Човекови права во Русија

Русија
Оваа статија е дел од серијалот за политиката на Руската Федерација
Устав Претседател: Владимир Путин Претседателска администрација Совет за безбедност Управување Премиер: Михаил Мишустин Федерално собрание Совет на Федерацијата Државна дума Правосудство Уставен суд Врховен суд Виш арбитражен суд Општествена палата Државен совет Правен систем Политички партии Избори Административна поделба Федерални субјекти Човекови права Надворешни односи Дипломатски претставништва
Други земји Атлас Портал: „Политика“
п р у

Русија постојано била критикувана од меѓународните организации и независните домашни медиуми за кршење на човековите права.^[1][2][3] Некои од најчесто цитираните прекршувања вклучуваат смртни случаи во притвор, системска и широко распространета употреба на тортура од страна на безбедносните сили и затворските чувари,,^{[4][5][6][7][8][9]} постоењето на ритуали за измачување во руската армија - познато како „дедовштина“, како и преовладувачките прекршувања на правата на децата, случаите на насилство и предрасуди против етничките малцинства,^[10][11] и целните убиства на новинари^[12][13]

Како држава наследничка на Советскиот Сојуз, Руската Федерација ги почитува истите договори за човекови права кои биле потпишани и ратификувани од нејзиниот претходник, како што се меѓународните договори за граѓански и политички права, како и за економските, социјалните и културните права.^[14] Во доцните 1990-ти, Русија, исто така, ја ратификувла Европската конвенција за човекови права (со резерва), а од 1998 година ж Европскиот суд за човекови права во Стразбур станал последен апелационен суд за руските граѓани од нивниот национален систем на правда. Според Поглавје 1, член 15 од Уставот од 1993 година, овие отелотворувања на меѓународното право имаат приоритет над националното федерално законодавство. ^{[note 1][15][16]}

Како поранешен член на Советот на Европа и потписник на Европската конвенција за човекови права, Русија имала меѓународни обврски поврзани со прашањето за човековите права.^[17] Во воведот на извештајот за ситуацијата во Русија од 2004 година, комесарот за човекови права на Советот на Европа ги истакнал „неоспорните големи промени од распадот на Советскиот Сојуз“.^[18]

Сепак, почнувајќи од вториот претседателски мандат на Владимир Путин (2004–2008), имало сè поголеми извештаи за кршење на човековите права. По изборите за Државната дума во 2011 година и последователното враќање на Путин на претседателската функција во пролетта 2012 година, имало законодавен напад врз многу меѓународни и уставни права, на пр. член 20 (Слобода на собирање и здружување) од Универзалната декларација за човекови права, која е отелотворена во членовите 319 од Рускиот устав (39 од 30). Во декември 2015 година, бил донесен закон кој му дава овластување на Уставниот суд на Русија да ја утврди извршноста или непочитувањето на резолуциите на меѓувладините тела, како што е Европскиот суд за човекови права.^[19] Од 16 март 2022 година, Русија повеќе не е земја членка на Советот на Европа.

Човековите права биле строго ограничени во Советскиот Сојуз. Од 1927 до 1953 година, земјата била управувана под тоталитарен режим, а до 1990 година, исто така, била управуван како еднопартиска држава. Владата вообичаено успевала да ја замолкне слободата на говорот и употребувала остри мерки против сите неистомисленици. Ниту една независна политичка организација, вклучувајќи ги синдикатите, приватните бизниси, црквите и спротивставените политички партии, не биле толерирани. Движењето на граѓаните било строго контролирано и во земјата и на меѓународно ниво, а правата на приватна сопственост биле многу ограничени.

Во пракса, советската влада значително ограничила голем дел од принципите на владеењето на правото, граѓанските слободи, правната заштита и правата на сопственост, сметајќи ги како претставници на „буржоаскиот морал“, според советскиот правен мислител Андреј Вишински. И покрај официјалното потпишување на договори за човекови права, како што е Меѓународниот пакт за граѓански и политички права во 1973 година, овие документи биле главно непознати и недостапни за луѓето кои живеат под комунистичка власт. Понатаму, комунистичките власти покажале малку почит за овие обврски. Активистите за човекови права во Советскиот Сојуз постојано се соочувале со малтретирање, потиснување и апсење.

За време на првиот мандат на Путин како претседател (2000–2004), Фридом Хаус ја оценил Русија како „делумно слободна“ со слаби оценки од 4 и за политичките права и за граѓанските слободи (1 е најслободна, а 7 најмалку слободна). Во периодот од 2005 до 2008 година, Фридом хаус ја оценила Русија како „неслободна“ со оценки од 6 за политички права и 5 за граѓански слободи според нејзините извештаи „Слобода во светот“.^[20]

Во 2006 година, Економист објавил рејтинг за демократија, со кој Русија се нашла на 102-то место меѓу 167 земји и ја дефинирала како „хибриден режим со тренд кон ограничување на медиумите и другите граѓански слободи“.^[21]

Според извештајот на Human Rights Watch за 2016 година, состојбата со човековите права во Руската Федерација продолжува да се влошува.^[22]

До 2016 година, четири години од третиот мандат на Путин како претседател, Руската Федерација дополнително потонала на рејтингот на Фридом Хаус:^[23]

Кремљ продолжи со репресијата врз граѓанското општество, засилувајќи го притисокот врз домашните невладини организации (НВО) и означувајќи го Националната фондација за демократија со седиште во САД и двете групи поддржани од милијардерот филантроп Џорџ Сорос како „непожелни организации“. Режимот, исто така, ја засили својата цврста контрола врз медиумите, заситувајќи го информативниот пејзаж со националистичка пропаганда, истовремено потиснувајќи ги најпопуларните алтернативни гласови.

Наводно, во 2019 година, со постојаните напори на Франција и Германија да ја спасат Москва од протерување од европската организација за човекови права, Русија може да го задржи своето место доколку продолжи со плаќањето членарина.^[24]

Меѓународните набљудувачи и домашните набљудувачи навеле бројни, често длабоко вкоренети проблеми во земјата и, со нивното застапување, граѓаните упатиле поплава од жалби до Европскиот суд за човекови права од 1998 година. До 1 јуни 2007 година, 22,5% од нејзините нерешени случаи биле жалби против Руската Федерација од нејзините граѓани.^[25] Оваа пропорција постојано се зголемувала од 2002 година, бидејќи во 2006 година имало 151 прифатливи барања против Русија (од 1.634 за сите земји), додека во 2005 година биле 110 (од 1.036), во 2004 година биле 64 (од 830), во 2003 година биле 15 (од 753) и во 2002 година биле 12 (од 578).^[26][27][28]

Чеченија претставувала посебен проблем и за време на Втората чеченска војна, која траела од септември 1999 до 2005 година, каде се случувале бројни случаи на присилно исчезнување на цивили.^[29][30][31] Според омбудсманот на Чеченската Република, Нурди Нухажиев, најкомплексниот и најболниот проблем од март 2007 година бил да се пронајдат над 2.700 киднапирани и насилно задржани граѓани; анализата на поплаките на граѓаните на Чеченија покажува дека социјалните проблеми се почесто доаѓале на преден план; Две години претходно, изјавил тој, жалбите најмногу се однесувале на повреди на правото на живот.^[32]

Федералниот закон од 10 јануари 2006 година ги променил правилата кои влијаат на регистрацијата и работата на невладините организации (НВО) во Русија.^[33][34][35] Друштвото за руско-чеченско пријателство, меѓу другите, било затворено.^[36] Деталниот извештај на Олга Гнежилова покажал дека малите, вистински волонтерски организации биле несразмерно погодени од барањата на новите процедури, но поголемите невладини организации со значителни финансиски средства не биле погодени.^[37]

По реизборот на Путин во мај 2012 година за трет мандат како претседател, бил усвоен нов Федерален закон, со кој се барало од сите невладини организации кои добиваат странско финансирање и „се ангажирани во политички активности“ да се регистрираат како „странски агенти“ во Министерството за правда на РФ. До септември 2016 година, 144 невладини организации биле наведени во Регистарот, вклучително и многу од најстарите, најпознатите и најпочитуваните организации, како на меѓународно, така и на домашно ниво.^[38] Владата може да ги означи невладините организации како „непожелни“ да ги казни и затвори. Членовите на „непожелни организации“ можат да бидат казнети и затворени.^[22]

Најдлабоката загриженост била резервирана за периодичните нерасчистени атентати на водечки опозициски политичари, пратеници, новинари и критичари на власта, дома, а понекогаш и во странство. Според извештајот на BuzzFeed News во 2017 година, сегашни и поранешни разузнавачи на САД и Велика Британија изјавиле за медиумот дека веруваат дека руските атентатори, веројатно по наредба на владата, би можеле да бидат поврзани со 14 смртни случаи на британска територија, кои полицијата ги отфрли како несомнителни.^[39]

Во 1998 година, застапничката за човекови права Галина Старовоитова била застрелана во Санкт Петербург на влезот од нејзиниот стан.^[40] Во 2003 година, Јуриј Штекочихин мистериозно починал од болест, предизвикувајќи расправи за неговата смрт, како што е труење..^[41] Во 2003 година бил застрелан либералниот политичар Сергеј Јушенков.^[42] Во 2006 година Александар Литвиненко бил отруен со полониум и починал. Британската истрага заклучила дека претседателот Путин „веројатно“ го одобрил неговото убиство.^[43] Во 2006 година, истражувачката новинарка Ана Политковскаја била застрелана.^[44] Во 2009 година, застапникот за човекови права Станислав Маркелов и новинарката Анастасија Бабурова биле застрелани во Москва. Во 2015 година, опозицискиот политичар Борис Немцов бил застрелан во близина на Кремљ.^[45] Во 2017 година, новинарот Николај Андрушченко бил претепан до смрт.^[46]

