ထိုင်းဘုရင်များ၏ ထီးနန်းဆက်ခံမှုသည် ပထမဆုံး ထိုင်းမင်းဆက်ကို ၁၂၃၈ ခုနှစ်တွင် စတင်တည်ထောင်ခဲ့သော သီရိအိန္ဒြာဒိတျ (Si Inthrathit) မှ စတင်ခဲ့ပါသည်။ ထီးနန်းပြောင်းလဲမှု အနည်းငယ်ရှိခဲ့သော်လည်း မင်းဆက် လေးဆက်အတွင်း ဘုရင် ၅၅ ပါး အုပ်ချုပ်ခဲ့ပြီး လက်ရှိထီးနန်းစိုးစံနေသူမှာ ကျက္ကရီမင်းဆက်မှ ဝချီရာလောင်ကွန် (ဒဿမ ရာမ) ဖြစ်ပါသည်။
တော်ဝင်အဆောင်ယောင် ဘွဲ့တံဆိပ်နာမံတော်များ
သုခေါဒယခေတ်တွင် ဘုရင်များကို "ဖောခွန်" (พ่อขุน) ဟုခေါ်ပြီး၊ ရာမခမ်းဟိုင်းဘုရင်ကြီးနောက်ပိုင်း ခေတ်နှောင်းပိုင်းတွင် "ဖယား" (พญา) ဟု ခေါ်သည်။
အယုဒ္ဓယခေတ်နှင့် ထိုနောက်ပိုင်းတွင် ထိုင်းဘုရင့်ဘွဲ့အမည်များ သတ်မှတ်သည့် "ဌာနန္တရ" စနစ်ရှိသည်။ ဤစနစ်အရ ဘုရင့်အမည်အပြည့်အစုံတွင် အဓိကအပိုင်းနှစ်ပိုင်း ပါဝင်သည်။
ပထမပိုင်းမှာ "ဖရာ့ပါဒ် ဆောမ်ဒေ့ ဖရာ့စောယူဟွာ" (พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว) ဟူသည့် ဘွဲ့အမည်ဖြစ်သည်။ ဤဘွဲ့အမည်သည် "ဘုရင်မင်းမြတ်" ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ နန်းမတက်ရသေးခြင်း၊ လက်အောက်ခံအဖြစ် အုပ်စိုးခြင်း သို့မဟုတ် အခြားအခြေအနေများအရ ဤဘွဲ့၏ အချို့အစိတ်အပိုင်းများကို ချန်လှပ်ထားနိုင်သည်။
ဒုတိယပိုင်းမှာ ဘုရင့် နန်းရင်းအမည် ဖြစ်သည်။ ဤအမည်သည် အများအားဖြင့် ဘုရင်ကို ခေါ်ဝေါ်ရာတွင် သုံးပြီး၊ မွေးဖွားစဉ်အမည် သို့မဟုတ် အခြားအမည်များနှင့် ကွဲပြားနိုင်သည်။ သမိုင်းပညာရှင်များ အများဆုံးသုံးသည့် နာမည်များကို အများအားဖြင့် မှတ်တမ်းတင်ထားသည်။
၁၆ ရာစုမှစ၍ အနောက်နိုင်ငံများက ထိုင်းဘုရင်များကို ထိုင်းဘွဲ့များ မည်သို့ပင်ဖြစ်စေ "ဆိုင်းယမ်ဘုရင်" (လက်တင်: Rex Siamensium) ဟု ခေါ်ခဲ့ကြသည်။ မုံကွတ် (ရာမ ၄) သည် နိုင်ငံအမည်ကို ဆိုင်းယမ်ဟု နိုင်ငံတကာစာချုပ်တွင် ပထမဆုံး အသုံးပြုချိန်၌ "ဆိုင်းယမ်ဘုရင်" ဘွဲ့ကို စတင်သုံးစွဲခဲ့သည်။
နိုင်ငံအမည် ထိုင်း ဟု ပြောင်းပြီးနောက် ဘုရင့်အနောက်တိုင်းဘွဲ့လည်း "ထိုင်းဘုရင်" ဟု ပြောင်းလဲသွားသည်။
