မြန်မာနိုင်ငံ ကျေးငှက်များ

မြန်မာနိုင်ငံတွင် ဤမျိုးစဉ်ဝင် ငှက်မျိုးပေါင်း ၆၃ မျိုးရှိ၍^{[ကိုးကားချက်လိုသည်]} ထိုမျိုးစဉ်တွင် ပါဝင်သည့် စွန်များနှင့် လင်းတများကို အတွေ့ရများ၏။

အိန္ဒိယစွန်ကြီးမျိုးသည် နှစ်စဉ် ဩဂုတ်လနောက်ပိုင်းလောက်မှစတင်၍ အများအပြားရောက်လာကာ ဧပြီလအလယ်၊ သို့မဟုတ် လကုန်အထိ နေထိုင်လေ့ရှိသည်။ ဆောင်းရာသီတွင် ရောက်လာသော ဧည့်သည်ငှက်မျိုးဖြစ်သည်ဟု ယုံကြည်ရ၏။ 'ဥပုသ်စောင့်သည့်ငှက်' ဟုလည်းခေါ်သော စွန်သည် စက်တင်ဘာလ အလယ်လောက်တွင်ရောက်လာကာ၊ မေလအကုန်၊ သို့မဟုတ် ဇွန်လဆန်းစလောက်တွင် ပြန်သွားတတ်သည်။ မိုးရာသီ ဝါတွင်း၌ စွန်ကို မတွေ့မမြင်ရသောကြောင့် ဥပုသ်စောင့်သည့်ငှက် ဟုခေါ်သည်။ မိုးရာသီတွင် မည်သည့်နေရာသို့ သွားသည်ကို အသေအချာမသိရပေ။ စွန်သည် လူများစွန့်ပစ်သော အစားအစာများကို ကောက်ယူ စားသောက်သဖြင့် လူ၏အကျိုးကို ဆောင်သည်ဟုဆိုနိုင်ပေသည်။ ဈေးအနီးအနားတွင်လည်းကောင်း၊ အမှိုက်ပုံအနားတွင်လည်းကောင်း စွန်များ အစာရှာဖွေနေလေ့ရှိသည်။

မြန်မာနိုင်ငံတွင် တွေ့ရသော လင်းတ လေးမျိုးအနက်၊ လင်းတကျောဖြူကို အတွေ့ရအများဆုံးဖြစ်၏။ ယင်းတို့ကို လွင်တီးခေါင်များ တစ်လျှောက်တွင် တွေ့ရသည်။ လင်းတထိပ်နီကိုလည်း အတော်အတန် အတွေ့ရများသည်။ လင်းတထိပ်နီသည် အအုပ်အသင်းနှင့် မနေချေ။ အသေကောင်များအနားတွင် လင်းတထိပ်နီ နှစ်ကောင် သုံးကောင်မျှသာ စုရုံးနေသည်ကို တွေ့ရတတ်သည်။ ယင်းတို့ကိုယ်မှထွက်သော အနံ့မှာ မခံမရပ်နိုင်အောင် ပုပ်ဟောင် သော်လည်း၊ အသေကောင်ပုပ်များကို စား၍ ရှင်းပေးသဖြင့် လူများ၏ ကျန်းမာရေးအတွက် ကူညီသည်ဟုဆိုရပေမည်။

(ဝံလက်ခေါင်းကျားလည်း ဟူ၏။)ကို ဆောင်းရာသီ၌ မြန်မာနိုင်ငံတွင် မည်သို့ ပေါက်ပွား နေထိုင်သည်ကို တပ်အပ် သေချာ မသိရသေးပေ။

ပါဏဗေဒအလိုအားဖြင့် ဖယ်လကို အမျူရင်းဆစ် ဟု ခေါ်သည့် သိမ်းငှက်မျိုးကို တနင်္သာရီတိုင်း တောင်ပိုင်းကလွဲ၍ တောများ တစ်လျှောက်တွေ့ရ၏။ သိမ်းအငယ်စားမျိုးတွင်ပါဝင်သည့် ချိုးသိမ်းသည် သစ်ပင်ပေါ်တွင် အနေများသော်လည်း လေထဲတွင် အလွန်မြင့်စွာ ပျံဝဲသည်ကို တွေ့နိုင်သည်။ ချိုးသိမ်းကို မြန်မာနိုင်ငံ တစ်ဝှန်းလုံး၌လိုပင် တွေ့နိုင်လေသည်။