Бројките кои сигурно се сметаат за политички затвореници драстично се зголемиле во последните години. Во мај 2016 година, Меморијалниот центар за човекови права го ставил вкупниот број на 89.^[47] До мај 2017 година, Меморијалниот центар сметал дека има најмалку 117 политички затвореници (66 обвинети дека припаѓаат на муслиманската организација Хизб ут-Тахрир ал-Ислами, која е забранета во Русија од 2010 година). Меѓу овие затвореници е и бранителот на човековите права Емир-Усеин Куку од Крим, кој бил обвинет за припадност на Хизб ут-Тахрир, иако тој негирал каква било вмешаност во оваа организација. Амнести интернешенал повикал на негово итно ослободување.^[48][49]

Во различни времиња меѓу затворениците имало бранители на човекови права, новинари како Михаил Трепашкин ^[50] и научници како Валентин Данилов ^[51] Од 2007 година, лабаво формулирани закони против „екстремизмот“ или „тероризмот“ се користат за затворање на често млади активисти кои протестирале за поддршка на слободата на собирање, против наводното масовно фалсификување на изборите во 2011 година и, од 2014 година, против окупацијата на Крим и судирот на во источните делови на Украина и на воениот судир во Украина. Политичките затвореници често се подложени на тортура во затворите и казнените заводи.^{[52][53][54][55]}

На 10 мај 2014 година, украинскиот режисер Олег Сенцов бил уапсен во Симферопол, Крим. Тој бил одведен во Русија, каде што бил осуден на 20 години затвор за наводни терористички активности. Амнести интернешнал го смета судењето неправедно и повикал на ослободување на Сенцов.^[56] Хјуман рајтс воч го опишал судењето како политичко судење и повикува на ослободување на режисерот.^[57] На 7 септември 2019 година Сенцов бил ослободен во размена на затвореници.^[58]

Во мај 2018 година, Сервер Мустафаев, основачот и координаторот на движењето за човекови права Кримската солидарност бил затворен од руските власти и обвинет за „членство во терористичка организација“. Амнести интернешнал и Фронт Лајн Дефендерс побарале негово итно ослободување.^[59][60]

Постоело случаи на напади врз демонстранти организирани од локалните власти..^[61]

Со текот на времето, некои од овие затвореници биле ослободени или, како Игор Сутјагин, разменети со други земји за руски агенти држени во странство. Сепак, бројките продолжиле да се зголемуваат. Според некои организации, денес има повеќе од 300 лица кои или се осудени на затворски казни во Русија, или во моментов се притворени во очекување на судење (во притвор или домашен притвор), или побегнале во странство или се кријат, поради прогон поради нивните верувања и нивните обиди да ги остварат своите права според рускиот Устав и меѓународните договори.^[62]

Во април 2019 година, израелски државјанин кој носел 9,6 грама хашиш бил приведен во Русија и осуден на повеќе од седум години затвор во октомври 2019 година. Ова наводно имало политички причини.^[63] Таа била помилувана во јануари 2020 година.^[64]

На 22 јуни 2020 година, Организацијата за човекови права заедно со Амнести интернешнал напишале заедничко писмо до главниот обвинител на Руската Федерација, Игор Викторович Краснов. Во нивното писмо, тие побарале ослободување на шестмина бранители на човекови права кои биле осудени и осудени во ноември 2019 година на затворски казни од седум до 19 години поради неосновани обвиненија поврзани со тероризам.^[65]

На 17 јануари 2021 година, Амнести интернешнал го прогласил Алексеј Навални за затвореник на совеста по неговото притворање по враќањето во Русија и ги повикал руските власти да го ослободат.^[66]

Заклучно со јуни 2020 година, според Меморијалниот центар за човекови права, во Русија имало 380 политички затвореници, вклучувајќи 63 лица обвинети, директно или индиректно, за политички активности (вклучувајќи го и Алексеј Навални) и 245 обвинети за нивната вмешаност во една од муслиманските организации кои се забранети во Русија. 78 лица на списокот, односно повеќе од 20% од вкупниот број, се жители на Крим..^[67][68]

Русија е обвинета за заложничка дипломатија и разменила затвореници со САД.^[69]

На 4 март 2022 година, рускиот претседател Владимир Путин потпишал закон со кој се воведуваат затворски казни до 15 години за оние кои објавуваат „свесно лажни информации“ за руските вооружени сили и нивните операции, што довело до тоа некои медиуми во Русија да престанат да известуваат за Украина или да го затворат својот медиум.^[70] Почнувајќи од декември 2022 година, повеќе од 4.000 луѓе биле гонети според законите за „лажни вести“ во врска со руската инвазија на Украина.^[71]

На почетокот на 2024 година, Ксенија Карелина била уапсена во Екатеринбург и обвинета за предавство од руската влада затоа што испратила 51,80 долари на Разом, непрофитна организација со седиште во Њујорк, која испраќа хуманитарна помош во Украина. Нејзиното судење започнало на 20 јуни 2024 година и таа ја признала вината на 7 август.^[72] На 15 август 2024 година, таа била осудена од регионалните судови на Свердловск и Екатеринбург на 12 години затвор.^[73]

На 17 јануари 2025 година, тројца адвокати - Игор Сергунин, Алексеј Липстер и Вадим Кабез - од опозициската партија на Алексеј Навални биле прогласени за виновни од рускиот суд и осудени на вкупно пет години затвор. Тие биле обвинети дека му помагале на Навални да изврши незаконски активности надвор од затвор.^[74]

Судството на Русија е предмет на манипулација од страна на политичките власти според Амнести интернешенал.^[1][75] Според Уставот на Русија, највисоките судии ги назначува Советот на Федерацијата, по номинација од претседателот на Русија.^[76] Ана Политковскаја во својата книга „Путиновата Русија“ опишала приказни за судии кои не ги следеле „наредбите од горенаведените“ и биле нападнати или отстранети од нивните позиции.^[77] Во отвореното писмо напишано во 2005 година, поранешната судијка Олга Кудешкина го критикувала претседателот на московскиот градски суд О. Егорова за „препорака на судиите да донесуваат правилни одлуки“, што, наводно, предизвикало повеќе од 80 судии во Москва да се пензионираат во периодот од 2002 до 2005 година.^[78]

Во 1990-тите, рускиот затворски систем бил широко пријавен од медиумите и групите за човекови права како проблематичен. Имало големи заостанати предмети и одложувања на судењата, што резултирало со долготраен притвор. Условите во затворот биле под меѓународните стандарди.^[79] Туберкулозата претставувала сериозен, распространет проблем.^[6] Групите за човекови права процениле дека околу 11.000 затвореници и притвореници умираат годишно, повеќето поради пренатрупаност, болести и недостаток на медицинска нега.^[80] Еден медиумски извештај од 2006 година укажува на кампања за реформи во затворите што резултирало со очигледни подобрувања на условите.^[81] Швајцарската агенција за развој и соработка работи на реформирање на руските затвори од 1997 година, во согласност со реформските напори на националната влада.^[82]

Владеењето на правото направило многу ограничени упади во кривичната правда уште од советско време, особено во длабоките провинции.^[83] Судовите генерално ја следат политиката за неослободување; во 2004 година ослободителните пресуди сочинувале само 0,7 отсто од сите пресуди. Судиите се зависни од администраторите, кои пак ги наддаваат обвинителствата. Работата на јавните обвинители варира од лоша до полоша. Адвокатите се претежно назначени од судот и ниско платени. Имало брзо влошување на ситуацијата која се карактеризира со злоупотреба на кривичниот процес, малтретирање и прогон на членовите на бранителите во политички чувствителни случаи во последните години. Не се почитуваат принципите на противречност и еднаквост на странките во кривичната постапка.^[84]

Во 1996 година, претседателот Борис Елцин прогласил мораториум на смртната казна во Русија. Сепак, руската влада сè уште прекршува многу ветувања што ги дала при влезот во Советот на Европа.^[75] Според Политковскаја, граѓаните кои се жалат до Европскиот суд за човекови права често се гонети од руските власти.^[85]

Судскиот систем е широко користен за потиснување на политичката опозиција ^[86][87][88] како во случаите на Pussy Riot,^[89][90] Алексеј Навални,^[90][91] Зарема Багавутдинова,^[92] и Вјачеслав Малцев^[93] и опозиционерите на Кремљ.^[94][95]

Извештајот на невладината организација „Зона Права“ од 2019 година насловен „Насилство од безбедносните сили: криминал без казна“ истакнува несразмерно голем број ослободителни пресуди и ги отфрлува случаите против службениците за спроведување на законот во споредба со вкупната стапка на ослободителни пресуди во руските судови. Последново е само 0,43%, додека во случај на службеници за спроведување на законот и воени лица обвинети за насилна злоупотреба на власта, вклучително и смрт на осомничениот, тоа е речиси 4%. Во исто време, осудените добиваат несразмерно благи пресуди - речиси половина од нив биле условни или парични казни.^[96]

