Човекови права во Естонија

Човековите права во Естонија се признати и генерално почитувани од владата.^[1][2][3] Сепак, постои загриженост во некои области, како што се условите за притвор, прекумерна полициска употреба на сила и Злоупотреба на деца.^[2] Естонија е класифицирана како демократија со недостатоци,^[4] со умерени слободи на печатот,^[5] приватност ^[6] и човечки развој во Европа.^[7] На поединците на хартија им се гарантирани основните права според уставот, законодавните акти и договорите во врска со човековите права ратификувани од естонската влада.^[2][3][8]

Неколку меѓународни организации и организации за човекови права, како што се Хјуман рајтс воч,^[3] Организацијата за безбедност и соработка во Европа ^[9] во 1993 година и Советот на ОН за човекови права ^[10] во 2008 година нашле малку големи очигледни прашања или модели за систематска злоупотреба на човековите права или дискриминација на етничка основа, додека други, како што е Амнести интернешенал во 2009 година, изразиле загриженост во врска со законодавните дејствија на Естонија против нејзиното значајно русофонско малцинство и имигрантите.^[11]

Поединечните човекови права на Естонците и колективните права да егзистираат како етнички ентитет, рутински се кршат осум века од Северните крстоносни војни и владеењето на Балтичката Германија, проследено со два века руска царска власт и завршувајќи со половина век советска окупација. Првиот устав на Естонија од 1920 година вклучувал заштитни мерки за граѓанските и политичките права кои биле стандард на тоа време.^[12] Законот за културна автономија од 1925 година бил иновативен закон кој предвидувал заштита на колективните права на граѓаните од неестонските етникуми.^[12]

До крајот на 2010 година, Европскиот суд за човекови права донел 23 пресуди во случаи покренати против Естонија (почнувајќи од 2001 година); во 19 случаи, утврдил барем една повреда на Европската конвенција за човекови права или нејзините протоколи.^[13] Во 2001 година, Естонија упатила постојана покана за специјалните процедури на Советот за човекови права на ОН.^[14]

Според Амнести интернешенел, јазичните малцинства се соочуваат со дискриминација во голем број области, особено во вработувањето и образованието. Мигрантите биле изложени на малтретирање од државни службеници и напади од екстремистички групи. Кривичните истраги за наводите за прекумерна употреба на сила од страна на полицијата биле отфрлени. Исто така, естонската безбедносна полиција, Каицеполицеј, поднела обвинувања против Правниот информативен центар за човекови права (LICHR), за кој тврди дека нашироко се гледа како обид за погрешно претставување на организацијата и за поткопување на нејзината работа.^[11]

Според извештајот на Хјуман Рајтс Воч од 1993 година, организацијата не открила систематски, сериозни злоупотреби на човековите права во областа на државјанството. На лицата кои не се државјани на Естонија им биле гарантирани основните права според Уставот на Естонија. Сепак, имало некои проблеми во врска со успешната интеграција на некои кои биле постојани жители во времето кога Естонија стекнала независност.^[3]

Според Фридом Хаус, Естонија има широки политички права и граѓански слободи. На политичките партии им е дозволено слободно да се организираат, а изборите биле слободни и фер. Пристапот на јавноста до владините информации се почитува и земјата има слобода на печатот, иако во извештајот од 2007 година се дискутирало за естонските безбедносни органи Каицеполицеј како политичка полиција на нацијата.^[34] Исто така, верската слобода се почитува во законот и во практиката. Корупцијата се смета за релативно помал проблем во Естонија. Судството е независно и генерално ослободено од мешање на владата.^[35]

Извештајот на специјалниот известувач за расизам од 2008 година до Советот за човекови права на Обединетите нации го истакнал постоењето на политичка волја од страна на естонските државни власти за борба против изразите на расизам и дискриминација во Естонија. Според извештајот, претставниците на рускојазичните заедници во Естонија увиделе дека најважната форма на дискриминација во Естонија не е етничката, туку јазичната (пар. 56). Известувачот изразил неколку препораки, вклучително и зајакнување на канцеларот на правдата, олеснување на доделувањето државјанство на лица од недефинирана националност и ставање на јазичната политика предмет на дебата за да се разработат стратегии кои подобро го одразуваат повеќејазичниот карактер на општеството (пар. 89-92).