လင်းယုန် ကို လူသိများ၏။ ယင်းတို့သည် တောတွင်း၌ ကျက်စား၍ ဒေသနိမ့်မြင့်မရွေးနေကြသည်။ ဝံပိုငှက်၊ ဝံလိုငှက်မျိုးအပါအဝင် ငှက်မျိုး မြန်မာနိုင်ငံတွင် ငါးမျိုးရှိရာ ဝံလိုငှက်သည် ပင်လယ်ကမ်းစပ်များတွင် ကျက်စားလေ့ရှိ၏။ ဝံပိုကို မြန်မာနိုင်ငံတွင် ရေအိုင်နှင့် မြစ်ကြီးများ၌ တွေ့ရသည်။ ယင်းတို့ကို ဆောင်းရာသီနှင့် နွေရာသီများတွင် တွေ့ရသော်လည်း မိုးရာသီ၌ တွေ့ရခဲသည်။ မိုးရာသီ၌ မည်သည့်နေရာသို့ သွားရောက်ကျက်စားသည်ကို အသေအချာ မသိရသေးချေ။

စွန်ဒေါင်းဖြူတို့သည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် အနှံ့အပြား နေသည်။ အင်းများ အနီးအပါးတွင် အတွေ့ရများသည်။ သိမ်းကျား၊ ဒေါင်းစွန်တို့ အပါအဝင် ငှက်မျိုး ငါးမျိုးရှိရာ၊ အားလုံးပင် ဒေသကူးပြောင်းတတ်သည်။

ဤမျိုးစဉ်တွင် ပါဝင်သည့်ငှက်မျိုး မြန်မာနိုင်ငံတွင် ၂၈ မျိုးတွေ့ရသည်။

ကိုလံဗီဒီ မျိုးရင်းဝင်ငူမျိုး ကိုးမျိုးရှိ၍ အားလုံးပင် မြန်မာနိုင်ငံတွင် အမြဲတမ်းနေသည်။ဘုမ္မတီး၊ ငူခေါင်းမွဲ၊ ငူနှုတ်သီးထူတို့ကို မြန်မာနိုင်ငံရှိ ကွင်းပြင်များနှင့် တောင်ခြေများတွင် တွေ့ရ၍၊ အားလုံးပင် ကျွန်းတောများတွင် တွေ့ရလေ့ရှိသည့် ငှက်မျိုးဖြစ်လေသည်။ ပါဏဗေဒအလိုအားဖြင့် စဖင်နျူရပ် အပီကောဒါ ဟုခေါ်သည့် ငူမျိုးနှင့် စဖင်နျူရပ် စဖင်နျူရပ် ဟုခေါ်သည့် ငူမျိုးတို့ကို တောင်ပေါ်တောများတွင် တွေ့ရသည်။ ထိုမျိုးရင်းဝင် ငှက်ငနွားကို လူသိများ၏။ ယင်းတို့သည် အအုပ်အသင်းနှင့် ကျွန်းတောများတွင် ကျက်စားသည်။ ချိုးစိမ်းတို့သည် မြန်မာနိုင်ငံရှိ တောင်ခြေများမှ စိုစွတ်သော တောများတွင် အမြဲတမ်း နေကြ၍၊ ပေ ၆,ဝဝဝ အမြင့်အထိ နေလေသည်။ ရန်ကုန်မြို့အနီးရှိ ကြိမ်တော၊ ချုံတောများတွင်လည်း သားပေါက်လေသည်။ ချိုးငှက်မျိုး သုံးမျိုးရှိသည့်အနက် ချိုးလည်ပြောက်သည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် မြင်ရဖန်များသော ငှက်မျိုးဖြစ်၏။ ရေငတ်မခံနိုင်၍ ရေရှိသည့် နေရာတိုင်း၌ တွေ့ရသည်။ ရာသီမရွေးသားပေါက်သည်။ ချိုးလင်းပြာသည် မြန်မာနိုင်ငံ မိုးပါးရေရှားရပ်ဝန်းတွင်သာ အနေများသည်။ ချိုးနီပု (ချိုးနီတိုလည်းဟူ၏။)သည် အခြားငှက် များထက် ပို၍ အအုပ်အသင်းဖွဲ့ကာ နေတတ်သည်။