Во 2021 година, невладината организација „Gulagu.net“ објавила огромен број видеа од руските затвори и казнени заводи со илјадници часови снимки од прва рака на тортура врз затворениците од страна на затворските службеници, вклучувајќи силување и други форми на сексуален напад, како што е пенетрација со стапови. Видеата опфаќаат периоди од 2015 до 2020 година и биле ексфилтрирани од поранешниот затвореник Сергеј Савељев, кој бил ставен на чело на затворските власти за системот за снимање видео како специјалист по информатика. Руските власти отпуштиле неколку затворски службеници кои биле инкриминирани во овие видеа, а исто така го ставиле Савељев на списокот на казнети поради „незаконски пристап до чувствителни информации“. Злоупотребата била опишана како дел од систематска и техника низ целата земја за изнуда на пари и изјави на лажни сведоци од страна на ФСБ и органите на прогонот.^[97][98][99]

Уставот на Русија забранува произволно притворање, тортура и малтретирање. Поглавје 2, член 21 од уставот вели: „Никој не смее да биде подложен на тортура, насилство или друго грубо или понижувачко постапување или казнување“.^[100][101] Сепак, во пракса, руската полиција, Федералната служба за безбедност^[102][103] и затворските чувари редовно биле забележани како практикуваат тортура неказнето - вклучително тепање со многу различни видови палки, стапови, давање со вода, итн. и „Метод на супермаркет“, кој е ист, но со пластична кеса на главата, електрични шокови, вклучително и на гениталиите, носот и ушите, врзување во стресни положби, изгореници од цигари,^[104] игли и електрични игли заковани под клинци,^[105] продолжено суспендирање, лишување од сон, недостаток на храна.^{[1][6][7][105][106]} Друг метод на тортура е „Телевизијата“, кој вклучува принудување на жртвата да застане во сквотот со продолжени раце пред нив, држејќи столче или дури две столици, со седиштето свртено кон нив. По оваа тортура на поранешниот војник Андреј Сичев морало да му бидат ампутирани двете нозе и гениталии поради гангрена предизвикана од прекин на протокот на крв. Други методи на тортура вклучуваат „Регал“ или „Претегнување“, што вклучува обесување на жртвата на рацете врзани зад грб, „Фрижидер“, кој вклучува подложување на голата жртва, понекогаш потопена во ладна вода, на температури под нулата, „Печка“, каде што жртвата се остава на топлина на мал простор и „Кинеска тортура со палка на жртвата, каде што жртвата е оставена со палка. Во 2000 година, народниот правобранител за човекови права Олег Миронов проценил дека 50% од затворениците со кои разговарал тврделе дека биле мачени. Амнести интернешенал објавил дека руските воени сили во Чеченија вршат тортура.^[100]

Мачењето во полициските станици, затворите, притворите и казнените заводи е вообичаено и широко распространето. Лекарите и медицинските сестри понекогаш исто така учествуваат во мачење и тепање затвореници или осомничени.^{[4][5][6][7][8][9][107]} Познато е дека руската полиција користи тортура како средство за извлекување на принудно признавање на вината.^{[104][108][109][110][111][112]}

Понекогаш полицијата или затворските чувари вработуваат доверливи затвореници за да ги тепаат, мачат и силуваат осомничените за да принудат да ја признаат вината. Овој метод на мачење се нарекува „Прес-соба“ или „Прес-колиба“. Тие повереници добиваат посебни затворски привилегии за мачење други затвореници.^[113]

Во најекстремните случаи, стотици невини луѓе од улица биле самоволно апсени, тепани, мачени и силувани од специјални полициски сили. Вакви инциденти се случиле не само во Чеченија, туку и во руските градови Благовешченск, Бежецк, Нефтејуганск и други.^{[114][115][116]} Во 2007 година, Радио Свобода (дел од Радио Слободна Европа) објавило дека во Москва е создадено неофицијално движење „Претепана Русија“ од активисти за човекови права и новинари кои „страдаа од тепања во бројни руски градови“.^[117]

Во јуни 2013 година, градежниот работник Мартирос Демерчјан тврдел дека бил измачуван од полицијата во Сочи. Демерчјан, кој поминал седум недели во изградба на станови за Зимските олимписки игри 2014 година, бил обвинет од неговиот надзорник за кражба на жици. Тој ги негирал обвинувањата, но кога жртвата се вратила на работа за да си ја земе платата, го пречекале неколку полицајци кои цела ноќ го тепале, му скршиле два заба и сексуално го нападнале со шипка. Тој бил згрижен во болница, но лекарите му рекле на неговото семејство дека не констатирале сериозни повреди на неговото тело.^[118]

Мачењето и понижувањето се широко распространети и во вооружените сили на Руската Федерација. Терминот дедовшчина се однесува на систематска злоупотреба на нови регрути од страна на повеќе долгогодишни војници.^[119] Многу млади мажи се убиваат, силуваат или извршуваат самоубиство секоја година поради тоа.^[120]. Се известува дека некои млади машки регрути се принудени да работат како проститутки за „надворешни клиенти“. Сојузот на комитетите на мајките на војниците на Русија работи на заштита на правата на младите војници.

Во 1990-тите, растот на организираниот криминал (руска мафија и руски олигарси) и фрагментацијата и корупцијата на агенциите за спроведување на законот во Русија се совпаднаало со наглото зголемување на насилството врз деловните личности, административните и државните службеници и други јавни личности.^[121] Вториот претседател на Русија Владимир Путин ги наследил овие проблеми кога ја презел функцијата, а за време на неговата изборна кампања во 2000 година, новиот претседател добил поддршка од народот нагласувајќи ја потребата од воспоставување на редот и законот и да се донесе владеењето на правото во Русија како единствен начин за враќање на довербата во економијата на земјата.^[122]

Според податоците на Демоскоп Викли, стапката на убиства во Русија покажала пораст од нивото од 15 убиства на 100.000 луѓе во 1991 година, на 32,5 во 1994 година. Потоа паднала на 22,5 во 1998 година, проследено со пораст на максимална стапка од 30,5 во 2002 година, а потоа пад на 20 убиства на 100.000 луѓе во 2006 година.^[123] И покрај позитивната тенденција на намалување, рускиот индекс на убиства по глава на жител останува еден од највисоките во светот со петти највисок од 62 нации.^[124]

Со стапка на затворска популација од 611 на 100.000 жители, Русија била на второ место по САД (податоци од 2006 година).^[125] Понатаму, криминолошките иследувања покажуваат дека за првите пет години од 2000 година во споредба со просекот од 1992 до 1999 година, стапката на грабежи е зголемена за 38,2%, а стапката на кривични дела поврзани со дрога е повисока за 71,7%.^[126]

Русија има висока стапка на семејно насилство во споредба со другите европски земји како Велика Британија.^[127] Русија го декриминализирала семејното насилство од првото дело во 2017 година, со што максималната казна е административна парична казна за повреда што не резултирала со сместување во болница. [1] Жртвите ги опишуваат тешкотиите во добивањето заштита од полицијата кои резултирале со сериозно осакатување или смрт, и културниот конзерватизам кој семејното насилство го смета за семејство, а не за владина работа и го негира концептот на брачно силување. Руската православна црква помогнала да се повлече нацрт-законот од 2019 година со кој за прв пат во Русија требало се воведат наредби за ограничување и да се додадат затворски казни за семејна злоупотреба за прво дело. Црквата го нарекла законот „антисемејство“ и ја обвинила „радикалната феминистичка идеологија“.^[128]

За време на пандемијата КОВИД-19 во Русија, некои жени биле казнети поради кршење на правилата за карантин кога побегнале од своите насилници, што довело до промени во регулативите.^[128] Во 2020 година, владата го намалила финансирањето за напорите против семејното насилство за 88 отсто од претходната година.^[128] Секоја организација против семејно насилство што добива меѓународно финансирање е предмет на регистрација кај владата и мора да ги означи сите нејзини материјали како „странски агент“.^[127] Рекламната агенција Room 485 во 2020 година започнала кампања против популарното чувство „ако те тепа, значи дека те сака“.^[128]

На 7 декември 2011 година била декриминализирана дискриминацијата без употреба на службена положба.^[129] Дискриминацијата преку употреба на службена положба останува формално криминализирана, но член 136 од Кривичниот законик на Руската Федерација практично не се применува.^{[130][131][132]}

Во Русија се одржаале избори на 4 декември 2011 година. Европскиот парламент повикал на нови слободни и фер избори и итна и целосна истрага на сите извештаи за измами. Според европратениците, Русија не ги исполнила изборните стандарди како што е дефинирано од Организација за безбедност и соработка на Европа (ОБСЕ). Прелиминарните наоди на Канцеларијата за демократски институции и човекови права на ОБСЕ (ОДИХР) известуваат за процедурални прекршувања, недостаток на непристрасност на медиумите, вознемирување на независни набљудувачи и недостаток на поделба помеѓу партијата и државата.^[133]

Постоеле неколку случаи кога ФСБ обвинила научници за наводно откривање државни тајни на странски државјани, додека обвинетите и нивните колеги тврделе дека информациите или технологијата се засновани на веќе објавени и декласифицирани извори. Иако случаите често предизвикувале реакции во јавноста, самите случаи во повеќето случаи се одржувале во затворени совети, без известување за медиумите или јавен надзор.