Комитетот на ОН за елиминација на расната дискриминација (ЦЕРД) ги испитува редовните извештаи на земјите-членки за тоа како се спроведуваат правата според член 9 од Меѓународната конвенција за елиминација на сите форми на расна дискриминација. Во своите заклучни согледувања од 2010 година, Комитетот забележал некои позитивни аспекти и изрази загриженост и дал препораки во однос на усогласеноста на Естонија со конвенцијата. Загриженоста наведени во извештајот вклучувала: недостаток на заштита на малцинствата од говор на омраза; расната мотивација на кривичните дела не е отежителна околност; силен акцент на естонскиот јазик во државната стратегија за интеграција; употреба на казнен пристап за промовирање на естонскиот јазик; ограничувања на употребата на јазикот на малцинствата во јавните служби; ниско ниво на застапеност на малцинствата во политичкиот живот; постојано висок број на лица со неопределено државјанство итн.^[36]

Според Cliohres, Европската мрежа на извонредност организирана од група од 45 универзитети, објавување на наводните прекршувања на човековите права на населението што зборува руски во Естонија, послужило како изговор за обид да се заклучи регионот во сферата на влијание на Русија. Обидите на Москва да искористи политичка предност во однос на прашањето за русофонското малцинство во Естонија биле успешни бидејќи Кремљ го користел секој меѓународен форум на кој биле презентирани тврдењата за кршење на човековите права во Естонија.^[37]

Форумот на Програмата за развој на Обединетите нации ^[38] Развој и транзиција разговарал за ситуацијата на Естонија и Латвија во 2005 година.

Џејмс Хјуз, американски социолог од колеџот Тринити, тврдел дека Летонија и Естонија се и двете држави „заробени од титуларните етнички групи“, кои користат „софистициран и обемен политички режим на дискриминација“ против нивното русофонско население. Тој наведува три „столбови“ на дискриминација: одбивање на државјанство, употреба на јазикот и права на учество, и тврди дека дискриминацијата е ограничена од „економската зависност од русофонскиот труд“.^[39]

Нилс Мујжниекс, латвиски политичар, поранешен министер за социјална интеграција, изјавил: „Хјуз дава едноставни заклучоци за сложената реалност на малцинските политики и меѓуетничките односи во Естонија и Летонија“.^[40]

И мисијата на Организацијата за безбедност и соработка во Европа (ОБСЕ) во Естонија и Високиот комесар за национални малцинства на ОБСЕ изјавиле во 1993 година дека не можат да најдат образец на прекршување или злоупотреба на човековите права во Естонија.^[9]

Според Извештајот за човекови права на Стејт департментот на Соединетите Американски Држави, Естонија генерално ги почитува човековите права на граѓаните и големата етничка руска заедница неграѓанска. Сепак, имало проблеми со полициската употреба на сила, условите во притворот и долготрајниот притвор. Исто така, постоеле проблеми со семејното насилство, нееднаквоста во платите на жените, злоупотреба на деца и трговија со жени и деца.^[2]

Според руското Министерство за надворешни работи, од 2011 година, оценките дадени од Комитетот на ОН за економски, социјални и културни права покажуваат дека акутните прашања за човековите права, особено во областа на правата на националните малцинства, остануваат нерешени во Естонија.

Истражувањата спроведени помеѓу 1993 и 1997 година покажале дека етничките Руси кои живеат во балтичките земји генерално не се гледаат себеси како особено загрозени или страдаат од „апартхејд“ или расизам како што често тврдела руската влада; едно британско истражување во 1993 година покажало дека „солидно мнозинство етничките Руси не ги сметале нивните ситуации како „опасни, тешки или особено оптоварени“ и покажало дека 69% од руските говорници не се согласуваат со ставот дека неграѓаните и малцинствата биле лошо третирани, додека Руското истражување во 1995 година покажало дека само 8% од руските говорници чувствуваат дека нивните човекови права се прекршени ^[41]

Според истражувањето на 500 етнички Руси од 2008 година, спроведено од Агенцијата за фундаментални права на ЕУ, 59% од испитаниците ја карактеризираат етничката дискриминација како многу или прилично распространета во земјата. 27% тврделе дека доживеале дискриминација врз основа на нивното етничко потекло во изминатите 5 години, вклучително и 17% во текот на изминатите 12 месеци (во споредба со 4–5% во Литванија и Латвија.) Дискриминацијата на работното место била окарактеризирана како широко распространета, при што 72% од учесниците во анкетата изјавиле дека различното етничко потекло ќе го попречи напредокот. 39% изјвиле дека доживеале дискриминација во текот на изминатите 5 години кога барале работа, вклучително и 16% во текот на изминатите 12 месеци - највисока стапка во сите земји кои биле испитани. 10% потврдиле дека избегнуваат одредени места, како што се продавници или кафулиња, бидејќи веруваат дека ќе добијат лош третман поради нивната етничка припадност.^[42]

