглунд подоцна се вратил во Социјалдемократската партија и напишал животопис во два тома за Брантинг.

Како премиер, Брантинг ја внел Шведска во Друштвото на народите и лично бил активен како делегат во неа. Кога било поставемп прашањето дали Оланд треба да и биде предаден на Шведска по осамостојувањето на Финска од Русија, тој го оставил Друштвото на народите да одлучи по ова прашање. Тој бил награден со Нобеловата награда за мир во 1921 година за неговата работа во Лигата на народите, делејќи ја наградата со Норвежанецот Кристијан Лоус Ланге.

Брантинг е одбележан со Брантинговиот споменик во Стокхолм. Дополнително во Гетеборг, постои трамвајска и автобуска клучка именувана по Брантинг (шведски : Hjalmar Brantingsplatsen). Стокхолмшкиот плоштад (Stockholms Plads) во Копенхаген бил преименуван во Плоштад „Јалмар Брантинг“ (Hjalmar Brantings Plads) во 1925 година.

• Општи избори во Шведска во 1921 година

• Дела од или за Јалмар Брантинг на Семрежниот архив
• Јалмар Брантинг на Nobelprize.org
• Јалмар Брантинг на Find a Grave (англиски)
• Исечоци од весници за Јалмар Брантинг во Архивот за печат од 20 век на ГНБЕ

п р у Добитници на Нобеловата награда за мир 1901–1925 1901 Анри Динан и Фредерик Паси 1902 Ели Дикомен и Шарл Албер Гоба 1903 Вилијам Рандал Кример 1904 Институт за меѓународно право 1905 Берта фон Сутнер 1906 Теодор Рузвелт 1907 Ернесто Теодоро Монета и Луј Рено 1908 Клас Понтус Арнолдсон и Фредрик Бајер 1909 Огист Бернер и Пол де Констан 1910 Постојана меѓународна мировна канцеларија 1911 Тобијас Асер и Алфред Фрид 1912 Елиху Рут 1913 Анри Лафонтен 1917 Црвен крст 1919 Вудро Вилсон 1920 Леон Буржоа 1921 Јалмар Брантинг и Кристијан Ланге 1922 Фритјоф Нансен 1925 Остин Чемберлен и Чарлс Доз 1926–1950 1926 Аристид Бријан и Густав Штреземан 1927 Фердинанд Буисон и Лудвиг Квиде 1929 Франк Келог 1930 Ларс Седерблом 1931 Џејн Адамс и Николас Батлер 1933 Норман Ејнџел 1934 Артур Хендерсон 1936 Карл фон Осјецки 1937 Роберт Сесил 1938 Нансенова меѓународна канцеларија за бегалци 1944 Црвен крст 1945 Кордел Хал 1946 Емили Грин Болч и Џон Мот 1947 Американски комитет на пријателски услуги 1949 Џон Бојд Ор 1950 Ралф Банч 1951–1975 1951 Леон Жуо 1952 Алберт Швајцер 1953 Џорџ Катлет Маршал 1954 Висок комесаријат на ООН за бегалци 1957 Лестер Пирсон 1958 Жорж Пир 1959 Филип Ноел-Бејкер 1960 Алберт Лутули 196 Даг Хамаршелд 1962 Лајнус Карл Полинг 1963 Црвен крст 1964 Мартин Лутер Кинг 1965 УНИЦЕФ 1968 Рене Касен 1969 МРО 1970 Норман Борлог 1971 Вили Брант 1973 Хенри Кисинџер 1974 Шон МекБрајд и Еисаку Сато 1975 Андреј Сахаров 1976–2000 1976 Бети Вилијамс и Мејрид Кориган Мегвајер 1977 Амнести интернашенал 1978 Анвар ел Садат и Менахем Бегин 1979 Мајка Тереза 1980 Адолфо Перез Ескивел 1981 Висок комесаријат на ООН за бегалци 1982 Алва Мирдал и Алфонсо Роблес 1983 Лех Валенса 1984 Дезмонд Туту 1985 МГФПНВ 1986 Ели Визел 1987 Оскар Аријас Санчез 1988 МСООН 1989 Тензин Гјатсо 1990 Михаил Горбачов 1991 Аунг Сан Су Ќи 1992 Ригоберта Менчу Тум 1993 Нелсон Мандела и Фредерик де Клерк 1994 Јасер Арафат, Шимон Перес и Јицак Рабин 1995 Џозеф Ротблат и ПКНСП 1996 Карлос Бело и Жозе Рамос Орта 1997 МДЗМ и Џоди Вилијамс 1998 Џон Хјум и Дејвид Тримбл 1999 Лекари без граници 2000 Ким Дае-Јунг 2001–денес 2001 Организација на Обединетите нации и Кофи Анан 2002 Џими Картер 2003 Ширин Ебади 2004 Вангари Матаи 2005 МАНЕ и Мухамед Ел Барадеј 2006 Мухамед Јунус и банка Грамен 2007 МПКП и Ал Гор 2008 Марти Ахтисари 2009 Барак Обама 2010 Љу Сјаобо 2011 Елен Џонсон Серлиф, Лејма Гбови и Тавакул Карман 2012 Европска Унија 2013 Организација за забрана на хемиско оружје 2014 Калијаш Сатијарти и Малала Јусуфзаи 2015 Туниски национален квартет 2016 Хуан Мануел Сантос 2017 Меѓународна кампања за укинување на нуклеарното оружје 2018 Надија Мурад и Денис Муквеге 2019 Абиј Ахмед Али 2020 Светска програма за храна 2021 Марија Реса и Дмитриј Муратов 2022 Алес Бјаљацки, Меморијал и Центар за граѓански слободи