Научници за кои станува збор се:

• Игор Сутјагин (осуден на 15 години).^[134]
• Евгениј Афанасиев и Свјатослав Бобишев, (осудени на 12 и пол и 12 години).^[135]
• Научникот Игор Решетин и неговите соработници во рускиот ракетен и вселенски истражувач TsNIIMash-Export.
• Физичарот Валентин Данилов (осуден на 14 години).^[51]
• Физичкиот хемичар Олег Коробејничев (задржан под писмено ветување дека нема да го напушта градот од 2006 година.^[136] Во мај 2007 година, случајот против него бил затворен од ФСБ за „отсуство на кривично дело“. Во јули 2007 година, обвинителите јавно му се извиниле на Коробејничев^[137]
• Академик Оскар Кајбишев (доделена му е условна казна од 6 години и парична казна од 132.000 долари).^[138][139]

Екологот и новинар Александар Никитин, кој работел со Фондацијата Белона, исто така бил обвинет за шпионажа. Тој објавил материјал во кој се изложени опасностите од јадрената флота на руската морнарица. Тој бил ослободен во 1999 година, откако поминал неколку години во затвор (неговиот предмет бил испратен на повторна истрага 13 пати додека тој останал во затвор). Други случаи на гонење се случаите на истражувачкиот новинар и екологот Григориј Паско, осуден на три години затвор, а подоцна ослободен со општа амнестија,^[140][141] Владимир Петренко кој ги опишал опасностите од воените хемиски војни залихи и бил држен во истражен затвор седум месеци, и Николај Шчур претседател на Снежинскиот еколошки фонд, кој шест месеци бил во притвор.^[142]

Виктор Орехов, поранешен капетан на КГБ, кој им помагал на советските дисиденти и бил осуден на осум години затвор во советскиот период, во 1995 година бил осуден на три години затвор за наводно поседување пиштол и списанија. По една година бил ослободен и ја напуштил државата.^[143]

Вил Мирзајанов бил обвинет за напис од 1992 година во кој тој тврдел дека Русија работи на хемиско оружје за масовно уништување, но го добил случајот и подоцна емигрирал во САД.^[144]

Владимир Казанцев, кој обелоденил незаконски набавки на уреди за прислушување од странски фирми, бил уапсен во август 1995 година и ослободен на крајот на годината, но случајот не бил затворен.^[142][145] Истражителот Михаил Трепашкин бил осуден во мај 2004 година на четири години затвор.^[50]

На 9 јануари 2006 година, новинарот Владимир Рахманков бил осуден за наводна клевета на претседателот во неговата статија „Путин како фаличен симбол на Русија“ на парична казна од 20.000 рубли (околу 695 американски долари ).^[146][147]

Политичките дисиденти од поранешните советски републики, како што се Таџикистан и Узбекистан, често се апсат од ФСБ и екстрадирани во овие земји за кривично гонење, и покрај протестите на меѓународните организации за човекови права.^[148][149] Специјалните безбедносни служби на Таџикистан, Узбекистан, Туркменистан и Азербејџан, исто така, киднапираат луѓе на руска територија, со имплицитно одобрение на ФСБ.^[150]

Многу луѓе исто така биле приведени за да ги спречат да демонстрираат за време на Самитот на Г8 во 2006 година.^[151]

Постоеле голем број случаи од висок профил на кршење на човековите права поврзани со бизнисот во Русија. Меѓу другите злоупотреби, ова најочигледно вклучува злоупотреба на член 17 од Универзалната декларација за човекови права.^[152] Тие го вклучуваат случајот со поранешните шефови на нафтената компанија Јукос, Михаил Ходорковски и Платон Лебедев, кого Амнести интернешенал ги прогласила за затвореници на совеста,^[153] и случајот на адвокатот Сергеј Магнитски, чии напори да разоткрие заговор на криминалци и корумпирани службеници од органите на редот во затворот го довеле до смрт.^{[154][155][156]} Сличен случај била смртта во притвор на бизнисменката Вера Трифонова, која била во затвор за наводна измама.^[157] Случаите како овие придонеле за сомневање во други земји за рускиот правосуден систем, што се манифестирало во одбивањето да се одобрат руските барања за екстрадиција на бизнисмени кои бегаат во странство.^[158] Забележителни примери за ова се случаите на тајкунот Борис Березовски и поранешниот потпретседател на Јукос Александар Темерко во Обедионетото Кралство, медиумскиот магнат Владимир Гусински во Шпанија ^[159] и Грција,^[160] Леонид Невзлин во Израел ^[161] и Иван Колесников на Кипар.^[162] Случај што ќе го тестира односот на француските власти кон ова прашање е оној на бродскиот магнат Виталиј Архангелски. Откритијата на Викиликс укажале на ниското ниво на доверба што другите влади го имаат во руската влада за такви прашања.^[163] Случаите со големи компании може да добијат покриеност во светските медиуми, но има многу други случаи подеднакво вредни за внимание: типичен случај вклучува експропријација на имот, со криминалци и корумпирани службеници за спроведување на законот кои соработуваат за да поднесат лажни обвиненија против бизнисмени, на кои им е кажано дека мора да го предадат имотот за да избегнат кривична постапка против нив. Истакнат активист против ваквите злоупотреби е Јана Јаковлева, и самата жртва која ја основала групата „Бизнис солидарност“ по нејзините искушенија.^[164][165]

Некои руски опозициски пратеници и истражувачки новинари се осомничени дека биле убиени додека истражувале корупција и наводни злосторства извршени од државните власти или ФСБ: Алексеј Навални, Сергеј Јушенков, Јуриј Шчекочихин, Александар Литвиненко, Галина Старовоитова, Ана Политковскаја.^[41][42]

Разузнавачките служби на САД и Велика Британија веруваат дека руската влада и тајните служби стојат зад најмалку четиринаесет целни убиства на британска територија.^[39]

Политиките на руската влада во Чеченија се причина за меѓународна загриженост.^[30][31] Пријавено е дека руските воени сили киднапирале, мачеле и убиле бројни цивили во Чеченија,^[166] но чеченските сепаратисти, исто така, извршиле злоупотреби и акти на тероризам,^[167] како киднапирање луѓе за откуп [5] и бомбардирање на станиците на московското метро. [6] Групите за човекови права ги критикуваат случаите на исчезнување на луѓе во притвор на руски функционери. Пријавени се и систематски незаконски апсења и тортури извршени од вооружените сили под команда на Рамзан Кадиров и Федералното Министерство за внатрешни работи.^[168] Постојат извештаи за репресии, информативна блокада и атмосфера на страв и очај во Чеченија.^[169]

Според извештаите на Меморијал,^[170][171] постои систем на „преносител на насилство“ во Чеченската Република, како и во соседната Ингушетија. Луѓето се осомничени за злосторства поврзани со активностите на сепаратистичките одреди, незаконски се приведуваат од припадници на безбедносните агенции, а потоа исчезнуваат. По некое време, некои притвореници се наоѓаат во прелиминарните центри за притвор, додека некои наводно исчезнуваат засекогаш, а некои се измачувани за да признаат кривично дело или/и да клеветат некој друг. Се користи и психолошки притисок.^[172] Познатата руска новинарка Ана Политковскаја го споредиla овој систем со Гулаг и тврдeла дека имало неколку стотици случаи.^[173]

Голем број новинари биле убиени во Чеченија, наводно, за известување за воениот судир.^[12][174] Списокот на имиња ги: Синтија Елбаум, Владимир Житаренко, Нина Јефимова, Јохен Пиест, Фархад Керимов,^[175] Наталија Аљакина,^[176] Шамхан Кагиров,^[177] Виктор Пименов, Надежда Чаjкова, супијан Епендијев, Рамзан Меџиров и Шамил Гигајев, Владимир Јацина,^[178] Александар Јефремов,^[179] Ридли Скот, Пол Клебников, Магомеџагид Варисов,^[180] Наталија Естемирова и Ана Политковскаја.^[181]

Како што објави комесарот за човекови права на Советот на Европа, Томас Хамарберг во 2009 година, „претходните воени судири, повторливите терористички напади (вклучувајќи самоубиствени бомбашки напади), како и широко распространетата корупција и климата на неказнивост го погодија регионот“.^[182]

Според Меморијалниот центар за човекови права, вкупниот број на наводни киднапирања во Чеченија бил 42 во текот на целата 2008 година, додека веќе во првите четири месеци од 2009 година имало 58 такви случаи. Од овие 58 лица, 45 се ослободени, 2 се пронајдени мртви, 4 се водат за исчезнати, а 7 се пронајдени во полициските притворски единици..^[182] Во текот на 2008 година поднесени се 164 кривични пријави за дела на безбедносните сили, од кои 111 се усвоени. Во првата половина на 2009 година биле поднесени 52 вакви претставки, од кои 18 биле усвоени.^[182]

На 16 април 2009 година, режимот за антитерористичка операција (CTO) во Чеченија бил укинат од страна на федералните власти. После тоа, чеченските власти започнале да имаат примарна одговорност за борбата против тероризмот во републиката. Сепак, укинувањето на режимот на CTO не било придружено со намалување на активноста на илегалните вооружени групи во Чеченија.^[182]

Постојат извештаи за практики на колективно казнување на роднините на наводните терористи или бунтовници: казненото палење куќи продолжило да биде меѓу тактиките против семејствата на наводните бунтовници. Чеченските власти ги потврдилеа ваквите инциденти и истакнале дека „таквите практики е тешко да се спречат бидејќи произлегуваат од распространетите обичаи на одмазда“, сепак, се преземаат образовни напори за да се спречат вакви инциденти, со активно вклучување на селските старешини и муслиманските свештеници, а на многу од жртвите на казнените, поради палењето на нивните куќи им е исплатена отштета.^[182]

Чеченскиот лидер Рамзан Кадиров владее со Чеченската Република преку деспотизам и репресија.^[183] Во Чеченија има геј концентрациони логори каде хомосексуалците се мачат и егзекутираат.^{[184][185][186]} Во септември 2017 година, Татјана Москалкова, официјален претставник на владата за човекови права, се состанала со чеченските власти за да разговара за списокот од 31 лице кои неодамна вонсудски биле убиени во републиката..^[187]

Долниот дом на рускиот парламент усвоил предлог-закон со 370-18 со кој се бара од локалните ограноци на странски невладини организации (НВО) повторно да се регистрираат како руски организации кои подлежат на руска јурисдикција, а со тоа и построги финансиски и правни ограничувања. Нацрт-законот им дава на руските власти надзор над локалните финансии и активности. Предлог-законот бил силно критикуван од Хјуман рајтс воч, организацијата Меморијал и Фондацијата ИНДЕМ за неговите можни ефекти врз меѓународниот мониторинг на статусот на човековите права во Русија.^[188] Во октомври 2006 година, со овој закон биле прекинати активностите на многу странски невладини организации; Официјалните лица изјавиле дека „суспензиите произлегоа едноставно од неисполнувањето на условите на законот од страна на приватните групи, а не од политичката одлука од страна на државата. На групите ќе им биде дозволено да продолжат со работа откако ќе бидат завршени нивните регистрации“. Следела уште една акција во 2007 година.^[189]

Во 2015 година се распаднале неколку невладини организации по нивното регистрирање како странски агенти според законот за руски странски агенти од 2012 година и затворањето на невладините организации според рускиот закон за непожелни организации од 2015 година.

