ပြည်ထောင်စုစာရင်းစစ်ချုပ်

ဤဆောင်းပါး သည် ပင်မရင်းမြစ်များပေါ်တွင် အများဆုံးမှီခို ကိုးကားထားသည်။ ဒုတိယ သို့မဟုတ် တတိယရင်းမြစ်များထည့်သွင်းခြင်းဖြင့် ဤကို တိုးတက်ကောင်းမွန်စေရန် ကျေးဇူးပြု၍ ဆောင်ရွက်ပေးပါ။ (ဤတမ်းပလိတ်စာသားကို မည်သို့ ဖယ်ရှားမည်ဆိုသည်ကို လေ့လာရန်)

ဤ ဆောင်းပါးသည် စိစစ်အတည်ပြုနိုင်ရန်အတွက် နောက်ထပ်ကိုးကားချက်များ လိုအပ်နေသည်။ ကျေးဇူးပြု၍ ယုံကြည်စိတ်ချရသော ရင်းမြစ်များ ကိုးကားထည့်သွင်းခြင်းဖြင့် ဤဆောင်းပါးကို ပြည့်စုံတိုးတက်လာအောင် ကူညီပေးပါ။ အကိုးအကားရင်းမြစ် မပါရှိသော အကြောင်းအရာများသည် စိန်ခေါ်ခြင်းခံရပြီး ဖယ်ရှားခံရနိုင်သည်။

ပြည်ထောင်စုစာရင်းစစ်ချုပ်
တာဝန်ထမ်းဆောင်ဆဲပုဂ္ဂိုလ် ဒေါက်တာခင်နိုင်ဦး ၃ ဩဂုတ် ၂၀၂၃ မှစ၍
အစီရင်ခံရသူ	နိုင်ငံတော်သမ္မတ (ပြည်ထောင်စုစာရင်းစစ်ချုပ်ဥပဒေအရ)
ရုံးတည်နေရာ	ပြည်ထောင်စုစာရင်းစစ်ချုပ်ရုံး၊ ရုံးအမှတ်(၁၂)၊ နေပြည်တော်
ခန့်အပ်သူ	နိုင်ငံတော်စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီ
ယခင်လူ	စာရင်းစစ်ချုပ်
နောက်ဆုံး ထမ်းဆောင်သူ	ဦးတင်ဦး

ပြည်ထောင်စုစာရင်းစစ်ချုပ် (အင်္ဂလိပ်: The Auditor General of the Union of the Republic of the Union of Myanmar) သည် ပြည်ထောင်စုစာရင်းစစ်ချုပ်ရုံး၏ အကြီးအကဲဖြစ်သည်။ ပြည်ထောင်စုစာရင်းစစ်ချုပ် ရာထူးစတင် ဖွဲ့စည်းပြီးနောက် ပထမဦးဆုံး တာဝန်ထမ်းတောင်သူမှာ ဦးလွန်းမောင် ဖြစ်သည်။ ယခင်နအဖအစိုးရလက်ထက်တွင် ဤရာထူးကို စာရင်းစစ်ချုပ် ဟု ခေါ်ဝေါ်သတ်မှတ်ခဲ့သည်။

ဤလွတ်လပ်သော ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေဆိုင်ရာ ရာထူးသည် ပြည်ထောင်စု၊ ၎င်း၏ ဝန်ကြီးဌာနများ၊ ဦးစီးဌာနများ၊ နိုင်ငံပိုင်စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများနှင့် အခြားပြည်သူပိုင်အဖွဲ့အစည်းများ၏ ငွေကြေးဆိုင်ရာ စာရင်းများကို စာရင်းစစ်ခြင်းအတွက် တာဝန်ရှိသည်။

ပြည်ထောင်စုစာရင်းစစ်ချုပ်သည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပြည်သူ့ဘဏ္ဍာရေး စီမံခန့်ခွဲမှုတွင် ပွင့်လင်းမြင်သာမှု၊ တာဝန်ယူမှု၊ တာဝန်ခံမှုနှင့် ကောင်းမွန်သော အုပ်ချုပ်ရေးတို့ကို မြှင့်တင်ရာတွင် အရေးပါသော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်သည်။