မြန်မာနိုင်ငံတွင် ဤမျိုးစဉ်ဝင်ငှက်မျိုး ၃၅ မျိုးရှိ၏။

ရစ်၊ ရစ်မင်းနှင့် ရစ်ရင်မဲတို့သည် နယ်ခြား တောင်ကုန်းမြင့်များတွင် ကျက်စားသောငှက်များဖြစ်သည်။ ပါဏဗေဒအလိုအားဖြင့် ‘လိုဖူရာ အစ်ဂနီတာ’ ဟုခေါ်သည့် ရစ်မျိုးကို တနင်္သာရီတိုင်းတောင်ပိုင်းရှိ ရွက်မပြတ်တောများတွင် အများအပြားတွေ့ရ၏။ ရစ်သည်များသောအားဖြင့် ကျွန်းတောများတွင်နေ၍ စမ်းချောင်းများအနီး၌ အအုပ်အသင်းနှင့်နေလေ့ရှိသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတောင်ပိုင်းတွင် အတွေ့ရဆုံးဖြစ်၏။ မြောက်ဘက် စွတ်စိုထိုင်းမှိုင်းသောတောများတွင်မူ ရစ်ရင်မဲကို အတွေ့ရများသည်။ ယင်းတို့နှစ်မျိုးလုံးပင် ကြောက်ရွံ့တတ်၍ လူကပ်မခံချေ။

• ဥဒေါင်း။ ပါဗိုနင်နီး မျိုးရင်းခွဲဝင် ဥဒေါင်းကို မြန်မာနိုင်ငံအနှံ့အပြားတွင် အနည်းအကျဉ်းသာတွေ့ရသည်။ ဥဒေါင်းကို ကျက်သရေရှိသည်၊ မြင့်မြတ်သည်ဟုယူဆသော်လည်း မုဆိုးတို့လက်ချက်ဖြင့် ဥဒေါင်းဦးရေသည် တစ်နေ့တစ်ခြားနည်းပါးလာသည်။ မြန်မာဘုရင်များ လက်ထက်က မြန်မာနိုင်ငံ၏ အလံတော်တွင် ဒေါင်းတံဆိပ် အမှတ်အသားထားရှိ၍ ဒေါင်းလံကို တစ်လူလူလွှင့်ခဲ့ ကြသည်။
• ဒေါင်းရစ်။ ဒေါင်းရစ်တို့သည် အလွန်လှပသော ငှက်မျိုးဖြစ်၍ ယင်းတို့၏ အမြီးများသည် ကိုယ်များရှိ အမွှေးများထက် အနည်းငယ်ပို၍ ရှည်သည်။ အထီးနှင့် အမ အတူတူမနေကြဘဲ၊ တစ်ကောင်ချင်းသာ နေလေ့ရှိသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ တနင်္သာရီတောင်ပိုင်းတွင် ထားဝယ်ခရိုင်အထိ ရွက်မပြတ်တောများတွင်တွေ့ရသည်။ ဒေါင်းမင်း (ဒေါင်းကုလား လည်းဟူ၏။) ကဲ့သို့သော ငှက်မျိုးအားလုံးပင် ရွက်မပြတ်တောများနှင့် ထူထပ်သော ဝါးရုံတောများတွင် အမြဲနေလေ့ရှိသည်။ ယင်းတို့ပေါများသည်ဆိုသော နေရာများတွင်ပင် အလွန်တစ်ရာတွေ့ရခဲသည်။ သို့သော်လည်း လည်ချောင်းသံပါ၍ စူးရှသည့် အော်သံများကို ကြားရတတ်၏။
• တောကြက်။ တောကြက်မှ အိမ်ကြက်များ ဆင်းသက်ပေါက်ပွားသည်ဟု ဆိုကြ၏။ မြန်မာနိုင်ငံတစ်ဝန်းလုံးတွင် တောကြက်ကိုတွေ့ရသည်။ များသောအားဖြင့် ကျွန်းတောများတွင်တွေ့ရ၏။ မိုးတွင်း၌တောနက်ရာသို့ ရွှေ့ပြောင်းလေ့ရှိကြ၍ ဆောင်းရာသီတွင် စပါးစိုက်သည့်လယ်တောနှင့်နီးသော တောစပ်များသို့ ပြောင်းရွှေ့လာပြန်သည်။
• ငုံး။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ငုံးမျိုး ငါးမျိုးတွေ့ရ၏။

ရိုလူလိုင်ဒီး မျိုးရင်းခွဲ တွင် ပါဝင်သော တောင်ခါ အပါအဝင် ငှက်မျိုးကား ၁ဝ မျိုးရှိ၏။ ယင်းတို့အားလုံးသည် လူမြင်မခံဘဲ များသောအားဖြင့် တောင်ကုန်းများရှိ စိုထိုင်းထူထပ်သော တောများတွင် ပုန်းလျှိုး ကျက်စားတတ်သည်။ ပါဏဗေဒအလိုအားဖြင့် ဖရန်ကိုလင်နပ် ပင်တေဒီးနပ် ဟုခေါ်သည့် ခါသည် တောနက်ရာဒေသမျိုးကလွဲ၍ မည်သည့် ဒေသ၌မဆို နေသည်။ သို့သော်လည်း အထူးသဖြင့် လယ်ကွက်များအနီးရှိ တောစပ်များတွင် ကျက်စားတတ်သည်။