Во март 2016 година, Русија објавила затворање на Канцеларијата на Високиот комесаријат за човекови права на ОН во Москва.^[190]

Уставот на Русија гарантира слобода на вероисповед и еднаквост на сите религии пред законот, како и поделба на црквата од државата. Владимир Путин во својот извештај на Народниот правобранител од 2005 година тврдел дека „руската држава постигна значителен напредок во почитувањето на верските слободи и законската активност на верските здруженија, надминувајќи го наследството на тоталитаризам, доминација на единствена идеологија и партиска диктатура“.^[191] Сепак, извештаите за верска злоупотреба продолжуваат да излегуваат од Русија. Според Меѓународен христијански интерес, во текот на 2021 година „во Русија се интензивираа казните против верските слободи“.^[192] Во текот на јуни 2021 година, Форум 18 истакнал дека „двојно повеќе затвореници на совеста отслужуваат казна или се во притвор чекајќи жалби за практикување на слободата на вероисповед или верување отколку во ноември 2020 година“.^[193] Многу верски научници и организации за човекови права неодамна проговориле за злоупотребите што се случуваат во Русија врз малцинствата.^[194][195] Американскиот Стејт департмент ја смета Русија за еден од „најлошите прекршители“ на верската слобода во светот.^[196]

Алваро Гил-Роблес истакнал дека висината на државната поддршка што ја обезбедуваат и федералните и регионалните власти варира за различните верски заедници. Во склад со тоа, федералните и локалните власти не секогаш ги слушаат католиците како и другите религии.^[18]

Владимир Лукин уште во 2005 година забележал дека граѓаните на Русија ретко доживуваат повреда на слободата на совеста (загарантирана со член 28 од Уставот). Канцеларијата на Комесарот годишно прифаќала меѓу 200 и 250 жалби кои се однесувале на прекршување на правата, обично од верници, кои застапуваат различни конфесии: православни (но не припаѓаат на Московската патријаршија), староверници, муслимани, протестанти и други. Ана Политковскаја опишла случаи на гонење, па дури и убиства на муслимани од страна на руските тела за спроведување на законот на Северен Кавказ.^[197][198] Но треба да се напомее и дека има многу муслимани во повисоката влада, Думата и бизнисот.^[199]

Се појавила дополнителна загриженост за ограничување на правото на здружување на граѓаните (член 30 од Уставот). Како што истакнал Владимир Лукин пред повеќе од 15 години, дека бројот на регистрирани верски организации постојано растел (22.144 во 2005 година), но во моментов сè поголем број верски организации не успеваат да постигнат правно признавање или се лишени од правното признавање кое претходно било дадено: како на пример на Јеховините Сведоци.^[191]

Како одговор, Думата донела нов, рестриктивен и потенцијално дискриминаторски закон во октомври 1997 година. Законот е многу сложен, со многу двосмислени и контрадикторни одредби. Најконтроверзните одредби на законот ги раздвојуваат верските „групи“ и „организациите“ и воведуваат 15-годишно правило, кое им овозможува на групите кои постојат 15 или подолго да добијат акредитиран статус. Според рускиот свештеник и дисидент Глеб Јакунин, новиот закон за религија „големо ја фаворизира Руската православна црква на сметка на сите други религии, вклучително и јудаизмот, католицизмот и протестантството“, и тоа е „чекор наназад во процесот на демократизација на Русија“.^[200] Од 2017 година, Јеховините сведоци се соочуваат со прогонство од нејасни причини.^[201][202]

Тврдењето да се гарантира „исклучување на каква било правна, административна и фискална дискриминација против таканаречените нетрадиционални признанија“ било усвоено од ПССЕ во јуни 2005 година.^[203]

На повеќе од четири милиони вработени поврзани со војската и безбедносните служби им било забрането да патуваат во странство според правилата издадени во текот на 2014 година.^[204]

Во септември 2022 година, Владимир Путин потпишал декрет со кој се воведуваат затворски казни до 15 години за воени дела, вклучително доброволно предавање и дезертерство за време на мобилизација или војна.^[205][206]

Репортери без граници ја ставија Русија на 147-то место во Светскиот индекс за слобода на печатот (од список од 168 земји).^[207] Според Комитетот за заштита на новинарите, 47 новинари биле убиени во Русија поради нивната професионална активност, од 1992 година (според податоци до 15 јануари 2008 година). Триесет биле убиени за време на владеењето на претседателот Борис Елцин, а останатите биле убиени за време на претседателот Владимир Путин.^[12][208] Според Фондацијата за одбрана Гласност, во 2007 година имало 8 случаи на сомнителна смрт на новинари, како и 75 напади врз новинари и 11 напади на редакции.^[209] Во 2006 година, бројките биле 9 смртни случаи, 69 напади и 12 напади на канцеларии.^[210] Во 2005 година, списокот на сите случаи вклучувал 7 смртни случаи, 63 напади, 12 напади на редакции, 23 инциденти на цензура, 42 кривични гонења, 11 незаконски отпуштања, 47 случаи на притвор од страна на милиција, 382 тужби, 233 случаи на 30 опструкции на уредници, 233 случаи на опструкции. иселување, 28 конфискации на печатена продукција, 23 случаи на запирање на емитувањето, 38 одбивања да се дистрибуира или печати, 25 чинови на заплашување и 344 други прекршувања на правата на руските новинари..^[211]

Во Москва била убиена руската новинарка Ана Политковскаја, позната по нејзините критики за акциите на Русија во Чеченија и владата на Чеченија. Поранешниот офицер на КГБ, Олег Гордиевски, верува дека убиствата на писателите Јуриј Шчекочихин (автор на Робовите на КГБ), Ана Политковскаја и Александар Литвиненко покажуваат дека ФСБ се вратила на практиката на политички убиства,^[212] практикувани во минатото од страна на Тринаесеттиот оддел на КГБ.^[213]

Опозициската новинарка Евгенија Албатс во интервју со Едуард Штајнер тврдела: „Денес директорите на телевизиските канали и весниците се поканети секој четврток во канцеларијата на заменик-шефот на администрацијата во Кремљ, Владислав Сурков за да дознаат кои вести треба да се презентираат и каде. Новинарите се купуваат со огромни плати“.^[214]

Според Амнести интернешенал за време и по Зимските олимписки игри во 2014 година, руските власти усвоиле сè понапаѓачка антизападна и антиукраинска реторика, што било широко одгласено во мејнстрим медиумите контролирани од владата. Потоа следела Руско-украинската војна и воведувањето меѓународни санкции..^[215]

На 28 мај 2020 година, седум новинари и еден писател биле приведени за време на мирен протест. Тие држеле пикети за едно лице за поддршка на новинарите кои претходно биле приведени. На 29 мај 2020 година, московската полиција уапсила уште 30 лица, вклучувајќи новинари, активисти и претставници на окружниот совет.^[216]

На 6 јули 2020 година, новинарката Светлана Прокопјева била осудена од рускиот суд поради лажни обвиненија за тероризам. Таа била казнета со 500.000 рубли (околу 7.000 американски долари). Работела за Ехото на Москва и Радио Слободна Европа. Во нејзиното радио емитување во ноември 2018 година за нападот со бомбаш-самоубиец врз зградата на Федералната служба за безбедност (ФСБ) во Архангелск, таа ја критикувала владата за нејзината репресивна политика и задушувањето на слободното собирање и слободата на говор што го оневозможило мирниот активизам. Во јули 2019 година, таа била наведена како „терористка и екстремистка“, а власта го замрзнала нејзиниот имот. Во септември 2019 година, таа била формално обвинета за „пропаганда на тероризам“ што било целосно засновано на нејзиното радио емитување.^[217]

Рускиот апарат за цензура Роскомнадзор им наредил на медиумските организации да ги избришат приказните кои ја опишуваат руската инвазија на Украина во 2022 година како „напад“, „инвазија“ или „објавување војна“.^[218] Роскомнадзор започнал истрага против Новаја Газета, Ехото на Москва, иноСМИ, МедиаЗона, Њу Тајмс, ТВ Рајн и други руски медиуми поради објавување „неточни информации за гранатирање на украински градови и цивилни жртви во Украина како резултат на акциите на руската армија“.^[219] На 1 март 2022 година, руските власти го блокирале пристапот до Ехо на Москва и ТВ Дожд, последната независна руска ТВ станица,^[220] тврдејќи дека тие шират „намерно лажни информации за дејствијата на рускиот воен персонал“.^[221] Дополнително, Роскомнадзор се заканил дека ќе го блокира пристапот до руската Википедија во Русија поради написот „Вторжение России на Украину (2022) “ („Руска инвазија на Украина (2022)“), тврдејќи дека написот содржи „незаконски распространети информации“, вклучително и „извештаи за бројни жртви на Руската Федерација, вклучително и цивилното население на Украина и припадниците на војската“.^[222][223]