Меѓутоа, еден друг резултат од истражувањето во 2008 година покажало дека само 3% од етничките Руси рекле дека редовно доживеале непријателство или нефер третман поради нивната етничка припадност, а 9% повремено; 1% изјавиле дека редовно биле навредувани поради нивната етничка припадност, додека 7% повремено. Оваа анкета покажала дека иако повеќето од испитаниците всушност не доживеале никаква дискриминација лично, тие сепак веруваат дека нивото на дискриминација е високо.^[43]

Европскиот центар за малцински прашања го испитал односот на Естонија кон нејзиното русофонско малцинство. Во својот заклучок, центарот навел дека сите меѓународни организации се согласуваат дека не може да се забележат форми на систематска дискриминација кон населението што зборува руски и ги пофалил досегашните напори во измените на законите за образование, јазик и статусот на неграѓаните. Сепак останува прашањето за големиот број такви случаи.^[44] Од 2 септември 2009 година, 102.466, или 7,5% од населението на Естонија остануваат недржавјани, што е намалување од 32% во 1992 година и 12% во 2003 година.^[45][46] Во ноември 2005 година била спроведена анкета меѓу жителите со неодредено државјанство. Резултатите покажале дека 61% од тие жители сакале естонско државјанство, 13% руско државјанство и 6% државјанство на друга земја. 17% од испитаниците воопшто не биле заинтересирани да добијат никакво државјанство. Утврдено е дека колку е постар испитаникот, толку е поголема веројатноста дека тој или таа не сака да има државјанство. Истражувањето исто така покажало дека испитаниците кои се родени во Естонија имале поголема веројатност да добијат естонско државјанство (73%), отколку оние кои не се родени во Естонија (помалку од 50%).^[45]

Неодамнешните студии покажале дека еден од значајните фактори на бездржавјанството е предноста од задржувањето на двосмислениот правен статус во секојдневниот живот; од една страна на имигрантите без естонско државјанство им е полесно да патуваат назад во Русија, додека од друга страна немањето државјанство не претставува никакви проблеми за живеење во Естонија; истражувањето во 2008 година покажало дека 72% од етничките Руси ја наведуваат леснотијата на патување во Русија како една од причините зошто луѓето не бараат естонско државјанство и 75% наведуваат дека фактот дека немањето државјанство не им го попречува животот е уште една причина ^[43]

Неколку истражувања поврзани со човековите права се спроведуваат секоја година од страна на естонските локални организации за човекови права, на пример, Естонскиот Институт за човекови права Архивирано на 16 мај 2022 г..

72% од 500 испитани етнички Руси веруваат дека различното етничко потекло го попречува напредокот на работното место.^[42] Руските владини претставници и парламентарците ги повторуваат овие обвиненија на различни форуми. Ваквите тврдења зачестуваат за време на политичките несогласувања меѓу Русија и овие земји и исчезнуваат кога несогласувањата се решени.^[47][48][49]

Според истражувањето од 2008 година на TIES, проект координиран од Универзитетот во Амстердам, 38,9% од руските и 25,2% од естонските испитаници сметаат дека „Русите доживуваат непријателство или нефер третман поради нивната етничка припадност“ на работа „повремено“, „редовно“, или „често“. 51,4% од Русите и 50,4% од Естонците исто така мислат дека Русите доживуваат етничка дискриминација во потрага по работа.^[50] Истиот извештај вели дека 40% од Естонците и 44% од Русите мислат дека е „потешко“ или „многу потешко“ за Русите да најдат работа, во споредба со Естонците. 10% од Естонците и 15% од Русите, од друга страна, веруваат дека е „полесно“ или „многу полесно“ за Русите да најдат работа.^[51]

Проучувањето на Европската мрежа против расизмот од 2005 година покажала дека 17,1% од етничките не-Естонци тврдат дека доживеале ограничувања на нивните права или понижувачки третман на работното место во последните 3 години поради нивното етничко потекло.^[52]

Амнести интернешенал забележал во извештајот од 2006 година дека припадниците на рускојазичното малцинство во Естонија уживаат многу ограничени јазични и малцински права и често се наоѓаат де факто исклучени од пазарот на трудот и образовниот систем.^[53] Дискриминаторската политика на Естонија довела до „несразмерно високи нивоа на невработеност кај јазичното малцинство што зборува руски. Ова, пак, дополнително придонесе за социјална исклученост и ранливост од други прекршувања на човековите права. Како последица на тоа, многумина од оваа група се делотворно спречени од целосното уживање на нивните економски, социјални и културни права (права на ЕСС).“ ^[53]