သုခေါဒယပြည်ခေတ် ((၁၂၃၈–၁၄၃၈)
|
အခေါ်အဝေါ်
|
မှတ်ချက်
|
ထိုင်းမူရင်း
|
อาณาจักรสุโขทัย
|
Anachak Sukhothai
|
မြန်မာအသံထွက်
|
အာဏာစက်ဆုခေါတိုင်
|
အာဏာစက် = ဘုရင့်နိုင်ငံတော်
|
ပါဠိ
|
သုခေါဒယ
|
သုခေါ (Sukho) + ဥဒယ (Udaya)
|
အင်္ဂလိပ်
|
Sukhothai Kingdom
|
|
တိုင်လူမျိုးများသည် ခရစ်နှစ် ၈ ရာစုမှ ၁၀ ရာစုအတွင်း ကျွန်းကြီးပိုင်း အရှေ့တောင်အာရှသို့ ရွှေ့ပြောင်းလာခဲ့ကြသည်။ ထို့နောက်ပိုင်းနှစ်များတွင် မြောက်ပိုင်းထိုင်းအစုအဖွဲ့များသည် မြို့ပြနိုင်ငံငယ်များ (Mueang, ရှမ်းစကားလုံး 'မိုင်း' နဲ့ တူ၊ မြို့၊ ပြည် လို့ အဓိပ္ပါယ်ရ)ကို ထူထောင်ခဲ့ကြရာမှ Ngoenyang ကဲ့သို့သော ပိုမိုကြီးမားသည့် နိုင်ငံများအဖြစ် တိုးတက်ပြောင်းလဲလာခဲ့သည်။
သို့ရာတွင် ခရစ်နှစ် ၁၃ ရာစု၊ ခမာအင်ပါယာကျဆင်းလာသည့် အချိန်ကျမှသာလျှင် ခေတ်သစ် ထိုင်းဘုရင့်နိုင်ငံနှင့် နိုင်ငံရေး၊ ယဉ်ကျေးမှုအရ ဆက်စပ်မှုရှိသော ပထမဆုံးထိုင်းနိုင်ငံတော်တစ်ခုကို ထိုင်းအလယ်ပိုင်းဒေသတွင် စတင်တည်ထောင်နိုင်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။
ဖုရာရွန်မင်းဆက် (၁၂၃၈–၁၄၃၈)
သုခေါဒယပြည် (ပထမဆုံးသော အလယ်ပိုင်းထိုင်းနိုင်ငံ)ကို အုပ်ချုပ်ခဲ့သည့် တစ်ခုတည်းသော တော်ဝင်မင်းဆက်မှာ ဖုရာရွန်မင်းဆက် ဖြစ်သည်။ ဤမင်းဆက်ကို ခရစ်နှစ် ၁၂၃၈ ခုနှစ်တွင် သီရိအီန္ဒြာဒိတျက ခမာအင်ပါယာလက်အောက်မှ လွတ်လပ်ရေး ကြေညာ၍ တည်ထောင်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်ပြီး ထိုင်းလူ့အဖွဲ့အစည်းအတွက် အုတ်မြစ်ချပေးခဲ့သည်။
ရာမကမ်ဟဲန် (Ram Khamhaeng) လက်ထက်တွင် ထိုင်းစာ အက္ခရာရေးနည်းကို တီထွင်ခဲ့ပြီး ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာသာကို နိုင်ငံတော်ဘာသာအဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့သည်။