На 4 март 2022 година, Роскомнадзор го блокирл пристапот до неколку странски медиуми, вклучувајќи ги BBC News Russian, Voice of America, RFE/RL, Deutsche Welle и Meduza,^[224][225] како и Facebook и Twitter.^[226]

На 4 март 2022 година, претседателот Владимир Путин потпишал закон со кој се воведуваат затворски казни до 15 години за оние кои објавуваат „свесно лажни информации“ за руската војска и нејзините операции, што довело до тоа некои медиуми да престанат да известуваат за Украина.^[227] Повеќе од 1.000 руски новинари ја напуштиле Русија од февруари 2022 година.^[228] Хју Вилијамсон, директор за Европа и Централна Азија во Хјуман рајтс воч, изјавил дека „овие нови закони се дел од безмилосните напори на Русија да го потисне секое несогласување и да се осигура дека [руското] население нема пристап до какви било информации што се спротивставуваат на наративот на Кремљ за инвазијата на Украина“.^[229] Во февруари 2023 година, руската новинарка Марија Пономаренко била осудена на шест години затвор за објавување информации за воздушниот напад на театарот во Мариупол.^[230]

Во март 2022 година, рускиот новинар Александар Невзоров му напиша на претседателот на Истражниот комитет на Русија Александар Бастрикин дека руските закони за воена цензура од 2022 година ги кршат одредбите за слобода на говор од Уставот на Русија.^[231] Рускиот Устав експлицитно забранува цензура во член 29 од Поглавје 2, Права и слободи на човекот и граѓанинот.^[232][233] Заклучно со декември 2022 година, повеќе од 4.000 луѓе биле гонети според законите за „лажни вести“.^[71]

На 13 јули 2022 година, експертите за човекови права на Обединетите нации ја осудиле континуираната и засилена руска репресија врз групите на граѓанското општество, бранителите на човекови права и медиумите. Повеќето независни руски медиуми биле затворени за да се избегне кривично гонење или беа блокирани заедно со десетици странски медиуми. Од многуте илјадници Руси кои мирно протестирале против руската инвазија на Украина, повеќе од 16.000 од нив, вклучително и многу бранители на човековите права, биле приведени.^[234]

На 5 септември 2022 година, рускиот новинар Иван Сафранов бил осуден на 22 години затвор во врска со обвиненијата за „предавство“.^[235] Рускиот дневен весник Комерсант ги нарекол обвиненијата за предавство „апсурдни“.^[236] Во јуни 2019 година, Комерсант бил обвинет пред руските судови за оддавање државни тајни; според Би-Би-Си Њуз, случајот се заснова на написот на коавтор на Сафронов^[236] за руската продажба на борбени авиони на Египет.^[235]

Рускиот Устав (1993) на Слободата на собирање вели дека граѓаните на Руската Федерација имаат право да се собираат мирно, без оружје, и да одржуваат состаноци, митинзи, демонстрации или маршеви.^[237]

Според извештајот на Амнести интернешенал (2013) мирните протести низ Русија, вклучително и собири на мали групи луѓе кои не претставувале никаква јавна закана или непријатност, рутински биле растурани од полицијата, често со прекумерна сила. Еден ден пред инаугурацијата на претседателот Путин, мирните демонстранти против изборите на плоштадот Болотнаја во Москва биле запрени од полицијата. 19 демонстранти се соочиле со кривични пријави во врска со настани кои властите ги карактеризирале како „масовни немири“. Неколку водечки политички активисти биле именувани како сведоци во случајот и биле претресени нивните домови во операциите кои биле широко емитувани од телевизиските канали под контрола на државата. Во текот на 6 и 7 мај, стотици мирни поединци биле уапсени низ Москва.^[238] Според Амнести интернешенал, полицијата употребила прекумерна и незаконска сила против демонстрантите за време на протестот на плоштадот Болотнаја на 6 мај 2012 година. Уапсени биле стотици мирни демонстранти.^[239]

Според рускиот закон воведен во 2014 година, за одржување на демонстрации без дозвола на властите може да се изрече парична казна или притвор до 15 дена, а за три прекршувања може да се изречат затворски казни до пет години. Пакетите за едно лице резултирале со парични казни и тригодишна затворска казна.^{[240][241][242][243]}

На 9 јуни 2020 година, феминистичката блогерка Јулија Цветкова била обвинета за „ширење порнографија“. Таа води група на социјални медиуми која ја поттикнува телесната позитивност и протестирала против социјалните табуа поврзани со жените. Таа била во 5-месечен домашен притвор и и било дадена забрана за патување. На 27 јуни 2020 година, 50 руски медиуми организирале „Медиумски штрајк за Јулија“, апелирајќи до владата да ги отфрли сите обвиненија против Јулија. За време на кампањата, активистите мирно протестирале против власта. Полицијата привела 40 активисти за поддршка на Јулија Цветкова. Хјуман рајтс воч ги повикала властите да ги отфрлат сите обвиненија против Јулија.^[244]

На 10 јули 2020 година, според Хјуман рајтс воч, неколку новинари во Русија биле приведени при задушување на мирните протести и се соочиле со парични казни. ХРВ ги повикала руските власти да се откажат од обвиненијата против демонстрантите, новинарите и да ги прекинат нападите врз слободата на говорот.^[245]

На 4 август 2020 година, Хјуман рајтс воч ги повикала руските власти да ги отфрлат обвиненијата против Јулија Гаљамина, член на општинското собрание, која била обвинета за организирање и учество во неовластени демонстрации, иако тие биле мирни. Нејзиното гонење ја нарушило почитувањето на слободата на собирање^[246]

На 12 август 2021 година, извештајот „Русија: Без место за протест“ од Амнести интернешенал во кој се наведува дека руските власти го направиле речиси невозможно демонстрантите да го остварат своето право на слобода на мирно собирање. Организацијата, исто така, ја обвинила Русија дека ги задушува мирните протести користејќи строги полициски тактики преку примена на рестриктивни закони.^[247][248]

Руската Федерација е мултинационална држава со над 170 етнички групи означени како националности, населението на овие групи енормно варира, од милиони во случајот на Русите и Татарите до под десет илјади во случајот на Ненцитете и Лапонците.^[18] Помеѓу 83 субјекти кои ја сочинуваат Руската Федерација, има 21 национална република, 5 автономни окрузи (обично со значително или доминантно етничко малцинство) и области. Сепак, како што истакнал комесарот за човекови права на Советот на Европа Хил-Роблес во извештајот од 2004 година, без разлика дали регионот е „национален“ или не, сите граѓани имаат еднакви права и никој не е привилегиран или дискриминиран поради нивната етничка припадност.^[18]

Како што забележал Хил-Роблес, иако соработката и добрите односи сè уште се генерално правило во повеќето региони, сепак се појавуваат тензии, чие потекло варира. Нивните извори вклучуваат проблеми поврзани со народите кои претрпеле сталинистички репресии, социјални и економски проблеми кои предизвикуваат тензии меѓу различните заедници и ситуацијата во Чеченија и поврзаните терористички напади со резултат на непријателство кон луѓето од Кавказ и Средна Азија, што има форма на дискриминација и отворен расизам кон засегнатите групи.^[18]

Комитетот на министри на Советот на Европа^[249] во мај 2007 година изразил загриженост дека Русија сè уште не усвоила сеопфатна антидискриминациска легислатива, а постојните одредби за антидискриминација ретко се користат и покрај пријавените случаи на дискриминација^[250]

Како што забележал Хил-Роблес во 2004 година, малцинствата генерално се застапени во локалните и регионалните власти и активно учествуваат во јавните работи. Хил-Роблес го истакнал степенот на соработка и разбирање меѓу различните националности кои живеат во истата област, како и улогата на регионалните и локалните власти во етничкиот дијалог и развој.^[18] Заедно со тоа, Комитетот на министри во 2007 година забележал одредени назадувања во учеството на малцинствата во јавниот живот, вклучително и укинувањето на федералните одредби за квоти за домородното население во регионалните законодавни тела.^[250]

Иако Уставот на Руската Федерација го признава рускиот како официјален јазик, поединечните републики можат да прогласат еден или повеќе официјални јазици. Повеќето субјекти имаат најмалку два - руски и јазик на „истоимената“ националност.^[18] Како што забележале министрите во 2007 година, постои жива сцена на малцинскиот јазик во повеќето субјекти на федерацијата, со повеќе од 1.350 весници и списанија, 300 телевизиски канали и 250 радио станици на преку 50 јазици на малцинствата. Покрај тоа, новото законодавство дозволува употреба на јазиците на малцинствата во федералното радио и телевизиско емитување.^[250]

Во 2007 година, имало 6.260 училишта кои обезбедувале настава на 38 јазици на малцинствата. Над 75 јазици на малцинствата се изучувале како дисциплина во 10.404 училишта. Министрите на Советот на Европа ги забележале напорите за подобрување на снабдувањето со учебници и наставници по јазиците на малцинствата, како и поголема достапност на наставата по јазиците на малцинствата. Сепак, како што забележале министрите, останале недостатоци во пристапот до образование на лицата кои припаѓаат на одредени малцинства.^[250]