Чарлс Кронке и Кенет Смит во една статија од 1999 година објавена во списанието Economics of Transition тврдат дека иако немало дискриминација заснована на етничка припадност во 1989 година, ситуацијата во 1994 година била сосема поинаква. Според написот, постојат значителни докази за дискриминација на етничките Руси на пазарот на трудот во Естонија во 1994 година. Доказите испитани во написот, исто така, сугерираат дека способноста за естонски јазик не влијае значително на платите. Кронке и Смит, исто така, го истакнуваат изненадувачкиот факт, дека етничките Руси родени во Естонија изгледаат полошо од етничките Руси кои имигрирале во земјата.^[54] Подоцнежна студија на Кристијан Лепинг и От Томет објавена во 2008 година во Журнал за компаративна економија известува дека недостатокот на флуентност на естонскиот јазик и сегрегираните социјални мрежи и училишниот систем, наместо етничката припадност, се главната причина за очигледниот јаз во платите помеѓу говорители на естонски и неестонски јазик.^[55]

Од обновувањето на независноста во 1991 година, Естонија финансира основни, сеопфатни и средни училишта на руски јазик заедно со училиштата на естонски јазик, а идните реформи биле планирани од доцните 1990-ти, но постојано одложувани. Планот за реформи бил започнат во 2007 година.

Според распоредот, 60% од сите предмети од 10, 11 и 12 одделение треба да се изучуваат на естонски до 2011 година во сите училишта финансирани од државата. Сите училишта финансирани од државата веќе предаваат естонска литература на естонски јазик од учебната 2007/2008 година. Владата има резервирано овластување да одобри отстапки и продолжувања на некои училишта финансирани од државата од случај до случај.^[56]

Во учебната 2007/2008 година, 49 руски училишта (79%) предавале Музика на естонски, 30 руски училишта (48%) предавале социјални студии на естонски и 17 руски училишта (27%) ги предавале двата преодни предмети на естонски.^[57]

Амнести интернешнал препорачала властите да обезбедат поголема поддршка за наставниците и соодветни ресурси за учениците од кои ќе се бара да го заменат рускиот со естонски како јазик на настава; заменување на рускиот со естонски како нивен јазик за учење за успешно управување.^[53]

Според истражувањето на TIES од 2008 година, 50% од испитаниците етнички Руси мислат дека изјавата „Како резултат на реформите во [училишните] 2007 година, квалитетот на образованието за руската младина ќе се влоши“ е „точно вистинита“ или „умерено вистинита“. Извештајот, исто така, забележува дека „значително поголем дел од Естонците завршуваат високо образование, додека Русите почесто завршуваат само средно образование. Во исто време, немаше значителни разлики меѓу училишниот успех на Естонците и Русите во однос на стапките на напуштање на основното и средното училиште.“ ^[58]

Комитетот на ОН против тортура во својот извештај за Естонија од 2008 година забележува дека „приближно 33 отсто од затворската популација е составена од лица без државјанство“. Комитетот ја нарекува оваа застапеност „непропорционална“ и ја повикува Естонија да преземе дополнителни чекори за заштита на правата на лицата кои не се државјани и без државјанство. Во 2008 година, околу 78% од не-државјаните биле етнички Руси; помалку од 3% етнички Естонци. Почнувајќи од 2006 година, приближно 60% од етничкото руско население не биле државјани, а 40 проценти биле без државјанство.^[59][60]

Советот на Европа во 2006 година изјавил дека „ ромската заедница во Естонија е несразмерно погодена од невработеноста и дискриминацијата во областа на образованието“.^[61] Европската комисија претходно спровела внимателно следење на Естонија во 2000 година и заклучила дека нема докази дека овие малцинства се предмет на дискриминација.^[62]

Голем број организации ги коментирале настаните околу инцидентот на Бронзената ноќ. Била изразена загриженост за можни прекршувања на човековите права извршени и од демонстрантите и од полицијата. За време на немирите во април 2007 година во Талин, некои полицајци наводно употребиле прекумерна сила против демонстрантите. Осум кривични случаи биле отворени против полицајци, каде што обвиненијата биле отфрлени во шест случаи, а две останале во тек до крајот на годината.^[35] Меѓународната федерација за човекови права (ФИДХ) – коалиција од 155 групи за човекови права – ги повикала естонските власти да ги истражат сите акти на кршење на човековите права во текот на ноќта. Организацијата ги повикала естонските власти „да стават крај на секоја практика на дискриминација на рускојазичното малцинство, кое сочинува околу 30% од естонското население, и во какви било околности да се усогласат со одредбите на Меѓународната конвенција за елиминација на сите форми на расна дискриминација“. ФИДХ, исто така, ги осудиле вандалските акти извршени од демонстрантите во Талин, како и блокадата на естонската амбасада во Москва.^[63]