ဤမင်းဆက်၏ အမည်သည် မဟာဓမ္မရာဇာ ၁ (Maha Thammaracha I) ရေးသားခဲ့သော ဗုဒ္ဓဘာသာ စကြဝဠာဗေဒ စာအုပ်ဖြစ်သည့် 'Traiphum Phra Ruang ' ကို အစွဲပြု၍ မှည့်ခေါ်ထားခြင်း ဖြစ်သည်။ ၎င်း (မဟာဓမ္မရာဇာ ၁) အုပ်စိုးစဉ်ကာလအတွင်း အိမ်နီးချင်း ထိုင်းနိုင်ငံဖြစ်သော အယုဒ္ဓယပြည်မှ ကျူးကျော်ခဲ့ပြီး မဟာဓမ္မရာဇာ ၂ (Maha Thammaracha II) လက်ထက်တွင် သုခေါဒယသည် အယုဒ္ဓယ၏ လက်အောက်ခံနိုင်ငံ ဖြစ်လာခဲ့သည်။
သုခေါဒယပြည်တွင် ဘုရင်မင်းမြတ်သည် သုခေါဒယမြို့မှ အုပ်ချုပ်ပြီး၊ ထီးနန်းဆက်ခံနိုင်ဖွယ်ရှိသူ (heir presumptive) ကို တစ်ခါတစ်ရံ ဥပရာဇာ (Uparaja) သို့မဟုတ် ဘုရင်ခံ (Viceroy) အဖြစ် သတ်မှတ်ကာ ဆီစတ်ချာနာလိုင်မြို့ (Si Satchanalai) တွင် အုပ်ချုပ်စေခဲ့သည်။ ခရစ်နှစ် ၁၄၃၈ ခုနှစ်တွင် မဟာဓမ္မရာဇာ ၄ (Maha Thammaracha IV) နတ်ရွာစံသောအခါ အယုဒ္ဓယပြည်မှ သုခေါဒယပြည်ကို သိမ်းသွင်းခဲ့သည်။
၎င်းမှာ အယုဒ္ဓယဘုရင် ဒုတိယ ပရမရာဇာဓိရာဇ် (Borommarachathirat II) က ၎င်း၏သားတော် မင်းသား ရာမဲဆွန် (Prince Ramesuan) ကို သုခေါဒယ၏ ဥပရာဇာအဖြစ် ခန့်အပ်လိုက်ခြင်းဖြင့် ဖြစ်သည်။ အယုဒ္ဓယတွင် ဤဥပရာဇာခန့်အပ်သည့် အစဉ်အလာသည် နောက်ပိုင်းတွင် အိမ်ရှေ့နန်းစနစ် (Front Palace system) အဖြစ် ပြောင်းလဲဖြစ်ပေါ်လာခဲ့ပါသည်။
စဉ်
|
ပုံတော်
|
နာမံ
|
ဖွားမြင် -ကွယ်လွန်
|
စတင်နန်းစံကာလ
|
နန်းစံကာလအဆုံး
|
နတ်ပြည်စံသက်
|
နန်းစံနှစ်
|
၁
|
|
သီရိအိန္ဒြာဒိတျ
Si Inthrathit
กมรเตงอัญศรีอินทรบดินทราทิตย์
|
၁၁၈၀-၁၂၇၀
|
၁၂၃၈
|
၁၈၂၂ (၃၂နှစ်) (သက်တော်၈၂ နှစ်)
|
နှစ် ၃၀
|
၂
|
|
ဖော့ခွန်ဘန်မူအန်
|
၁၇၈၀
|
၁၈၂၂
(သက်တော်၄၂ နှစ်)
|
၁ နှစ်
|
၃
|
|
|
1780-1790 အကြား
|
1822
|
1841
</br> (အသက် ၅၁-၆၁ နှစ်အရွယ်)
|
၁၉ နှစ်
|
၄
|
|
Phraya Le Thai
|
1805
|
1842
|
1866
</br> (အသက် ၆၁ နှစ်)
|
၂၄ နှစ်
|
၅
|
|
Phraya Ngua Namthom
|
1809
|
1866
|
1890
</br> (အသက် ၈၁ နှစ်)
|
၂၄ နှစ်
|
၆
|
|
မဟာဗန္ဓုလ 1
</br> (ထိုင်းဘာသာ)
|
1843
|
1890
|
၁၉၁၁
</br> (အသက် ၆၈ နှစ်)
|
၂၁ နှစ်
|
အယုဒ္ဒယနိုင်ငံတော်အုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင်
|
၇
|
100x100px| Sukhothai ၏နိုင်ငံတော်အထိမ်းအမှတ်
|
မဟာဗန္ဓုလ 2
|
?