Постојат повеќе од 2.000 јавни здруженија на националните малцинства и 560 национални културни автономии, но Комитетот на министри забележал дека, во многу региони, износот на државната поддршка за зачувување и развој на малцинските култури сè уште е несоодветен.^[250] Алваро Хил-Роблес во 2004 година забележал дека постои значајна разлика помеѓу „истоимените“ етнички групи и националностите без своја национална територија, бидејќи ресурсите на вторите биле релативно ограничени.^[18]

Русија, исто така, е дом на одредена категорија на малцински народи, т.е. мали домородни народи од Северот и Далечниот Исток, кои одржуваат многу традиционални животни стилови, често во опасна климатска средина, додека се прилагодуваат на современиот свет.^[18] По распадот на Советскиот Сојуз, Руската Федерација донела закон за заштита на правата на малите северни домородни народи. Хил-Роблес ги забележал договорите меѓу домородните претставници и нафтените компании, кои требало да ја компензираат потенцијалната штета на живеалиштата на луѓето поради истражување на нафта. Како што забележал Комитетот на министри на Советот на Европа во 2007 година, и покрај некои иницијативи за развој, социјалната и економската состојба на бројните мали домородни народи била под влијание на неодамнешните законски измени на федерално ниво, отстранувајќи некои позитивни мерки во однос на нивниот пристап до земјиште и други природни ресурси.^[250]

Алваро Хил-Роблес во 2004 година забележал дека, како и многу европски земји, Руската Федерација исто така е домаќин на многу странци кои, кога се концентрирани во одредена област, сочинуваат таканаречени нови малцинства, кои доживуваат проблеми, на пример, со медицински третман поради отсуството на регистрација. Оние кои се регистрирани наидуваат на други проблеми со интеграцијата поради јазичните бариери.

Комитетот на министри забележал во 2007 година дека, и покрај напорите да се подобри пристапот до регистрација на жителство и државјанство за националните малцинства, тие мерки сè уште не ја регулираат состојбата на сите засегнати.^[250]

Во октомври 2002 година, Руската Федерација вовела ново законодавство за законските права на странците, дизајнирано да ја контролира имиграцијата и да ги разјасни правата на странците. И покрај ова законско достигнување, од 2004 година, според Алваро Хил-Роблес, бројни странски заедници во Русија се соочиле со тешкотии во практиката.^[18]

Од 2007 година, речиси 8 милиони мигранти биле официјално регистрирани во Русија,^[251] додека некои 5-7 милиони мигранти немале правен статус.^[252]

Повеќето странци кои пристигнуваат во Русија бараат работа. Во многу случаи тие немаат прелиминарни договори или други договори со локален работодавач. Типичен проблем е нелегалниот статус на многу странци (т.е. не се регистрирани и немаат лични документи), што ги лишува од каква било социјална помош (од 2004 година) и често доведува до нивна експлоатација од страна на работодавачот. И покрај тоа, странските работници сè уште имаат корист, што со навидум неподготвеноста на регионалните власти да го решат проблемот формира еден вид модус вивенди.^[18] Како што забележал Хил-Роблес, лесно е да се замисли дека нелегалниот статус на многу странци создава основа за корупција. Илегалните имигранти, дури и ако поминале неколку години во Русија, во секој момент можат да бидат уапсени и сместени во центри за притвор за илегални имигранти за понатамошно протерување. Почнувајќи од 2004 година, условите за живот во центрите за притвор се многу лоши, а процесот на протерување нема финансиски средства, што може да го продолжи притворот на имигрантите со месеци или дури со години.^[18] Заедно со тоа, Хил-Роблес открил цврста политичка посветеност да се најде задоволително решение меѓу властите со кои разговарал.^[18]

Постои посебен случај на поранешни советски граѓани (моментално државјани на Руската Федерација). Со распадот на Советскиот Сојуз, Руската Федерација се прогласила за наследник на Советскиот Сојуз, па дури и го зазела местото на СССР во Советот за безбедност на ОН. Според тоа, Законот за националност од 1991 година ги признал сите поранешни советски граѓани кои постојано престојуваат во Руската Федерација како руски државјани. Меѓутоа, лицата родени во Русија кои не биле на руска територија кога законот стапил на сила, како и некои луѓе родени во Советскиот Сојуз кои живееле во Русија, но немале формално живеалиште таму, не добиле руско државјанство. Кога на 31 декември 2003 година, поранешните советски пасоши станале неважечки, тие луѓе преку ноќ станале странци, иако многумина од нив ја сметале Русија за свој дом. На мнозинството им бил одземен де факто статусот на државјани на Руската Федерација, тие го загубиле правото да останат во Руската Федерација, дури и биле лишени од пензионирање и медицинска помош. Нивниот морал исто така е сериозно погоден бидејќи се чувствуваат отфрлено.^[18]

Друг посебен случај се Месхетските Турци. Како жртви и на депортацијата на Сталин од Јужна Грузија и на погромите во 1989 година во долината Фергана во Узбекистан, некои од нив на крајот биле растерани во Русија. Додека во повеќето региони на Русија, Месхетските Турци автоматски добивале руско државјанство, во Краснодарскиот Крај околу 15.000 Месхетски Турци биле лишени од каков било правен статус од 1991 година. За жал, дури и мерките преземени од Алваро Хил-Роблес во 2004 година не ги натерало властите во Краснодар да ја променат својата позиција; Владимир Лукин во извештајот од 2005 година го нарекол ова „кампања иницирана од локалните власти против одредени етнички групи“. Излезот за значителен број Месхетски Турци во Краснодарскиот Крај било нивно преселување во САД^[253]. Како што истакнал Владимир Лукин во 2005 година, сличен проблем имало со 5,5 илјади Езиди кои пред распадот на СССР се преселиле во Краснодарскиот Крај од Ерменија. Само илјада од нив добиле државјанство, другите не можеле да се легализираат.^[191]

Во 2006 година, Руската Федерација по иницијатива предложена од Владимир Путин усвоила закон кој со цел „да ги заштити интересите на домородното население на Русија“ предвидувајќи значителни ограничувања за присуството на странци на руските пазари на големо и мало.^[254]

Во 2006 година имало кратка кампања на често произволно и незаконско приведување и протерување на етнички Грузијци под обвинение за прекршување на визите и сузбивање на бизниси и организации со грузиска сопственост или грузиска тематика, како дел од грузиско-рускиот шпионски скандал од 2006 година.^[255]

Newsweek објавил дека, „[Во 2005 година] околу 300.000 луѓе беа казнети за прекршување на имиграцијата само во Москва. [Во 2006 година], според Цивилнат Помош, бројките се многу пати поголеми“.^[256]

Новинарот на The Wall Street Journal, Еван Гершкович, бил уапсен во март 2023 година во Русија под обвинение за шпионажа. Администрацијата на Бајден идентификувала најмалку 2 американски државјани кои се погрешно приведени во Русија.^[257]

Како што забележал Алваро Хил-Роблес во 2004 година, главните заедници на мета на ксенофобија се еврејската заедница, групи со потекло од Кавказ, мигрантите и странците.^[18]

Во својот извештај од 2006 година, Владимир Лукин забележал пораст на националистички и ксенофобични чувства во Русија, како и почести случаи на насилство и масовни немири врз основа на расна, националистичка или верска нетрпеливост.^{[33][11][258]}

Активистите за човекови права истакнуваат дека 44 луѓе биле убиени и близу 500 нападнати на расна основа во 2006 година.^[259] Според официјални извори, во Русија во 2006 година имало 150 „екстремистички групи“ со над 5000 членови..^[260]

Комитетот на министри на Советот на Европа во 2007 година забележал дека претставниците на високо ниво на федералната администрација јавно ја поддржале борбата против расизмот и нетолеранцијата и биле усвоени голем број програми за спроведување на овие цели. Ова било придружено со зголемување на бројот на пресуди насочени кон поттикнување национална, расна или верска омраза. Сепак, постоело алармантно зголемување на бројот на расно мотивирани насилни напади во Руската Федерација за четири години, но сепак многу службеници за спроведување на законот сè уште честопати изгледаат неволно да ја признаат расната или националистичката мотивација во овие злосторства. Говорот на омраза станала почеста во медиумите и во политичкиот дискурс. Посебно е вознемирувачка состојбата на лицата со потекло од Северен Кавказ.^[33]

Владимир Лукин истакнал дека неактивноста на органите за спроведување на законот може да предизвика тешки последици, како меѓуетнички бунт во септември 2006 година во градот во Република Карелија. Лукин ја истакнал провокативната улога на таканареченото Движење против илегалната имиграција. Како резултат на настаните во Кондопога, сите шефови на „блокот за извршители“ на републиката биле отпуштени од нивните позиции, а биле отворени и неколку кривични предмети.^[33]

Според анкетата на јавното мислење спроведена од Серускиот центар за проучување на јавното мислење во 2006 година, 44% од испитаниците сметаат дека Русија е „заедничи дом на многу нации“ каде што сите мора да имаат еднакви права, 36 отсто мислат дека „Русите треба да имаат повеќе права бидејќи го сочинуваат мнозинството од населението“, а 15% мислат дека „Русија мора да биде држава на рускиот народ“. Меѓутоа, прашање е и што точно означува поимот руски. За 39% од испитаниците, Русите се сите оние кои пораснале и се воспитувале во традициите на Русија; за 23% Русите се оние кои работат за доброто на Русија; 15% од испитаниците мислат дека само Русите по крв може да се нарекуваат Руси; за 12% Русите се за кои рускиот јазик е мајчин; за 7% Русите се вештители на руската христијанска православна традиција.^[261]