မြန်မာနိုင်ငံတွင် ရယ်လီဒီးမျိုးရင်းဝင် ရေကြက်မျိုးနှင့် ရေငုံးမျိုး ၁ဝ မျိုးရှိရာ အလေ့အထမှာ အတူတူလိုပင်ဖြစ်၏။ ယင်းတို့သည် လူမြင်မခံဘဲ ကိုင်းတောထဲတွင် နေပြီးလျှင် နံနက်နှင့် ညနေအချိန်၌သာ အပြင်ထွက်၍ အစာရှာဖွေသည်။ အလွန်ပုန်းသျှိုးကွယ်လျှိုးနေတတ်၏။ ဗောင်တုတ်ငှက်နှင့် ရေ၌ကျက်စားသော ငှက်တို့တွင် လူသိအများဆုံးဖြစ်သော ရေကြက်မ (ကလူကွက်လည်း ဟူ၏။) တို့သည် ဤမျိုးရင်းတွင်ပါဝင်သည်။ ရေကြက်နှင့် ရေကြက်ဒုံ(သင်္ဘောရေကြက် လည်းဟူ၏။) တို့သည်လည်း အမည်နှင့်လိုက်အောင် ရေကိုနှစ်သက်၍ ရေတွင်ကျက်စားသော ငှက်မျိုးဖြစ်ရာ ရေထဲတွင်ကူးခတ်နေသည်ကို မကြာခဏတွေ့ရတတ်သည်။ မယ်ညိုငှက်ကို ရေအိုင်ရှိသောကွင်းများတွင် တွေ့နိုင်သည်။ ရေရှိသောနေရာတွင် ကျက်စား၍ အထူးသဖြင့် ကိုင်းတောအနီးရှိ ရေအိုင်များကို ပိုမိုနှစ်သက်သည်။ အအုပ်အသင်းကလေးများဖွဲ့ကာ ကိုင်းတောများအကြားတွင် အစာရှာဖွေစားသောက်၍ နေစာလှုံနေသော မယ်ညိုငှက်တို့ကို မကြာခဏတွေ့မြင်နိုင်သည်။

ရေဗလုံငှက်ကို အလွန်တွေ့မြင်ခဲ၍ လူသိနည်း၏။ ဥဒေါင်းနှင့် ဒေါင်းရစ်တို့ကဲ့သို့ပင် ဤငှက်ကို ပစ်ခတ်သတ်ဖြတ်ခြင်းမှ အစိုးရက အထူးကာကွယ်စောင့်ရှောက်ထားသည်။ ရေဗလုံ ဟူသော အမည်နှင့်လိုက်လျောစွာ ရေစည်ပေါင်းထလောက်အောင်မှုတ်သည့် အသံမျိုးဖြင့်အော်သည်။

ကြာဘက်နင်း (ဘီ ဟုလည်း ခေါ်၏။) နှင့် ဘီကျား (ကြာဖက်နင်းဟုလည်း ခေါ်၏။) တို့ကို မြန်မာနိုင်ငံတွင် သင့်လျော်သော ရေအိုင်များ၌ အများဆုံးတွေ့ရသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ကြိုးကြာ နှစ်မျိုးရှိ၏။ ပါဏဗေဒ အလိုအားဖြင့် ဂရပ် ဂရပ် ဟုခေါ်သည့် ကြိုးကြာမျိုးသည် မြန်မာနိုင်ငံ အရှေ့တောင်ပိုင်းနှင့် ရှမ်းပြည်နယ်တို့သို့ ဆောင်းရာသီတွင် ရောက်လာတတ်သည့် ဧည့်သည်ငှက်မျိုးဖြစ်၏။ ပါဏဗေဒအလိုအားဖြင့် ဂရပ် အန်တီဂိုနီ ဟုခေါ်သည့် ကြိုးကြာမျိုးကား မြန်မာနိုင်ငံတွင် အမြဲတမ်းနေ၍ အထူးသဖြင့် မြက်ထူထပ်သော ကွင်းပြင်၊ လွင်ပြင်တွင် တွေ့ရသည်။

မြန်မာနိုင်ငံတွင် ဤအမျိုးစဉ်၌ပါဝင်သော ငှက်မျိုး ၇၅ မျိုးရှိ၏။ ပင်လယ်ပျော်ငှက်နှင့် ရေလျှောက်ငှက် အများအပြား ပါဝင်သည်။ အများစုသည် ဆောင်းရာသီတွင် ပင်လယ်ကမ်းခြေ၊ ရွံ့နွံတောများနှင့် ရေအိုင်းများသို့ ရောက်လာတတ်သော ငှက်များဖြစ်သည်။

