Вілем Барэнц

Вілем Барэнц
Вілем Барэнц
	Willem Barentsz
Род дзейнасці	падарожнік-даследчык, картограф, палярны даследчык, штурман, мараплавец, skipper, maritime cartographer
Дата нараджэння	1550 ці каля 1550
Месца нараджэння	Фармерум[d], Тэрсхелінг[d], Нідэрланды, Каралеўства Нідэрландаў;
Дата смерці	20 чэрвеня 1597[…]
Месца смерці	Новая Зямля, Архангельская вобласць;
Грамадзянства	Рэспубліка Злучаных правінцый; Сямнаццаць правінцый; Свяшчэнная Рымская імперыя;
Падданства	Свяшчэнная Рымская імперыя
Жонка	wife of Willem Barents[d]
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Вілем Барэнц (нідэрл.: Willem Barentsz, 1550, Тэрсхелінг (руск.) (бел., Фрызскія астравы^[5] — 20 чэрвеня 1597, у раёне Новай Зямлі) — галандскі мараплавец і даследчык (ісп.) (бел.. Кіраўнік трох арктычных экспедыцый, мэтай якіх быў пошук паўночнага марскога шляху ў Ост-Індыю. Трагічна загінуў у час апошняй з іх у раёне Новай Зямлі. Яго імем названы Баранцава мора, адзін з астравоў (руск.) (бел. і пас.Барэнцбург, на адкрытым ім архіпелагу Шпіцберген, а таксама астравы ля заходняга ўзбярэжжа Новай Зямлі.

Хаця яго першапачатковая мэта дасягнення Усходу не была дасягнута, гэтая паездка з’яўляецца адным з найбольш важных даследаванняў Паўночнага Ледавітага акіяна ў шаснаццатым стагоддзі і першым, у якім група даследчыкаў паспяхова пераносіць палярную зіму. Іх вопыт будзе служыць нідэрландскім маракам у далейшым стварэнні і выкарыстанні кітабойных маршрутаў.

Барэнц як гандлёвы картограф наведваў Іспанію і Міжземнамор’е, каб скласці геаграфічны атлас Міжземнаморскага рэгіёна^[6], які быў надрукаваны сумесна з нідэрландскім картографам Петэрам Планцыусам (руск.) (бел.^[7].

Першая экспедыцыя

У 1594 годзе экспедыцыя з яго удзелам пакінула Амстэрдам. Мэтай быў пошук Паўночна-Усходняга праходу ў Азію. 10 ліпеня Барэнц дасягнуў узбярэжжа Новай Зямлі, пасля чаго павярнуў на поўнач, але па дасягненні крайняй паўночнай кропкі архіпелага, быў вымушаны павярнуць назад.

Другая экспедыцыя

Экспедыцыя з сямі караблёў, якая пачалася ў наступным годзе зноў пад камандаваннем Барэнца, зрабіла спробу прайсці паміж узбярэжжам Сібіры і востравам Вайгач (праз праліў Югорскі Шар). Экспедыцыя дабралася да праліву занадта позна — праліў амаль цалкам быў перакрыты лёдам.

Трэцяя экспедыцыя

16 мая 1596 стартавала трэцяя экспедыцыя Барэнца па пошуку паўночнага шляху ў Азію. Пры гэтым яму ўдалося адкрыць Мядзведжы востраў (архіпелаг Шпіцберген). Экспедыцыя Барэнца, абмінуўшы Новую Зямлю, дасягнула Карскага мора. Асцерагаючыся гібелі сярод льдоў, экспедыцыя высадзілася на бераг і зладзіла зімоўку (нідэрл. Het Behouden Huys). Узімку 1597 года падчас зімоўкі Барэнц захварэў цынгой.

Хоць да пачатку чэрвеня 1597 года Карскае мора вызвалілася ад лёду, бухта, дзе стаяў карабель, па-ранейшаму была ў ільдах. Зімоўшчыкі не сталі чакаць вызвалення карабля — паўночнае лета занадта кароткае — і 14 чэрвеня 1597 года распачалі адчайную спробу дабрацца да Кольскага паўвострава на 2-х шлюпках. Хоць экспедыцыя дасягнула паўвострава, 20 чэрвеня Барэнц сканаў падчас гэтага падарожжа.

Гэтая экспедыцыя стала апошняй галандскай спробай пошуку паўночнага шляху ў Азію.

Вілем Барэнц быў першым еўрапейцам, распачаўшы зімоўку ў Арктыцы. У гонар яго названа Баранцава мора.

Удзельнікі экспедыцыі Барэнца падчас зімоўкі ўпершыню назіралі аптычную з’яву, пазней названую Эфект Новай Зямлі па месцы яго назірання.