Според World Factbook на ЦИА, „Естонија е извор, транзитно место и дестинација за жени подложени на присилна проституција под услови на принудна работа“. Естонија, исто така, „не ги исполнува целосно минималните стандарди за елиминација на трговијата со луѓе, бидејќи е единствената земја во ЕУ без специфичен закон за трговија со луѓе“.^[64]

Независниот специјален известувач Наџат Маала М'џид од Обединетите нации изјавил дека Естонија презела јасни чекори за заштита на децата од експлоатација, иако експертот за човекови права прокоментирал дека „младите и понатаму се изложени на ризик и потребна е континуирана будност од властите“.^[65]

Хомосексуалниот секс, кој бил нелегален во Советскиот Сојуз, бил легализиран во Естонија во 1992 година. Возраста за согласност е 14 години и била изедначена и за хомосексуален и за хетеросексуален во 2001 година.^[66] На хомосексуалците не им е забрането да служат воен рок и не постојат закони кои ги дискриминираат хомосексуалците.

Естонија ја пренела директивата на ЕУ во сопствените закони за забрана на дискриминација врз основа на сексуална ориентација при вработување од 1 мај 2004 година. Истражувањето спроведено во септември 2002 година покажало дека во Естонија има високо ниво на дискриминација на гејовите, лезбејките и бисексуалците.^[67]

Според германскиот автор, новинар и дописник од Русија Габриеле Кроне-Шмалц, постои длабоко неодобрување на сè што е руско во Естонија. Таа тврди дека наводното ниво на дискриминација во однос на етничките Руси во Естонија би претставувало бариера за прифаќање во ЕУ; сепак, западните медиуми многу малку обрнале внимание на ова прашање.^[68] Сепак, Европската комисија спровела внимателно следење на усогласеноста на овие земји со Acquis communautaire во однос на правата на малцинствата пред пристапувањето во ЕУ, Комисијата тврдела дека нема докази дека овие малцинства се предмет на дискриминација.^[62]

Во интервју за холандскиот весник NRC Handelsblad, Ханс Глаубиц, поранешен амбасадор на Холандија во Естонија, спомнал дека поднел оставка поради хомофобијата и расизмот откако тие не можеле „да се справат со геј омразата и расизмот на естонските улици“.^[69]

• Индекс на демократија, 2008: 37 од 167 ^[4]
• Индекс на слободата на печатот, 2008: 4 од 173.^[5]
• Оценка за слободата на Интернет : 13 (2009),^[70] 10 (2011),^[71] 10 (2012),^[72] и 9 (2013) ^[73] (каде што оценката 1 е најслободна).
• Индекс на приватност во светот, 2007 година: 13 од 37.^[6]
• Светски индекс за квалитет на живот, 2005 година: 68 од 111.^[74]
• Индекс на човечки развој, 2010 година: 34 од 169.^[75]
• Слобода во светот, 2008: Оценка за политички права: 1 и оцена за граѓански слободи: 1 (1 е најслободен, 7 најмалку слободен).^[8][35]
• Глобален извештај за корупција, 2007 година: 24 од 163.^[76]

• Европска комисија против расизам и нетрпеливост. Извештај на ЕКРН за Естонија. Четврти циклус на мониторинг. 2010-03-02.
• 978-9949-18-818-5

• Меѓувладини организации
  • Човекови права во Естонија на порталот ОХЦХР
  • Документи за Естонија од Комесарот за човекови права на Советот на Европа
  • Документи за Естонија на Европската комисија против расизмот и нетрпеливостта
• Меѓународни невладини организации
  • Документи на Human Rights Watch за Естонија
  • Amnesty International
    • Естонија // Човекови права во Европа. Преглед на 2019 година стр. 26
    • Извештаи специфични за земјата на вештачката интелигенција: Естонија: Мора да се заштити правото на слобода на мирно собирање (2006), Јазични малцинства во Естонија: Дискриминацијата мора да престане (2007 година)
• Владини организации
  • Канцелар на правдата
• Локални невладини организации
  • Правен информативен центар за човекови права Архивирано на 28 мај 2022 г.
  • Естонски институт за човекови права
  • Естонски центар за човекови права