မြန်မာနိုင်ငံတွင် အစိုးရစာရင်းစစ်လုပ်ငန်း၏ မူလအစကို ဗြိတိသျှကိုလိုနီခေတ်ကတည်းက ခြေရာခံနိုင်သည်။ လွတ်လပ်ရေးရပြီးနောက် ၁၉၄၈ ခုနှစ် စာရင်းစစ်ချုပ် အက်ဥပဒေ (Auditor General Act of 1948) သည် စာရင်းစစ်ချုပ်၏ အခန်းကဏ္ဍအတွက် မူဘောင်ကို ချမှတ်ခဲ့သည်။ ဆယ်စုနှစ်များတစ်လျှောက်တွင် နိုင်ငံ၏ နိုင်ငံရေးနှင့် အုပ်ချုပ်ရေးဆိုင်ရာ အပြောင်းအလဲများနှင့်အညီ စာရင်းစစ်အဖွဲ့အစည်းသည် အသွင်ကူးပြောင်းမှုများစွာကို ကြုံတွေ့ခဲ့ရသည်။

၂၀၁၀ ပြည်ထောင်စုစာရင်းစစ်ချုပ် ဥပဒေသစ်ဖြင့် ပြည်ထောင်စုအဆင့်အတွက် ပြည်ထောင်စုစာရင်းစစ်ချုပ်နှင့် ဒုတိယစာရင်းစစ်ချုပ်တို့အား ခန့်အပ်၍ ပြည်နယ်နှင့်တိုင်းဒေသကြီးအသီးသီးတွင်လည်း ပြည်နယ်/တိုင်းဒေသကြီး စာရင်းစစ်ချုပ် (၁၄) ဦး ခန့်အပ်ထားပါသည် ၊၊

ပြည်ထောင်စုစာရင်းစစ်ချုပ်၏ အာဏာများ၊ တာဝန်များ၊ လုပ်ပိုင်ခွင့်များနှင့် လုပ်ပိုင်ခွင့်များသည် အဓိကအားဖြင့် ၂၀၀၈ ခုနှစ် မြန်မာနိုင်ငံ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ တွင် ပြဋ္ဌာန်းထားပြီး ပြည်ထောင်စုစာရင်းစစ်ချုပ်ဥပဒေ တွင် အသေးစိတ် ဖော်ပြထားသည်။

ပြည်ထောင်စုစာရင်းစစ်ချုပ်ကို နိုင်ငံတော်သမ္မတက ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်၏ သဘောတူညီချက်ဖြင့် ခန့်အပ်သည်။ ခန့်အပ်ခံရသူသည် သတ်မှတ်ထားသော အရည်အချင်းများ (ဥပမာ- အသက်၊ စာရင်းစစ်လုပ်ငန်း သို့မဟုတ် အများပြည်သူအသိအမှတ်ပြု စာရင်းကိုင်အဖြစ် ကျွမ်းကျင်မှု) နှင့် ကိုက်ညီရမည်။

ပြည်ထောင်စုစာရင်းစစ်ချုပ်၏ တာဝန်များမှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။ ^[၁]

• ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော် အစည်းအဝေးတွင်ဖြစ်စေ၊ ပြည်သူ့လွှတ်တော် သို့မဟုတ် အမျိုးသားလွှတ်တော် အစည်းအဝေးတွင်ဖြစ်စေ နိုင်ငံတော်၏ အရအသုံးစာရင်းများ စစ်ဆေးခြင်းနှင့် စပ်လျဉ်း၍ တစ်နှစ်လျှင် အနည်းဆုံးတစ်ကြိမ် တင်ပြခြင်း၊ ထူးခြားသော အခြေအနေကို အခါအားလျော်စွာ တင်ပြခြင်း။
• ပြည်ထောင်စု၏ ဘဏ္ဍာငွေအရအသုံးဆိုင်ရာ ဥပဒေပါ ပြဋ္ဌာန်းချက်များအရ-
  • နိုင်ငံတော်၏ အရအသုံးစာရင်းများကို စစ်ဆေးခြင်း၊
  • အရအသုံးခန့်မှန်းခြေ ငွေစာရင်းပါ ရငွေများကို ပြည့်ဝစွာရရှိစေရန် ဆောင်ရွက်ထားခြင်း ရှိ/မရှိ စစ်ဆေးခြင်း၊
  • အရအသုံးခန့်မှန်းခြေ ငွေစာရင်းပါ သုံးစွဲခွင့်ပြုထားသည့် ငွေကြေးများကို ထိရာက်စွာ အသုံးပြု/မပြု စစ်ဆေးခြင်း၊၊
• ပြည်ထောင်စုအဆင့် အဖွဲ့အစည်းများ၊ ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီးဌာနများ၊ အစိုးရဌာနများ၊ အစိုးရအဖွဲ့အစည်းများနှင့် နေပြည်တော်ကောင်စီတို့အတွက် စာရင်းအင်းထားသိုပုံနည်းစနစ် သတ်မှတ်ပေးခြင်းနှင့် သတ်မှတ်ထားသောစနစ်နှင့် အညီကျင့်သုံး ခြင်းရှိ/မရှိစစ်ဆေးခြင်း၊
• ပြည်ထောင်စုအဆင့် အဖွဲ့အစည်းများ၊ ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီးဌာနများ၊ အစိုးရဌာနများ၊ အစိုးရအဖွဲ့အစည်းများနှင့် နေပြည်တော်ကောင်စီတို့၏လုပ်ငန်းအကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်မှုကို စစ်ဆေးခြင်း၊
• နိုင်ငံတော်သမ္မတ၊ ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်နာယက၊ ပြည်သူ့လွှတ်တော်ဥက္ကဋ္ဌ သို့မဟုတ် အမျိုးသားလွှတ်တော်ဥက္ကဋ္ဌကဖြစ်စေ၊ ပြည်ထောင်စုအဆင့် အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုခု၊ ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီးဌာန တစ်ခုခု သို့မဟုတ် နေပြည်တော်ကောင်စီကဖြစ်စေ ယင်း၏ လုပ်ငန်းတစ်ရပ်ရပ်အား စစ်ဆေးပေးရန် ညှိနှိုင်းလာပါက လိုအပ်သလို စစ်ဆေးပြီးနောက် တွေ့ရှိချက်များကို သက်ဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်းများသို့ ပေးပို့ခြင်း၊
• မြန်မာနိုင်ငံစာရင်းကောင်စီနှင့် မြန်မာနိုင်ငံလက်မှတ်ရပြည်သူ့စာရင်းကိုင်များအသင်းတို့အား ကြီးကြပ်ခြင်းနှင့် လိုအပ်သော လမ်းညွှန်မှုများပေးခြင်း၊
• လက်မှတ်ရပြည်သူ့စာရင်းကိုင်နှင့် ကိုယ်ပိုင်စာရင်းကိုင်လုပ်ငန်း လုပ်ကိုင်သူတို့၏ တာဝန်၊ ကျင့်ဝတ်သိက္ခာ၊ ရပိုင်ခွင့်များနှင့် စပ်လျဉ်း၍ ဥပဒေနှင့်အညီ သတ်မှတ်ခြင်းနှင့် ကြီးကြပ်ခြင်း၊
• လက်မှတ်ရပြည်သူ့စာရင်းကိုင်နှင့် ကိုယ်ပိုင်စာရင်းကိုင်လုပ်ငန်း လုပ်ကိုင်သူတို့က စစ်ဆေးထားသည့် ပုဂ္ဂလိကလုပ်ငန်းများ၏ စာရင်းများတွင် နိုင်ငံတော်သို့ ပေးဆောင်ရမည့် အခွန်အခများနှင့် စပ်လျဉ်း၍ ထပ်မံ စစ်ဆေးရန် လိုအပ်ပါက စစ်ဆေးခြင်း၊
• စာရင်းစစ်ဆေးရေးလုပ်ငန်းများနှင့် စပ်လျဉ်းသော လိုအပ်သည့် ဥပဒေကြမ်းကို ပြည်ထောင်စု လွှတ်တော်သို့ တင်သွင်းခြင်း၊
• မိမိ၏ ဆောင်ရွက်ချက်များနှင့် စစ်ဆေးတွေ့ရှိချက်များကို နိုင်ငံတော်သမ္မတထံသို့ တင်ပြသည်နှင့် တစ်ပြိုင်တည်း ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်သို့ အစီရင်ခံ တင်ပြခြင်း၊
• နိုင်ငံတော်သမ္မတက ဥပဒေနှင့်အညီ ပေးအပ်သည့် အခြားတာဝန်များ ထမ်းဆောင်ခြင်း၊
• တည်ဆဲဥပဒေတစ်ရပ်ရပ်အရ သတ်မှတ်သော အခြားတာဝန်များထမ်းဆောင်ခြင်း၊၊
• ပြည်ထောင်စုအဆင့် အဖွဲ့အစည်းများ၊ ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီးဌာနများ၊ အစိုးရဌာနများ၊ အစိုးရ အဖွဲ့အစည်းများနှင့် နေပြည်တော်ကောင်စီတို့၏ လုပ်ငန်းအကောင် အထည်ဖော်ဆောင်ရွက်မှုကို စစ်ဆေးရန် ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်က တာဝန်ပေးအပ်လာလျှင် စစ်ဆေး၍ ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်သို့ အစီရင်ခံတင်ပြခြင်း။
• ပြည်ထောင်စုအဆင့် အဖွဲ့အစည်းများ၊ ပြည်ထောင်စုဝန်ကြီးဌာနများ၊ အစိုးရဌာနများ၊ အစိုးရအဖွဲ့အစည်းများနှင့် နေပြည်တော်ကောင်စီတို့တွင် ပြည်ထောင်စုဘဏ္ဍာရန်ပုံငွေနှင့် ဆက်စပ်ဆောင်ရွက်သော ကြွေးမြီ၊ အပ်ငွေ၊ ယာယီစသည့် စာရင်းများဆိုင်ရာ ရငွေနှင့်ပေးငွေ စာရင်းများကို စစ်ဆေးခြင်း၊ ယင်းရငွေပေးငွေများကို တာဝန်ရှိသူများက စနစ်တကျ ကြီးကြပ်မှု၊ ထိန်းချုပ်မှု၊ ကွပ်ကဲမှု ရှိ မရှိစစ်ဆေးခြင်း။