|
၁၉၁၁
|
၁၉၄၂
|
၃၁ နှစ်
|
၈
|
100x100px| Sukhothai ၏နိုင်ငံတော်အထိမ်းအမှတ်
|
မဟာဗန္ဓုလ 3
</br> (ထိုင်းအရိပ်)
|
?
|
1943
|
၁၉၆၂
|
၁၉ နှစ်
|
၉
|
100x100px| Sukhothai ၏နိုင်ငံတော်အထိမ်းအမှတ်
|
မဟာဓမ္မ 4
</br> (Borom Pal)
|
?
|
၁၉၆၂
|
1981
|
၁၉ နှစ်
|
သုဝဏ္ဏဘုမိ မင်းဆက် (ပထမအကြိမ်)
ဦဒွန်းမင်းဆက် (ဒုတိယအကြိမ်)
အမိန့်
|
တော်ဝင်ပုံရိပ်သို့မဟုတ်လက်နက်၏အင်္ကျီ
|
နာမည်
|
တော်ဝင်မွေးဖွား
|
စတင်အုပ်ချုပ်ပါ
|
နန်းစံအဆုံး
|
သေ
|
နန်းစံ
|
၂
</br> (၂)
|
100x100px
|
Somdet Phra Ramesuan
|
1885
|
၁၉၃၁
|
၁၉၃၈
</br> (အသက် ၅၃ နှစ်)
|
၇ နှစ်
|
၅
|
100x100px| Ayutthaya ၏အထိမ်းအမှတ်
|
ရှငျဘုရငျ Ram Racha
|
1899
|
၁၉၃၈
|
၁၉၅၂
|
?
|
၁၅ နှစ်
|
သုဝဏ္ဏဘူမိ မင်းဆက် (ဒုတိယအကြိမ်)
သောက္ကတေးမင်းဆက်
အမိန့်
|
တော်ဝင်ပုံရိပ်သို့မဟုတ်လက်နက်၏အင်္ကျီ
|
နာမည်
|
တော်ဝင်မွေးဖွား
|
စတင်အုပ်ချုပ်ပါ
|
နန်းစံအဆုံး
|
သေ
|
နန်းစံ
|
၁၇
|
134x134px
|
Somdej Phra မဟာ Dharmrajathirat
</br> (Somdej Phra မဟာသရရသီရတ်)
|
2064 နှစ်
|
ဘီစီ 2112
|
ဘီစီ 2133
</br> (၇၉ နှစ်)
|
၂၁ နှစ်
|
၁၈
|
151x151px
|
မဟာနူရှန်ဘုရင်
</br> (မဟာဘုရင်နရူဆွာ)
|
2098 ခုနှစ်
|
29 ဇူလိုင် 1590
|
25 Aprilပြီ 2148
</br> (နှစ် ၅၀)
|
၁၅ နှစ်
|
၁၉
|
175x175px
|
Somdet Phra Aka Tosarot
</br> (Somdej Phra Aka Tosarot)
|
2106 ခုနှစ်
|
25 Aprilပြီ 2148
|
ဘီစီ 2153
</br> (၄၇ နှစ်)
|
5 နှစ်
|
၂၀
|
100x100px| Ayutthaya ၏အထိမ်းအမှတ်
|
Somdet Phra သီရိ Saowapak
|
?
