ဓမ္မာနုပဿနာ သတိပဋ္ဌာန်

ဓမ္မာနုပဿနာ သတိပဋ္ဌာန် ဆိုသည်မှာ ကာယ၊ ဝေဒနာ၊ စိတ္တ တို့မှလွဲ၍ ကြွင်းသော ပရမတ္ထတရား အပေါင်း (ဓမ္မ) တို့ကို အဖန်ဖန် အထပ်ထပ် ရှုမှတ် သုံးသပ်ခြင်းဖြင့် သတိတရားကို တည်စေခြင်း၊ ဝိပဿနာဉာဏ်ကို ဖြစ်ပွားစေခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ ဤကျင့်စဉ်သည် သတိပဋ္ဌာန်လေးပါးတွင် စတုတ္ထမြောက်နှင့် အကျယ်ပြန့်ဆုံး ကျင့်စဉ်ဖြစ်ပါသည်။

ဓမ္မာနုပဿနာ၏ ဖွဲ့စည်းပုံ (အခန်း ၅ ခန်း)

ဤဓမ္မာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာန်ပိုင်းတွင် အဓိက ရှုမှတ်ရမည့် ဓမ္မများကို အခန်း (၅) ခန်း ခွဲ၍ ဘုရားရှင် ဟောကြားတော်မူပါသည်-

နီဝရဏပဗ္ဗ (နီဝရဏ အခန်း): ကာမစ္ဆန္ဒ၊ ဗျာပါဒ၊ ထိနမိဒ္ဓ၊ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စ၊ ဝိစိကိစ္ဆာ ဟူသော နီဝရဏတရား (၅) ပါး တို့၏ ဖြစ်ခြင်း၊ မဖြစ်ခြင်း၊ ဖြစ်ပေါ်ကြောင်း၊ ပယ်ရှားနိုင်ကြောင်း၊ အပြီးတိုင် မဖြစ်ပေါ်တော့ခြင်း အကြောင်းတို့ကို သိမ်းဆည်း ရှုပွားရပါမည်။ ဤအခန်း၌ (ဖဿကို ဦးတည်လျက်) နီဝရဏတရားများ အပါအဝင် ခန္ဓာငါးပါးလုံးကို ရှုမှတ်ရခြင်း ဖြစ်သည်။ (ရှေးဦးစွာ ရုပ်ကမ္မဋ္ဌာန်းကို သိမ်းဆည်းပြီး ဖြစ်ရမည်။)
ခန္ဓပဗ္ဗ (ခန္ဓာ အခန်း): ရုပ်၊ ဝေဒနာ၊ သညာ၊ သင်္ခါရ၊ ဝိညာဏ် ဟူသော ခန္ဓာ (၅) ပါး တို့ကို တိုက်ရိုက် သိမ်းဆည်း ရှုပွားရပါမည်။ ထို့အပြင် ယင်းခန္ဓာတို့၏ ဖြစ်ကြောင်း၊ ချုပ်ငြိမ်းကြောင်း နှင့် ဖြစ်ခြင်း-ပျက်ခြင်းကိုပါ ဝိပဿနာဉာဏ်ဖြင့် ရှုမှတ်ရန် ညွှန်ကြားထားပါသည်။
အာယတနပဗ္ဗ (အာယတန အခန်း): အတွင်း အာယတန (၆) ပါး (စက္ခု၊ သောတ၊ ဃာန၊ ဇိဝှာ၊ ကာယ၊ မန) နှင့် အပ အာယတန (၆) ပါး (ရူပ၊ သဒ္ဒ၊ ဂန္ဓ၊ ရသ၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗ၊ ဓမ္မ) ဟူသော အာယတန (၁၂) ပါး တို့ကို သိမ်းဆည်း ရှုပွားရပါမည်။ ဤသည်မှာလည်း ခန္ဓာငါးပါးကိုပင် ရှုမှတ်သည့် နည်းတစ်မျိုး ဖြစ်သည်။ (ရုပ်နာမ်တရားများကို ရှေးဦးစွာ သိမ်းဆည်းပြီး ဖြစ်ရမည်။)
ဗောဇ္ဈင်္ဂပဗ္ဗ (ဗောဇ္ဈင် အခန်း): သတိ၊ ဓမ္မဝိစယ၊ ဝီရိယ၊ ပီတိ၊ ပဿဒ္ဓိ၊ သမာဓိ၊ ဥပေက္ခာ ဟူသော ဗောဇ္ဈင် (၇) ပါး တို့၏ ဖြစ်ခြင်း၊ မဖြစ်ခြင်း၊ ဖြစ်ပေါ်ကြောင်း၊ ပြည့်စုံကြောင်း တို့ကို သိမ်းဆည်း ရှုပွားရပါမည်။ ဤသည်မှာလည်း ခန္ဓာငါးပါး အပေါ်၌ ဖြစ်ပေါ်သော ကုသိုလ်တရားများကို ရှုမှတ်ခြင်း ဖြစ်သည်။ (ရုပ်နာမ်တရားများကို ရှေးဦးစွာ သိမ်းဆည်းပြီး ဖြစ်ရမည်။)
သစ္စပဗ္ဗ (သစ္စာ အခန်း): မြတ်စွာဘုရား၏ အနှစ်သာရ တရားတော်ဖြစ်သော သစ္စာ (၄) ပါး ကို သိမ်းဆည်း ရှုပွားရပါမည်။