Според статистичките податоци објавени од руското Министерство за внатрешни работи, во 2007 година во Русија странски државјани и лица без државјанство извршиле 50,1 илјади кривични дела, додека бројот на злосторства извршени против оваа социјална група изнесувал 15,985.^[262]

Како што објавил Асошиејтед прес, во 2010 година СОВА-центарот забележал значителен пад на расно мотивираното насилство во Русија во 2009 година, поврзано со 2008 година: „71 лице беа убиени и 333 ранети во расистички напади минатата [2009] година, што е помалку од 110 убиени и 487 ранети во 200 година“. Според извештајот на СОВА-центарот, падот најмногу се должи „на полициските напори да ги разбие најголемите и најагресивните екстремистички групи во Москва и околниот регион“. Повеќето од жртвите биле „со темна кожа, несловенски работници-мигранти од поранешните советски републики во Средна Азија... и Кавказ“. Како што пофали новинарот на Асошиејтед прес, Питер Леонард, „Наодите се чини дека ги потврдуваат тврдењата на владата дека се обидува да се бори против расистичкото насилство“.^[263]

Под сериозен полициски притисок, бројот на расистички дејствија почнал да се намалува во Русија од 2009 година.^[264]

Во 2016 година, било објавено дека расизмот во Русија бележи „импресивно“ намалување на злосторствата од омраза.^[265]

Во Русија не се дозволени ниту истополови бракови, ниту граѓански заедници на истополови парови. Членот 12 од Семејниот законик де факто вели дека бракот е заедница исклучиво помеѓу маж и жена.^[266]

Во јуни 2013 година, парламентот едногласно го усвоил законот за руска геј пропаганда, со кој се забранува промовирање меѓу децата на „пропаганда на нетрадиционални сексуални односи“, што значи лезбејски, геј, бисексуалци или трансродови (ЛГБТ) врски.^[267] Прекршителите ризикуваат строги парични казни, а во случај на странци, до 15 дена притвор и депортација. Почнувајќи од 2006 година, слични закони со кои се забранува „пропагандата на хомосексуалноста“ меѓу децата биле донесени во 11 руски региони. Критичарите тврдат дека законот го прави незаконски одржувањето на секаков вид на јавни демонстрации во корист на правата на хомосексуалците, зборува во одбрана на правата на ЛГБТ и распространување материјали поврзани со ЛГБТ културата или наведува дека истополовите врски се еднакви на хетеросексуалните односи.^[268]

Исто така, во јуни, парламентот усвоил закон со кој се забранува посвојување руски деца од странски истополови двојки и од невенчани лица од земји каде бракот за истополови двојки е легален.^[269] Во септември, неколку пратеници вовеле предлог-закон со кој хомосексуалноста на родителите ќе биде законска основа за негирање на родителските права. Подоцна бил повлечен на ревизија.

Хомофобичната реторика, вклучително и од официјални лица, и зголеменото хомофобично насилство ја придружувале дебатата за овие закони. Три хомофобични убиства биле пријавени во различни региони на Русија во мај 2013 година.^[270]

Неколку групи, составени од радикални националисти и неонацисти, мамат мажи или момчиња на состаноци, ги обвинуваат дека се гејови, ги понижуваат и тепаат и објавуваат видеа од постапката на социјалните мрежи. На пример, во септември 2013 година видео покажа силување на мигрант од Узбекистан во Русија на кој му се заканувале со пиштол и го принудувале да каже дека е геј. Биле покренати неколку истраги, но сè уште не резултирале со ефективно гонење.^[271]

Во извештајот објавен на 13 април 2017 година, група од пет стручни советници на Советот за човекови права на Обединетите нации, го осудиле бранот на тортура и убиства на геј мажи во Чеченија.^[272][273]

Постојат бројни случаи во кои луѓе кои се проблематични за руските власти биле затворени во психијатриски установи во последните неколку години.^{[274][275][276]}

Малку се променило во Московскиот институт „Сербски“, каде што многу истакнати советски дисиденти биле затворени откако им била дијагностицирана шизофренија која слабо напредувала. Овој Институт врши повеќе од 2.500 судски проценки годишно. Кога во 2002 година таму бил тестиран воениот злосторник Јуриј Буданов, комисијата што ја спровела истрагата била предводена од Тамара Печерникова, која во минатото ја осудила поетесата Наталија Горбаневскаја. Буданов бил прогласен за невин поради „привремено лудило“. По бесот на јавноста, тој бил прогласен за здрав од друга комисија во која бил вклучен Георги Морозов, поранешниот директор на Србски, кој прогласил многу дисиденти за луди во 1970-тите и 1980-тите.^[277] Институтот „Сербски“ направил и експертиза за масовно труење на стотици чеченски училишни деца со непозната хемиска супстанца со силно и долготрајно дејство, што ги направило целосно неспособни многу месеци.^[278] Истрагата открила дека болеста е предизвикана едноставно од „психо-емоционална напнатост“.^[279][280]

Во моментов, околу 2 милиони деца живеат во руски сиропиталишта, а уште 4 милиони деца на улица.^[281] Според извештајот на Хјуман рајтс воч од 1998 година,^[282] „Руските деца се напуштени на државата со стапка од 113.000 годишно во последните две години, драматично повеќе од 67.286 во 1992 година. Од вкупно повеќе од 600.000 деца класифицирани како „без родителска грижа“, дури една третина живеат во институции, додека останатите се сместени кај различни старатели. Од моментот кога државата ја презема нивната грижа, сираците во Русија - од кои 95 проценти сè уште имаат жив родител - се изложени на шокантни нивоа на суровост и запоставување“. Откако официјално се означени како ретардирани, руските сирачиња се „доживотно складирани во психоневролошки институции. Покрај тоа што добиваат мало или никакво образование во такви институции, овие сирачиња може да бидат врзани во платнени вреќи, врзани со екстремитет за мебелот, да им се одбие стимулацијата, а понекогаш и да се остават да лежат полуголи, а во некои случаи се занемарени до смрт“. Животот и смртта на децата со посебни потреби во државните институции ги опишал писателот Рубен Галего^[283][284]

Крајот на комунизмот и распадот на Советскиот Сојуз и Југославија придонел за зголемување на трговијата со луѓе, при што најголем дел од жртвите се жени принудени на проституција.^[285][286] Русија е земја на потекло на лица, првенствено жени и деца, тргувани со цел сексуална експлоатација. Русија е, исто така, дестинација и транзитна земја за трговија со луѓе за сексуална и трудова експлоатација од регионалните и соседните земји во Русија и пошироко. На Русија отпаѓа една четвртина од 1.235 идентификувани жртви пријавени во 2003 година, кои биле тргувани во Германија. Руската влада покажала одредена посветеност во борбата против трговијата со луѓе, но била критикувана за неуспехот да развие ефективни мерки во спроведувањето на законот и заштитата на жртвите.^[287][288]

• Gilligan, Emma (2004). Defending Human Rights in Russia: Sergei Kovalyov, Dissident and Human Rights Commissioner, 1969-2003. Routledge. ISBN 978-1-134-34850-3.
• Jordan, Pamela A. (2006). Defending Rights in Russia: Lawyers, the State, And Legal Reform in the Post-Soviet Era. Vancouver: University of British Columbia. ISBN 0-7748-1163-3.
• Mälksoo, Lauri; Benedek, Wolfgang, уред. (2017). Russia and the European Court of Human Rights: The Strasbourg Effect (англиски). Cambridge University Press. ISBN 978-1-108-41573-6.
• McAuley, Mary (2015). Human Rights in Russia: Citizens and the State from Perestroika to Putin (англиски). Bloomsbury Publishing. ISBN 978-0-85772-585-1.
• Meier, Andrew (2003). Black Earth: A Journey Through Russia After the Fall. Norton. ISBN 978-0-393-05178-0.
• Politkovskaya, Anna (2004). Putin's Russia. London: Harvill Press. ISBN 1-84343-050-9.
• Pyati, Archana (2005). The New Dissidents: Human Rights Defenders and Counterterrorism in Russia (PDF). New York: Human Rights First. ISBN 0-9753150-0-5. Архивирано од изворникот (PDF) на 28 September 2007.
• Satter, David (2004). Darkness at Dawn: The Rise of the Russian Criminal State. Yale University Press. ISBN 978-0-300-10591-9.
• Weiler, Jonathan Daniel (2004). Human Rights in Russia: A Darker Side of Reform. Lynne Rienner Publishers. ISBN 978-1-58826-279-0.

• Albats, Yevgenia (1994). The State Within a State. Farrar, Straus and Giroux. ISBN 0-374-18104-7.
• Felshtinsky, Yuri; Litvinenko, Alexander (2002). Blowing Up Russia: Terror from Within : Acts of Terror, Abductions, and Contract Killings Organized by the Federal Security Service of the Russian Federation. S.P.I. Books. ISBN 978-1-56171-938-9.

• Baiev, Khassan; Daniloff, Ruth; Daniloff, Nicholas (2003). The Oath: A Surgeon Under Fire. Walker. ISBN 978-0-8027-1404-6.
• Politkovskaya, Anna (2001). A Dirty War: A Russian Reporter in Chechnya. Harvill. ISBN 978-1-86046-897-1.
• Politkovskaya, Anna (2003). A Small Corner of Hell: Dispatches from Chechnya. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-67434-6.

• Commissioner for Human Rights of the Russian Federation Архивирано на 27 април 2022 г. - Office of Ombudswoman Tatyana Moskalkova. (English translations of some reports are in the index.)
• How the Russian government uses anti-extremism laws to fight opponents