|
ဘီစီ 2153
|
၂ လ
|
၂၁
|
100x100px| Ayutthaya ၏အထိမ်းအမှတ်
|
Somdej Phra Chao Songtham
|
အေဒီ ၂၁၃၁
|
ဘီစီ 2154
|
12 ဒီဇင်ဘာလ 1628
</br> (အသက် ၄၀)
|
၁၇ နှစ်
|
၂၂
|
100x100px| Ayutthaya ၏အထိမ်းအမှတ်
|
Somdej Phra Chetathirat
|
ဘီစီ 2140
|
2171 ခုနှစ်
|
ဘီစီ 2173
</br> (အသက် ၃၃ နှစ်)
|
၁ နှစ် ၇ လ
|
၂၃
|
100x100px| Ayutthaya ၏အထိမ်းအမှတ်
|
Somdej Phra Atthiyawong
|
ဘီစီ 2161
|
ဘီစီ 2173
|
ဘီစီ 2173
|
ဘီစီ 2178
</br> (၁၇ နှစ်)
|
၃၆ ရက်
|
ရွှေနန်းတော်မင်းဆက်
ဘန်ဖလူလွမ် မင်းဆက်
ဓနပုရီပြည်ခေတ် (၁၇၆၇-၁၇၈၂)
အမိန့်
|
တော်ဝင်အသွင်အပြင်
|
နာမည်
|
တော်ဝင်မွေးဖွား
|
စတင်အုပ်ချုပ်ပါ
|
Coronation
|
နန်းစံအဆုံး
|
သေ
|
နန်းစံနှစ်
|
၁
|
142x142px
|
King Krung Thonburi
</br> (မဟာတန်ဆင်တော်ဝင်)
|
22 မတ်လ 1734
</br> ဒါမှမဟုတ်
</br> 17 Aprilပြီ 1734
|
28 ဒီဇင်ဘာလ 1767
|
ပြီလ 6, 1782
</br> (၄၇ နှစ်)
|
14 နှစ်, 99 ရက်
|
ရတနကောသိန္ဒြပြည်ခေတ် မှ ထိုင်းဘုရင့်နိုင်ငံခေတ် (၁၇၈၂-ယနေ့အထိ)
စကြီမင်းဆက်
စဉ်
|
ပုံတော်
|
နာမံ
|
မွေးဖွားကာလ
|
နန်းစံခြင်း
|
ရာဇ
ဘိသိက်
နေ့
|
နန်းစံအဆုံး
|
နတ်ပြည်စံ
|
နန်းစံနှစ်
|
၁
|
|
ဗုဒ္ဓယွတ်ဖာစုဠာလောက
(ရာမ ၁)
|
၁၇၃၆ခုနှစ် မတ်လ ၂၀ရက်နေ့
|
၁၇၈၂ခုနှစ်
ဧပြီလ ၆ရက်နေ့
|
၁၇၈၂ခုနှစ်
ဇွန်လ ၁၃ရက်နေ့
|
၁၈၀၉ခုနှစ်
စက်တင်ဘာလ
၇ရက် (သက်တော်၇၃ နှစ်)
|
၂၇ နှစ်
|
၂
|
|
ဗုဒ္ဓလေဿဟလာ နဘာလယ
(ရာမ ၂)
|
၁၇၆၇ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၂၄ရက်နေ့
|
၁၈၀၉ခုနှစ်
စက်တင်ဘာ ၇ရက်နေ့
|
၁၈၂၄ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၂၇ရက်နေ့
(သက်တော် ၅၇ နှစ်)
|
၁၅ နှစ်
|
၃
|
|
နန်းကလော
(ရာမ ၃)
|
၁၇၈၇ခုနှစ်
မတ်လ ၃၁ရက်နေ့
|
၁၈၂၄ခုနှစ်
ဇူလိုင်လ ၂၁ရက်နေ့