ဗာဟီနီဒီး မျိုးရင်းတွင်ပါဝင်၍ ပါဏဗေဒအလိုအားဖြင့် ဗာဟီနပ် အင်ဒိကပ် ဟုခေါ်သည့် ခွေးခေါ်ရစ်သည် ခြောက်သွေ့၍ တောတောင် မထူထပ်ဘဲ မြက်ခင်းစပ်စပ် တောစပ်စပ်တွင် နေလိုသည်။ ထိုကြောင့်ပင် မိုးပါးဒေသတွင်လည်း တွေ့ရတတ်လေသည်။ မိန်ဇိမ်ငှက်သည် ဧရာဝတီမြစ်နှင့် အခြားမြစ်ကြီးများ သဲကမ်းပါးများတွင် ကျက်စားသည်။

သောင်တင်းငှက် အပါအဝင် ဂလဲရီယိုလီဒီးမျိုးရင်းဝင် ငှက်မျိုး နှစ်မျိုးရှိ၏။ ပါဏဗေဒအလိုအားဖြင့် ဂလဲယိုလာပရက်တင်ကိုလာ ဟု ခေါ်သည့် ငှက်မျိုးသည် သောင်တင်းငှက် (ဂလဲယိုရီယိုလာ လက်ကတီး) ထက်ကြီးသည်။ နွေရာသီအတွင်း မြန်မာနိုင်ငံတောင်ပိုင်းရှိ လွင်ပြင်များတွင် သားပေါက်သည်။ သီဖဟုလည်းခေါ်သော သောင်တင်းငှက်သည် ဧရာဝတီမြစ်ကမ်းပါးနှင့် အခြားမြစ်ကြီးများ၏ ကမ်းပါးများတွင် အအုပ်အသင်းဖွဲ့ကာ နေသည်။

မြန်မာနိုင်ငံတွင် လယ်ရီဒီး မျိုးရင်းဝင် ဇင်ယော်နှစ်မျိုးတွေ့ရသည်။ ပါဏဗေဒအလိုအားဖြင့် လယ်ရပ် အစ်ကသီယီးတပ် ဟုခေါ်သည့် ဇင်ယော်မျိုးသည် ဆောင်းရာသီတွင် မြန်မာနိုင်ငံ ကမ်းရိုးတမ်းတစ်လျှောက် လာရောက် နေထိုင်၍၊ ဆောင်းရာသီ အစနှင့် အကုန်လောက်တွင် အုပ်စုကလေးများ ဖွဲ့ကာ၊ ဧရာဝတီမြစ်ဝှမ်းတစ်လျှောက် စုန်ချည်ဆန်ချည် ကူးသန်း သွားလာနေတတ်သည်။ ဇင်ယော်ခေါင်းမဲ (လယ်ရပ် ဗရွန်နီစီဖေးလပ်)ကို ရန်ကုန်မြစ်ထဲတွင် အများဆုံး တွေ့ရသည်။ ယင်းတို့သည် မြန်မာနိုင်ငံသို့ ဆောင်းရာသီတွင် ရောက်လာတတ်ရာ၊ စက်တင်ဘာလတွင် ရောက်လာ၍ ဧပြီလ၊ မေလလောက်တွင် ထွက်ခွါသွားကြသည်။ လယ်ရီဒီးမျိုးရင်းဝင် မြစ်တွေးငှက်မျိုး ၁၄ မျိုးရှိသည့် အနက် မြစ်တွေး (စတားနား အောရန်တိယ)၊ ဝမ်းဘဲမြစ်တွေး (စတားနား အကျူတိကန်ဒါ) နှင့်မြစ်တွေးကလေး (စတားနား ဆိုင်နင်းဆစ်)တို့သာ မြန်မာနိုင်ငံတွင် အမြဲနေသည်ဟု သိရ၏။ ယင်းတို့ကို နွေရာသီတွင် ဧရာဝတီမြစ် သဲကမ်းပါးတစ်လျှောက် အစုအသင်းနှင့် အသိုက်များ ပြုလုပ်နေထိုင်သည်ကို တွေ့ရလေ့ရှိသည်။ ရေလျှောက်ငှက် အားလုံးလိုလိုပင် မြန်မာနိုင်ငံသို့ ဆောင်းရာသီတွင်မှ ရောက်လာတတ်သည့် ဧည့်သည်ငှက်များ ဖြစ်၍ အားလုံးကိုပင် သားပေါက်ချိန်ကလွဲလျှင် အအုပ်အသင်းဖွဲ့ကာ နေတတ်ကြရာ ထိုငှက်မျိုး အတော်များများသည် မြန်မာနိုင်ငံ တောင်ပိုင်းမှ ရွံ့နွံအတိ ဖြစ်သောကမ်းခြေများတွင် ထောင်သောင်းမက ကျက်စားတတ်သည်။