ပြည်ထောင်စုစာရင်းစစ်ချုပ်၏ လုပ်ပိုင်ခွင့်များမှာ အောက်ပါအတိုင်း ဖြစ်သည်။^[၁]

• ဒုတိယစာရင်းစစ်ချုပ်၏ တာဝန်နှင့် လုပ်ပိုင်ခွင့်များကို သတ်မှတ်ခြင်း၊
• သက်ဆိုင်ရာအစိုးရဌာနများ၊ အစိုးရအဖွဲ့အစည်းများ၏ ငွေစာရင်းများနှင့်ပစ္စည်း စာရင်းများ စစ်ဆေးခြင်း၊
• တိုင်းဒေသကြီး သို့မဟုတ် ပြည်နယ်စာရင်းစစ်ချုပ်၏ လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်ချက်များအား လမ်းညွှန်ခြင်း၊ ကြီးကြပ်ကွပ်ကဲခြင်းနှင့် အခါအားလျော်စွာ စစ်ဆေးခြင်း၊၊

ပြည်ထောင်စုစာရင်းစစ်ချုပ်သည် ပုဒ်မ ၁၁ နှင့် ၁၂ တို့အရ မိမိအား အပ်နှင်းထားသော တာဝန်နှင့် လုပ်ပိုင်ခွင့်များကို ဒုတိယ စာရင်းစစ်ချုပ်၊ တိုင်းဒေသကြီး သို့မဟုတ် ပြည်နယ်စာရင်းစစ်ချုပ်နှင့် စာရင်းစစ်ရုံးအဆင့်ဆင့်ရှိ စာရင်းစစ်အရာရှိများအား လွှဲအပ်ဆောင်ရွက်စေနိုင်သည်၊၊

ပြည်ထောင်စုစာရင်းစစ်ချုပ်ရုံးသည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်ရေးယန္တရားတွင် အောက်ပါတို့ဖြင့် အရေးပါသော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်သည်-

• ပြည်သူ့ဘဏ္ဍာငွေများကို ကောင်းမွန်စွာ စီမံခန့်ခွဲမှုနှင့် တာဝန်ယူမှု၊ တာဝန်ခံမှုတို့ကို သေချာစေခြင်း။
• အစိုးရအဖွဲ့အစည်းများအတွင်း ပွင့်လင်းမြင်သာမှု မြှင့်တင်ခြင်းနှင့် အဂတိလိုက်စားမှုကို တိုက်ဖျက်ခြင်း။
• နိုင်ငံ၏ ဘဏ္ဍာရေးသမာဓိနှင့် ပတ်သက် ၍ ဥပဒေပြုအဖွဲ့နှင့် ပြည်သူများအား လွတ်လပ်သော အာမခံချက်ပေးခြင်း။
• ပြည်သူ့အုပ်ချုပ်ရေး၏ ယေဘုယျ ထိရောက်မှုနှင့် ထိရောက်မှုတို့အတွက် အထောက်အကူပြုခြင်း။

• လက်ရှိပြည်ထောင်စုစာရင်းစစ်ချုပ်မှာ ဒေါက်တာခင်နိုင်ဦး (ဒေါ်) ဖြစ်သည်။ သူမသည် ၂၀၂၃ ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၃ ရက်နေ့တွင် ရာထူးကို စတင်တာဝန်ယူခဲ့သည်။

မြန်မာနိုင်ငံ လွတ်လပ်ရေးရသော ၁၉၄၈ မှ ယနေ့ခေတ်ကာလ အထိ စာရင်းစစ်ချုပ် အဖြစ်တာဝန်ယူခဲ့ကြသူများမှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။^[၂]