|
၁၈၅၁ခုနှစ် ဧပြီလ ၂ရက်နေ့
(သက်တော် ၆၄ နှစ်)
|
၂၇ နှစ်
|
၄
|
|
မကုဋ
(ရာမ ၄)
|
၁၈၀၄ခုနှစ်အောက်တိုဘာလ ၁၈ရက်နေ့
|
၁၈၅၁ခုနှစ် ဧပြီလ ၂ရက်နေ့
|
၁၈၅၁ခုနှစ် ဧပြီလ ၆ရက်နေ့
|
၁၈၆၈ခုနှစ်အောက်တိုဘာလ
၁ရက်နေ့
(သက်တော် ၆၃ နှစ်)
|
၁၇ နှစ်
|
၅
|
|
စူဠာလင်္ကာရဏ
(ရာမ ၅)
|
၁၈၅၃ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ၂၀ရက်နေ့
|
၁၈၆၈ခုနှစ်အောက်တိုဘာလ၁ရက်နေ့
|
၁၈၆၈ခုနှစ်
နိုဝင်ဘာလ ၁၁ရက်နေ့
(ပထမအကြိမ်)
၁၈၇၃ခုနှစ်နိုဝင်ဘာ၁၆ရက်နေ့ (ဒုတိယအကြိမ်)
|
၁၉၁၀ခုနှစ်အောက်တိုဘာ ၂၃ရက်နေ့
(သက်တော် ၅၇ နှစ်)
|
၄၂ နှစ်
|
၆
|
|
ဝဇိရာဝုဓ
(ရာမ ၆)
|
၁၈၈၀ပြည့်နှစ်ဇန်နဝါရီလ၁ရက်နေ့
|
၁၉၁၀ပြည့်နှစ် အောက်တိုဘာလ ၂၃ရက်နေ့
|
၁၉၁၁ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၁၁ရက်နေ့
|
၁၉၂၅ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၂၆ရက်နေ့
(သက်တော် ၄၅ နှစ်)
|
၁၅ နှစ်
|
၇
|
|
ပြဇာဓိပက
(ရာမ ၇)
|
၁၈၉၃ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၈ရက်နေ့
|
၁၉၂၅ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၁၉၂၅
|
၁၉၂၆ခုနှစ်ဖေဖော်ဝါရီလ ၂၅ရက်နေ့
|
၁၉၃၄ခုနှစ်မတ်လ၂ရက်နေ့
|
၁၉၄၁ခုနှစ်
မေလ ၃၀ ရက်နေ့
(သက်တော်
၄၇ နှစ်)
|
၉ နှစ်
|
သက်ဦးဆံပိုင်စနစ်ဖျက်စီးပြီး စည်းမျဉ်းခံဘုရင်စနစ် နိုင်ငံတော်အသစ် ထိုင်းဘုရင့်နိုင်ငံတော်ကို ထူးထောင်သည်။
|
၈
|
|
အာနန္ဒမဟိတလ
(ရာမ ၈)
|
၂၀-၉-၁၉၂၅
|
၂-၃-၁၉၃၅
|
၁၃-၈-၁၉၄၆
(နတ်ရွာစံပြီး နောက်မှ)
|
၉-၆-၁၉၄၆
|
၁၁ နှစ်၊ ၉၉ ရက်
|
၉
|
|
ဘူမိဗလအတုလျတေဇ
(ရာမ ၉)
|
၅-၁၂-၁၉၂၇
|
၉-၆-၁၉၄၆
|
၅-၅-၁၉၅၀
|
၁၃-၁၀-၂၀၁၆
|
၇၀ နှစ်၊ ၁၂၉ ရက်
|
၁၀
|
|
ဝဇိရာလင်္ကာရဏ
(ရာမ ၁၀)
|
၂၈-၇-၁၉၅၂
|
၁၃-၁၀-၂၀၁၆
|
၄-၅-၂၀၁၉
|
-
|
၈ နှစ်၊ ၂၂၅ ရက်
|
ထပ်မံကြည့်ရှုပါ
ကိုးကား