ကာရာဒရီအီဒီး မျိုးရင်းဝင် ဒီလုံးကောင်သည် ဆောင်းရာသီတွင် ရောက်လာတတ်သည့် ဧည့်သည်ငှက်မျိုးဖြစ်၍ ရွံ့နွံထူသော ကမ်းခြေတွင် ဒီလုံးကောင်တို့ကို ထောင်သောင်းချီ၍ တွေ့ရလေ့ရှိသည်။ စစ်တလိုင်းငှက် (ချောင်းတစ်လိုင်း(ဝါ) ငှက်တစ်လိုင်းလည်း ဟူ၏။) သည်မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြစ်ချောင်းများတွင် အမြဲတမ်းနေ၏။ စစ်တစ်လိုင်း၏အသံမှာ တစ်တီတူး၏အော်သံနှင့် တူသော်လည်း တစ်တီတူးအသံလောက် မစူးရှပေ။ တစ်တီတူးကို မြန်မာနိုင်ငံ တစ်ဝန်းလုံးရှိကွင်းပြင်များ၌ တွေ့နိုင်၏။ များသောအားဖြင့် တစ်တီတူးကို စုံတွဲလိုက် တွေ့ရတတ်သည်။ သဲထူထပ်သော မြစ်ကမ်းချောင်းများတွင် နေလေ့ ရှိသော်လည်း စိုက်ပျိုးခင်း၊ မြေလပ်များနှင့် ထုံးအိုင်အနီး အနားတွင်လည်း တွေ့ရ၏။ တစ်တီတူးနှင့် မျိုးချင်းတူ၍ ပါဏဗေဒအလိုအားဖြင့် မိုက်ကရိုဆားကော့ ဆိုင်နီရီးအပ် ဟုခေါ်သည့် ငှက်မျိုးကား ဆောင်းရာသီ ဧည့်သည်ငှက်မျိုးဖြစ်၍၊ ဆောင်းရာသီတွင် မေမြို့အနီးတစ်ဝိုက်၌ အုပ်နှင့်ချီ၍ တွေ့ရတတ်သည်။

ရီကာဗီရော့စတြီဒီး မျိုးရင်းဝင် ဒေါင်းလန်းခြေထောက်ငှက် အချို့သည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် အမြဲတမ်း နေသည်ဟု ထင်ရ၏။ သို့ရာတွင် အချို့ကား ဆောင်းရာသီတွင်မှသာ လာရောက်ကျက်စားသော ဧည့်သည်ငှက်များ ဖြစ်သည်။

စကိုလိုပါစီဒီး မျိုးရင်းဝင် စနိုက်ကြီးသည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် အမြဲတမ်းမနေဘဲ ဆောင်းရာသီ၌သာ လာရောက်ကျက် စား၏။ ရှမ်းပြည်နယ်၊ ကယားပြည်နယ်နှင့် မေမြို့တို့တွင် စနိုက်ကြီးကို တွေ့ရသည်။ ပါဏဗေဒအလိုအားဖြင့် ဂယ်လီနာဂို ဆိုလီတာရီယာ ဟုခေါ်သည့် စနိုက်မျိုး၊ စနိုက်(ဂယ်လီနာဂို ဂယ်လီနာဂို)၊ ဂယ်လီနာဂို စတင်နျူရာခေါ်သည့် စနိုက်မျိုး၊ ဂယ်လိနာဂို မီဂါရာ ဟုခေါ်သည့် စနိုက်မျိုး၊ လင်မနိုကရစ်တီး မင်နီမတ် ဟုခေါ်သည့် စနိုက်မျိုးတို့ကား ဆောင်းရာသီ ဧည့်သည် ငှက်များ ဖြစ်၏။ ယင်းတို့အနက် စနိုက်နှင့် ဂယ်လီနာဂို စတင်နျူရာ စနိုက်တို့ကိုသာ အများအပြား တွေ့ရသည်။