ဒုက္ခသစ္စာ (ခန္ဓာငါးပါး) ကို ပိုင်းခြားသိရန် ရှုမှတ်ခြင်း။
သမုဒယသစ္စာ (ဒုက္ခဖြစ်ကြောင်း တဏှာ) ကို ပယ်ရန် ရှုမှတ်ခြင်း။
နိရောဓသစ္စာ (ဒုက္ခချုပ်ရာ နိဗ္ဗာန်) ကို မျက်မှောက်ပြုရန် ရှုမှတ်ခြင်း။
မဂ္ဂသစ္စာ (နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း လောကီမဂ္ဂင် ၈ ပါး ကျင့်စဉ်) ကို ပွားများရန် ရှုမှတ်ခြင်း။^[၁]

အဋ္ဌကထာများ၏ ရှင်းလင်းချက်

အဋ္ဌကထာဆရာများက ဓမ္မာနုပဿနာ၏ ထူးခြားချက်နှင့် ရည်ရွယ်ချက်ကို အောက်ပါအတိုင်း ရှင်းပြပါသည်-

ရုပ်နာမ်နှစ်မျိုးလုံးကို သိမ်းဆည်းခြင်း: ကာယာနုပဿနာသည် ရုပ်သက်သက်ကို အဓိကထားပြီး၊ ဝေဒနာနှင့် စိတ္တာနုပဿနာတို့သည် နာမ်သက်သက်ကို အဓိကထား ဟောကြားခဲ့သည်။ ဓမ္မာနုပဿနာသည် ရုပ်တရားနှင့် နာမ်တရား နှစ်မျိုးလုံးကို ရောနှော၍ သိမ်းဆည်း ရှုမှတ်ပုံကို ဟောကြားသော အပိုင်း ဖြစ်သည်။
ခန္ဓာငါးပါး ပြည့်စုံစေခြင်း: ကာယာနုပဿနာဖြင့် ရူပက္ခန္ဓာ၊ ဝေဒနာနုပဿနာဖြင့် ဝေဒနာက္ခန္ဓာ၊ စိတ္တာနုပဿနာဖြင့် ဝိညာဏက္ခန္ဓာ တို့ကို သိမ်းဆည်းပုံကို အဓိက ဟောကြားခဲ့ပြီး ဖြစ်သည်။ ဓမ္မာနုပဿနာသည် ကျန်ရှိသော သညာက္ခန္ဓာ နှင့် သင်္ခါရက္ခန္ဓာ တို့ကို အဓိကထား၍ သိမ်းဆည်းပုံကို ဟောကြားခြင်း ဖြစ်သည်။ (ဥပမာ- နီဝရဏ၊ ဗောဇ္ဈင် စသည်တို့သည် သင်္ခါရက္ခန္ဓာတွင် အများဆုံး ပါဝင်သည်)။
"ပိ" သဒ္ဒါ၏ အဓိပ္ပာယ်: အဋ္ဌကထာ၌ "သညာသင်္ခါရက္ခန္ဓပရိဂ္ဂဟမ္ပိ" (သညာက္ခန္ဓာ၊ သင်္ခါရက္ခန္ဓာကို သိမ်းဆည်းခြင်းကို *လည်း*) ဟု "ပိ" သဒ္ဒါ ထည့်သွင်းထားခြင်းမှာ သညာနှင့် သင်္ခါရကို အဓိကထား ဟောသော်လည်း၊ ထိုခန္ဓာနှစ်ပါးသည် ကျန်ခန္ဓာသုံးပါး (ရုပ်၊ ဝေဒနာ၊ ဝိညာဏ်) နှင့် ကင်း၍ မဖြစ်နိုင်သောကြောင့် ခန္ဓာငါးပါးလုံးကို သိမ်းဆည်းခြင်း အလုံးစုံကို ခြုံငုံမိစေရန် ဖြစ်သည်ဟု မူလဋီကာက ဖွင့်ဆိုပါသည်။
ဖဿ ဦးဆောင်သော နည်း: နာမ်ရုပ်ကမ္မဋ္ဌာန်းကို သိမ်းဆည်းရာတွင် "ဖဿ" ကို ဦးတည်၍ ရှုမှတ်သောနည်းသည် ဖဿသည် သင်္ခါရက္ခန္ဓာတွင် အကျုံးဝင်သောကြောင့် ဤဓမ္မာနုပဿနာပိုင်း၌ ပါဝင်သည်ဟု မှတ်သားနိုင်ပါသည်။^[၂]

နိဂုံးချုပ်

ဓမ္မာနုပဿနာ သတိပဋ္ဌာန်သည် နီဝရဏ၊ ခန္ဓာ၊ အာယတန၊ ဗောဇ္ဈင်၊ သစ္စာ ဟူသော ဓမ္မအမျိုးအစား အစုအဝေးတို့ကို အာရုံပြု၍ မိမိသန္တာန်၌ ဖြစ်ပေါ်နေသော ရုပ်နာမ်တရားတို့၏ သဘာဝလက္ခဏာ အမှန်ကို ထိုးထွင်းသိမြင်ရန် ကျင့်ကြံပွားများရသော ဝိပဿနာကျင့်စဉ် ဖြစ်ပါသည်။ ၎င်းသည် ရှေ့ သတိပဋ္ဌာန်သုံးပါးကို ခြုံငုံမိပြီး ခန္ဓာငါးပါးနှင့် သစ္စာလေးပါးတရားတော်တို့ကို အကျယ်တဝင့် ရှုမှတ်သုံးသပ်သည့် အဆုံးသတ် သတိပဋ္ဌာန် ကျင့်စဉ်လည်း ဖြစ်ပါသည်။