ဂန္ဓာရုံ(အနံ့)

ဂန္ဓာရုံဆိုသည်မှာ အနံ့အာရုံ ဖြစ်သည်။ အဘိဓမ္မာနှင့် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်တို့တွင် ဂန္ဓာရုံ၏ သဘောသဘာဝနှင့် ဝိပဿနာရှုပွားပုံကို အောက်ပါအတိုင်း ရှင်းလင်းဖော်ပြထားပါသည်-

ဂန္ဓာရုံ၏ လက္ခဏာစသည် (၄) ပါး

(က) လက္ခဏာ: ဃာနပသာဒ (နှာခေါင်းအကြည်ဓာတ်) ကို ရိုက်ခတ်ခြင်း၊ ထိခိုက်ခြင်းသဘော။ (ဃာနပဋိဟနနလက္ခဏော)

(ခ) ရသ:

ဃာနဝိညာဏ် (အနံ့သိစိတ်) ၏ အာရုံဖြစ်ခြင်းကိစ္စ။ (ဃာနဝိညာဏဿ ဝိသယဘာဝရသော)
ဃာနဝိညာဏ်အား အာရမ္မဏပစ္စည်းအဖြစ် ကျေးဇူးပြုနိုင်သော သတ္တိနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။
(ဂ) ပစ္စုပဋ္ဌာန်: ဃာနဝိညာဏ်၏ ကျက်စားရာ အာရုံဖြစ်ခြင်း သဘော။ (တေဿဝ ဂေါစရပစ္စုပဋ္ဌာနော)
(ဃ) ပဒဋ္ဌာန်: မိမိနှင့်အတူ တစ်ကလာပ်တည်း၌ ဖြစ်သော မဟာဘုတ် (၄) ပါး။ (စတုမဟာဘူတပဒဋ္ဌာနော)

ဂန္ဓ (အနံ့) ၏ အနက်အဓိပ္ပာယ်

မဟာဋီကာ (၂၊ ၈၈) အရ "ဂန္ဓ" ဟူသော အမည်သည် -

ဂန္ဓယတီတိ ဂန္ဓော: မိမိ၏ တည်ရာ ဝတ္ထုဒြပ်ကို ထင်ရှားအောင် ပြတတ်၊ စေခိုင်းတတ်၊ သတင်းပေးတတ်သောကြောင့် "ဂန္ဓ" မည်၏။ ဥပမာ - ဖုံးကွယ်ထားသော နှင်းဆီပန်း၊ ဒူးရင်းသီး စသည်တို့၏ အနံ့သည် ထိုပန်း၊ ထိုအသီး ဤနေရာ၌ ရှိကြောင်းကို ထုတ်ဖော်ပြသကဲ့သို့ ဖြစ်သည်။ ကောင်းသော အနံ့ (သုဂန္ဓ) ဖြစ်စေ၊ မကောင်းသော အနံ့ (ဒုဂ္ဂန္ဓ) ဖြစ်စေ အနံ့ဟူသမျှကို "ဂန္ဓ" ဟု ခေါ်သည်။

ဂန္ဓာရုံကို ရှုပွားပုံ

ဂန္ဓာရုံကို အောက်ပါအတိုင်း ရှုပွားနိုင်သည်-

အခြေခံ: အနံ့ကို သိရာတွင် ဃာနဝိညာဏ် (နှာခေါင်းအသိစိတ်) နှင့် မနောဝိညာဏ် (စိတ်အသိ) နှစ်မျိုးလုံးဖြင့် သိသည်။ ဃာနဝိညာဏ်သည် ဃာနပသာဒ (နှာခေါင်းအကြည်ဓာတ်) ကို မှီ၍ဖြစ်ပြီး၊ ထိုအနံ့ကို ဆက်လက် အာရုံယူသော မနောဒွါရဝီထိစိတ်များသည် ဘဝင်မနောအကြည်ဓာတ် (ဟဒယဝတ္ထု) ကို မှီ၍ ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ရှုပွားရာ၌ ဃာနပသာဒနှင့် ဘဝင်မနောအကြည်ဓာတ် (သို့မဟုတ် ယင်း၏မှီရာ ဟဒယဝတ္ထု) နှစ်ခုလုံးကို ပူးတွဲသိမ်းဆည်း၍ ပြိုင်တူထင်အောင် အာရုံပြုရန် လမ်းညွှန်ထားသည်။
အာရုံယူခြင်း: မိမိသန္တာန် (အဇ္ဈတ္တ) ရှိ ရုပ်ကလာပ်များ၏ အနံ့ကိုဖြစ်စေ၊ ပြင်ပ (ဗဟိဒ္ဓ) ရုပ်ကလာပ်များ၏ အနံ့ကိုဖြစ်စေ အာရုံယူနိုင်သည်။ ကောင်းသော အနံ့ (ဣဋ္ဌာရုံ) သို့မဟုတ် မကောင်းသော အနံ့ (အနိဋ္ဌာရုံ) ကို အာရုံယူနိုင်သည်။

 ရှုပွားနည်း:

ဃာနပသာဒနှင့် ဘဝင်မနောအကြည်ဓာတ် (ဟဒယဝတ္ထု) ကို ပူးတွဲသိမ်းဆည်း၍ အသိဉာဏ်၌ ပြိုင်တူထင်အောင် ရှုပါ။
ထို့နောက် မိမိရှုလိုသော ရုပ်ကလာပ် (အတွင်း/အပြင်) ၏ အနံ့ကို လှမ်း၍ အာရုံယူပါ။
အကယ်၍ အနံ့ကို တိုက်ရိုက်အာရုံယူ၍ မထင်ရှားပါက၊ ရှေးဦးစွာ နှာခေါင်းရှိ ဓာတ်ကြီးလေးပါးကို စူးစိုက်ရှုပါ။ သမာဓိအားကောင်းလာလျှင် ဃာနပသာဒရုပ်ကလာပ်များ ထင်ရှားလာမည်။
သို့မဟုတ် မိမိရှုလိုသော (ဥပမာ - မျက်စိရှိ) ရုပ်ကလာပ်တစ်ခုခု၏ အနံ့ကို ရှုလိုပါက၊ ထိုရုပ်ကလာပ်ရှိ ဓာတ်ကြီးလေးပါးကို ထပ်ကာထပ်ကာ ရှုပါ။ ဓာတ်ကြီးလေးပါး ထင်ရှားလာသောအခါ ယင်းကိုမှီ၍ဖြစ်သော အနံ့ (ဥပါဒါရုပ်) သည်လည်း ထင်ရှားလာပါလိမ့်မည်။ (ဧကတ္တနည်း)
ရုပ်ကလာပ်တိုင်း၌ အနံ့ပါဝင်သည်ကို သတိပြုပါ။^[၁]

ဂန္ဓာရုံနှင့် စိတ်ဖြစ်စဉ် (ဝီထိ)

ဂန္ဓာရုံသည် ဃာနပသာဒနှင့် ဘဝင်မနောဓာတ်ကို တိုက်ခတ်သောအခါ ဃာနဒွါရဝီထိ (ကြားသိစိတ် ဖြစ်စဉ်) နှင့် ထိုဂန္ဓာရုံကိုပင် ဆက်လက် အာရုံယူသော မနောဒွါရဝီထိ (စိတ်အစဉ်) များ ဖြစ်ပေါ်လာသည်။
ဃာနဒွါရဝီထိ: ပဉ္စဒွါရာဝဇ္ဇန်း၊ သောတဝိညာဏ်၊ သမ္ပဋိစ္ဆိုင်း၊ သန္တီရဏ၊ ဝုဋ္ဌော၊ ဇော (၇) ကြိမ်၊ တဒါရုံ (၂) ကြိမ် (အတိမဟန္တာရုံဝီထိ ဥပမာ)။
မှီရာဝတ္ထု: သောတဝိညာဏ်သည် နားအတွင်းရှိ ဃာနပသာဒရုပ်ကို မှီ၍ဖြစ်ပြီး၊ ကြွင်းသော ဝီထိစိတ်များ (ပဉ္စဒွါရာဝဇ္ဇန်း၊ သမ္ပဋိစ္ဆိုင်း စသည်နှင့် မနောဒွါရဝီထိစိတ်များ) သည် ဟဒယဝတ္ထုရုပ်ကို မှီ၍ ဖြစ်သည်။

တရားရှုမှတ်ရာတွင် ဂန္ဓာရုံကို ရှုမှတ်ပုံ

ကုသိုလ်ဖြစ်အောင် ရှုမှတ်ခြင်း:

ဃာနပသာဒနှင့် ဘဝင်မနောဓာတ်ကို ပူးတွဲသိမ်းဆည်းပါ။
ကြားရသော အနံ့ကို အာရုံယူ၍ ယောနိသောမနသိကာရ (သင့်လျော်သော နှလုံးသွင်းမှု) ဖြင့် "ဤသည်မှာ အနံ့မျှသာ (ဂန္ဓာရုံ)"၊ "ရုပ်တရားမျှသာ"၊ "မမြဲ (အနိစ္စ)"၊ "ဆင်းရဲခြင်း (ဒုက္ခ)"၊ "အတ္တမဟုတ် (အနတ္တ)"၊ "မတင့်တယ် (အသုဘ)" ဟု ရှုမှတ်ပါ။ ဤသို့ ရှုမှတ်လျှင် ကုသိုလ်ဇောများ ဖြစ်ပေါ်လာမည်။

အကုသိုလ်ဖြစ်စဉ်ကို ရှုမှတ်ခြင်း (ဝိပဿနာအတွက်):

ဃာနပသာဒနှင့် ဘဝင်မနောဓာတ်ကို ပူးတွဲသိမ်းဆည်းပါ။
နှစ်သက်ဖွယ် (ဣဋ္ဌ) သို့မဟုတ် မနှစ်သက်ဖွယ် (အနိဋ္ဌ) အနံ့ကို အာရုံယူပါ။
အယောနိသောမနသိကာရ (မသင့်လျော်သော နှလုံးသွင်းမှု) ဖြင့် (ရူပါရုံလိုင်း၌ ပြခဲ့သည့်အတိုင်း) တပ်မက်ခြင်း၊ စိတ်ဆိုးခြင်း၊ မာန်တက်ခြင်း၊ ယုံမှားခြင်း စသည်ဖြစ်အောင် နှလုံးသွင်းကြည့်ပါက လောဘ၊ ဒေါသ၊ မောဟ ဇောများ အသီးသီး ဖြစ်ပေါ်လာမည်။ ယင်းအကုသိုလ်စိတ် ဖြစ်စဉ်များကိုလည်း ဖြစ်ပုံအတိုင်း သိရှိအောင် ရှုမှတ်နိုင်သည်။^[၂]