ဤမျိုးစဉ်ဝင် ငှက်မျိုး မြန်မာနိုင်ငံတွင် ခြောက်မျိုးရှိ၏။

ပယ်လီကင်နီဒီး မျိုးရင်းဝင် ငှက်မျိုး နှစ်မျိုးရှိရာ၊ စက္ကဝက်ငှက်မျိုးသည် မြန်မာနိုင်ငံသို့ ဆောင်းရာသီတွင် ရောက်လာ၍ တွေ့ရခဲ၏။ ဝံပိုကား မြန်မာနိုင်ငံတွင် အမြဲတမ်းနေ၍၊ ဧရာဝတီမြစ် တစ်လျှောက်တွင်လည်းကောင်း၊ ထုံးအိုင်များ အနီးအနားတစ်ဝိုက်တွင် လည်းကောင်း၊ ပင်လယ်ကမ်းခြေ တစ်လျှောက်တွင်လည်းကောင်း တွေ့နိုင်လေသည်။

ဖယ်လာကရိုကိုရက်စီဒီး မျိုးရင်းဝင် အော်ယောငှက် လူသိများသည်။ ရေအိုင်၊ လမ်းဘေးရှိ မြောင်းနှင့် ရေကန်များတွင် ကျက်စားသော်လည်း ရံဖန် ရံခါ ကမ်းခြေတွင် တွေ့ရသည်။

အန်ဟင်ဂျီဒီး မျိုးရင်းဝင် ဥပန်းငှက်သည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် အမြဲတမ်းနေ၍၊ အအုပ်အသင်းနှင့် နေလေ့ရှိသည်။ ရေကူးနိုင် ငုပ်နိုင်အောင် ရေများသည့် မြစ်ချောင်းများနှင့် ထုံးအိုင်များတွင် ထိုငှက် အုပ်များကို တစ်နှစ်ပတ်လုံး တွေ့ရသည်။ ထိုငှက်သည် အော်ယောနှင့် ရောနှောနေတတ်သည်။

မြန်မာနိုင်ငံ၌ ဤမျိုးစဉ်ဝင်ငှက်မျိုး ၃ဝ ရှိ၏။

ထရက်စကီအော်နီသီးဒီးမျိုးရင်းဝင် ဇွန်းနှုတ်သီးငှက် (ပလာတာလိယ လျူကိုရိုဒိယ)သည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် တွေ့ရခဲသည့် ဧည့်သည်ငှက်မျိုးဖြစ်သည်။ ခရုစုတ်အဖြူနှင့် ပါဏဗေဒအလိုအားဖြင့် ပလီဂါဒစ် ဖယ်လစီနဲလပ် ဟုခေါ်သည့် ခရုစုတ်ငှက်မျိုးတို့၏ စရိုက်၊ အလေ့အကျင့်နှင့် စပ်လျဉ်း၍ အသေအချာ မသိရသေးပေ။ ခရုစုတ်အနက်သည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် အမြဲတမ်းနေသော ငှက်မျိုးဖြစ်ဟန်တူသော်လည်း၊ တနင်္သာရီတိုင်းကလွဲ၍ တွေ့ရခဲဟန်တူလေသည်။

စီကိုနီအီဒီးမျိုးရင်းဝင် ချည်ခင်စွပ်ငှက်၊ ငှက်ကုလားနှင့် ငှက်ကျား(ငှက်စပ်လည်းဟူ၏။)တို့ကား အမြဲတမ်းနေ ငှက်များဖြစ်၍၊ ယင်းတို့နှင့် မျိုးတူကာ ပါဏဗေဒအလိုအားဖြင့် စီကိုနီယာ နီဂရာဟုခေါ်သည့် ငှက်မျိုးကား မြန်မာနိုင်ငံအထက်ပိုင်းသို့ ဆောင်းရာသီတွင် မှန်မှန်ရောက်လာတတ်သည့် ဧည့်သည်ငှက်မျိုး ဖြစ်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ငှက်ကြီးဒုံးစပ်၏ အလေ့အကျင့်နှင့် စပ်လျဉ်း၍ အသေအချာ မသိရပေ။ ငှက်ကြီးဒုံးစပ် အနည်းငယ်ခန့်သာ မြန်မာနိုင်ငံတွင် အမြဲတမ်းနေ၍၊ များသောအားဖြင့် ဆောင်းရာသီ၌သာ ခေတ္တလာရောက် ကျက်စားကြသည်။ ဒုံးမြီးကွယ်သည် မြန်မာနိုင်ငံ၌ ရှိသည်ဆိုသော်လည်း တစ်ခါတစ်ရံ၌သာ တွေ့ရသည်။ ခရုတုတ်ကို မြန်မာနိုင်ငံ တစ်ဝန်းလုံးတွင် အနှံ့အပြား တွေ့ရှိရ၍ အမြဲတမ်း နေသည်ဟု ယုံကြည်ရသည်။

အာဒီအီဒီး မျိုးရင်းဝင် ဗျိုင်းအောက်သည် ဥဗျိုင်းငှက်မျိုးတွင် လူသိအများဆုံးဖြစ်၍၊ ရွာတိုင်းရွာတိုင်းရှိ ရေအိုင်များတွင် ဗျိုင်းအောက်များ သွားလာကျက်စားနေသည်ကို အလွယ်တစ်ကူ တွေ့နိုင်သည်။ ငဟစ်ငှက် နှင့် လင်းဝက်တို့သည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် အမြဲတမ်းနေ၍ လူသိများသည့် ငှက်များဖြစ်၏။ ဥဗျိုင်း၊ ငန်းဗျိုင်း နှင့် ကျွဲကျောင်းဗျိုင်းတို့သည်လည်း မြန်မာနိုင်ငံတွင် အမြဲတမ်းနေ၍ လွင်ပြင်များတစ်လျှောက်တွင် တွေ့ရလေ့ ရှိသည်။

ဤမျိုးစဉ်တွင် ဝမ်းဘဲမျိုးနှင့် ငန်းမျိုးပါဝင်ရာ၊ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ထိုမျိုးစဉ်ဝင်ငှက်မျိုး ၃၄ မျိုး ရှိသည်။ သို့သော် ခြောက်မျိုးသာ မြန်မာနိုင်ငံတွင် အမြဲတမ်းနေ၍၊ ကျန်ငှက်မျိုးတို့ကား ဆောင်းရာသီတွင် ရောက်လာတတ်သည့် ဧည်သည်ငှက်မျိုးဖြစ်လေသည်။

မြန်မာနိုင်ငံတွင် အမြဲတမ်းနေသော ငှက်မျိုးမှာ မောက်တင်၊ မန်ဒါလီ(တောဘဲ)၊ ကလကတ်၊ စစ္စလီခေါင်းမဲ၊ စစ္စလီကြီးနှင့် ဝမ်းဘဲတို့ဖြစ်သည်။ ဝမ်းဘဲကလွဲ၍ ယင်းတို့သည် မိုးရာသီအတွင်း သစ်ပင်များရှိ အသိုက်များတွင် သားပေါက်ကြသည်။

ဧည့်သည်ငှက်မျိုးဖြစ်သော ငန်းမျိုး ငါးမျိုးအနက် ငန်းနှင့် တောငန်းတို့ကို လူသိများသည်။ ယင်းတို့ကို ဆောင်းရာသီတွင် ဧရာဝတီမြစ် နှင့် ချင်းတွင်းမြစ် များတွင် အမြောက်အမြား တွေ့နိုင်သည်။

ဒေသကူးပြောင်းတတ်သည့် ဘဲမျိုးအနက် ဟင်္သာ၊ ဘဲပြားကလေး၊ ဘဲကျား၊ (ဘဲဒေါင်းကျား) မျိုးမ (ညူးမှတ်)နှင့် ဘဲရစ် တို့ကို အတွေ့ရအများဆုံး ဖြစ်၏။ ဟင်္သာသည် ပထမဆုံး ရောက်လာ၍ နောက်ဆုံးမှ ပြန်သွားတတ်သည်။ နေ့အခါတွင် ဟင်္သာအဖိုအမစုရုံးကြကာ၊ အချိန်ဖြုန်းကြယင်း အနားယူကြသည်။ ညဉ့်အချိန်ရောက်သော် အုပ်မှခွဲထွက်၍ အစာရှာဖွေကြသည်။ ငှက်များထဲတွင် သတိအရှိဆုံးဖြစ်၍ လူကပ်မခံချေ။ ဘဲခေါင်းစိမ်း သည်လည်း ဆောင်းရာသီ၌သာ မှန်မှန်လာရောက်ကျက် စားသော ဧည့်သည်ငှက်မျိုးဖြစ် ဟန်တူသည်။

ဤမျိုးစဉ်မှ ပေါ့ဒီစီပီတီဒီးမျိုးရင်းတွင် ပါဝင်၍ ပါဏဗေဒအလိုအားဖြင့် ပေါ့ဒီစက် ကရစ္စတေးတပ် ဟုခေါ်သည့် ငှက်မျိုးသည် မြန်မာနိုင်ငံအထက်ပိုင်းသို့ ဆောင်းရာသီတွင် အနည်းအကျဉ်း လာရောက်တတ်သည့် ဧည့်သည်ငှက်မျိုးဖြစ်သည်။ ထိုမျိုးရင်းဝင် ထစိမှုတ် (ထန်းစေ့မှုတ်)ဟုလည်းခေါ်သည့် ရေဝမ်းဘဲသည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် အမြဲတမ်းနေထိုင်၍၊ ရာသီဥတုသင့်လျော်သောဒေသများတွင် တွေ့နိုင်လေသည်။^[၁]